Yıl: 2020 Cilt: 0 Sayı: 5 Sayfa Aralığı: 59 - 76 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 10-02-2022

Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları

Öz:
Konya’nın batısında yer alan Gevale Kalesi tarih boyunca önemli bir savunma yapısı olarak kullanılmıştır. Zamanla büyük bir bölümü tahrip olmuş ve metruk hale gelmiş olan kalenin, yalnız temel kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir. 2013 yılından günümüze kadar devam eden kazılarda kaleye ait surlar ile müştemilatına ait çeşitli mekânlar gün yüzüne çıkartılmıştır. Bu kapsamda dönemin tarihine, kültürüne ve sanatına ışık tutacak taşınabilir nitelikte malzemeler de bulunmuştur. Malzemelerin önemli bir yekûnunu da genel olarak sırlı ve sırsız olarak iki gruptan meydana gelen seramikler oluşturmaktadır. Kalede yapılan kazı çalışmalarında antik dönemlere ait sırsız seramiklerin yanı sıra çok sayıda sırlı seramik de ele geçmiş olup, sırlı seramikler genel olarak 13. ve 15. yüzyıllar arasına tarihlendirilir. Bu çalışmada 2013 ve 2017 yılları arasında Gevale Kalesi kazılarında ortaya çıkartılan seramik kapların formları konu edilmiştir. Seramik kaplar; kâse, tabak, testi ve çömlek örneklerinden oluşmaktadır. Günlük kullanım ihtiyacını karşılamaya yönelik üretilen bu kaplarda farklı teknik ve malzeme kullanıldığı görülmektedir. Kaplar formlarına göre farklı bezeme özellikleri göstermektedir. Fakat çalışma kapsamında teknik ve bezeme özellikleri üzerinde durulmamış, çeşitli kap formları hakkında bilgiler verilip değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime:

Forms of Ceramic Vessels Founded in Gevale Castle Excavations

Öz:
Gevale Castle located in the west of Konya province of Turkey was used as a predominant defence structure throughout the history. Only the foundation remains of the castle, which was destroyed and abandoned in time, have survived to the present day. During the excavation works that have been carried out in the area since 2013, the walls of the castle and various places belonging to the outbuildings have been unearthed. In this context, movable materials that shed light on the history, culture and art of the period were also found. A significant part of the materials consists of ceramics, which are generally composed of two groups as glazed and unglazed. A large number of glazed ceramics as well as unglazed ceramics belonging to ancient times were uncovered during excavations in the castle, and glazed ceramics are generally dated between the 13th and 15th centuries. In this study, the forms of ceramic vessels unearthed during the excavations of Gevale Castle between 2013 and 2017 will be discussed. These ceramic pots involve examples of bowls, plates, jugs, and pottery. It is observed that different techniques and materials are used in these vessels which are produced to meet the daily needs. These pots show distinct ornamental design according to their forms. However, technical and ornamental features were not included in the scope of the study, solely, information about the various vessels forms that gave forms were provided and evaluated.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağatekin, Mustafa. Selçuklu Dönemi Seramik Yüzeylerinde İnsan Betimlemeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanatta Yeterlilik Tezi 2003.
  • Anılmert, Beril - Rona, Zeynep, “Seramik”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. ed. Nejat F. Eczacıbaşı. 3/1634- 1641. İstanbul: Yem Yayınları, 1997.
  • Aslan Böhlendorf, Beate, “Die Beziehungen Zwischen Byzantinischer Und Emiratszeitlicher Keramik”, Ortaçağda Anadolu Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan, ed. N. Şaman Doğan. 135-156. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2002.
  • Aşıkpaşazade, Âşık Paşaoğlu Tarihi. haz. N. Atsız. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
  • Atçeken, Zeki. “Karamanoğulları’na Kadar Konya’nın Kısa Tarihi”. Yeni İpek Yolu Dergisi, (Hz. Mevlânâ’nın 728. Vuslat Yıldönümü Anısına Özel Sayı). ed. Yusuf Küçükdağ, 65-70. Konya: Konya Ticaret Odası Yayınevi, 2001.
  • Atçeken, Zeki. Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1998.
  • Avşar, Mezahir Ertuğ – Avşar Lale, Kazımalı-Akıtmalı Ortaçağ İslâm Seramikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 2014.
  • Ayaönü, Yusuf. “Selçuklu-Bizans İlişkileri”. Türkler. ed. Hasan Celal Güzel vd. 6/595-599. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
  • Aygör, Erkan. “Konya Gevale Kalesi 2016 Yılı Kazısında Bulunan Ok Uçları”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 7 (Nisan 2017), 284-306.
  • Bahar, Hasan, “Takkeli Dağ (Kevele Kalesi) ve Konya Tarihi Bakımından Önemi”, S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 (1994), 313-333.
  • Baş, Ali - Dursun, Şükrü. “Keykubadiye Sarayı Kazısı 2015 Yılı Seramik Buluntuları”. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Akdeniz Sanat Dergisi 23/3 (Temmuz 2019), 57-77.
  • Baykara, Tuncer. Türkiye Selçukluları Devrinde Konya. Konya: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
  • Bilici, Sema. “Alanya-Selçuklu Sarayı Seramikleri”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan (İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 2002), 139-154.
  • Bilici, Sema. Akdeniz Bölgesi Örneklerine Göre Ortaçağ Anadolu Sigrafitto Seramiklerine Materyal, Biçim, Teknik ve Stilistik Açıdan Bir Yaklaşım Tarihleme ve Bir Tipoloji Denemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
  • Bursalı, Muradiye. Eskişehir Karacahisar Kalesi Sigrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri. Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya. “2015 Yılı Gevale Kalesi Arkeolojik Kazısı”. Uluslararası XX Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (Sakarya 2-5 Kasım 2016). 1/37-48. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2017.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi 2013-2014 Kazı Buluntuları”. 37. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu. ed. Adil Özme. 3/539-558. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2016.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi 2014 Yılı Kazı Çalışmaları”. XXII. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (Manisa 21-24 Ekim 2015). ed. Adil Özme. 1/383-401. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi 2017 Yılı Kazı Çalışmaları”. 40. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu (Çanakkale, 7-11 Mayıs 2018). ed. Adil Özme. 1/49-62. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi 2018 Yılı Kazı Çalışmaları”. 41. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu (Diyarbakır, 17-21 Haziran 2019). ed. Adil Özme. 1/67-77. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2020.
  • Çaycı, Ahmet - Şimşir, Zekeriya - Mimiroğlu, İ. Mete. “Gevale Kalesi ve Çevresi Araştırmaları”. 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı (Muğla 27-31 Mayıs 2013). ed. Adil Özme. 1/276-286. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2014.
  • Çeken, Muharrem. “Kubad Abad Sarayı Selçuklu Dönemi Seramik Buluntuları”. Beyşehir Gölü Kıyısında Bir Selçuklu Sitesi. Kubad Abad. ed. Alptekin Yavaş - Oğuz Koçyiğit. 283-334. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
  • Çeken, Muharrem. “Kubad Abad Sarayı Selçuklu Seramikleri”. Anadolu Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. ed. Gönül Öney, Zehra Çobanlı. 469-488. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2007.
  • Çeken, Muharrem. Hasankeyf (1991, 2001, 2003 Yılı) Kazı Buluntusu Fırın ve Atölyeleri ile Seramik Malzemeleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Doktora Tezi, 2005.
  • Darkot, Besim. “Konya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/841-850. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1977.
  • Dursun, Necla. “Konya Karatay (Çini Eserler) Müzesindeki Kazıma ve Sigrafitto Seramikler”. 2. Uluslararası Avrasya Türk Sanatları Kongresi. ed. J. Özlem Oktay - Halenur Katipoğlu. 201-214. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Yayınevi, 2014.
  • Erdoğan, Muzaffer. “Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri”. Vakıflar Dergisi 7/149- 205. İstanbul: Baha Matbaası. 1968.
  • Ermiş, Gülistan. Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan İslami Dönem Sikkeler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Fındık, Nurşen Özkul. İznik Roma Tiyatrosu Kazısı Seramik Buluntuları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
  • Fikret Hacızade, “Seramik Alanında Kullanılan Terim ve Kavramlarda Türkçenin Durumu”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, ed. Hakan Kuyumcu – Çağatay Benhür. 39-54. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 2014.
  • Gök, Gürhan Sevinç. Akşehir Taş Medrese Müzesindeki Türk Dönemi Seramikleri. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
  • Gürhan, Sevinç Gök. “Beylikler Dönemi’ne Ait Sigrafitto Teknikli ve Tek Renk Sırlı Kaplar, Ege Üniversitesi Sanat Tarihi Dergisi 17 (Ekim 2008), 59-83.
  • Hoca Sadeddin Efendi. Tacü’t-Tevârih. çev. İsmet Parmaksızoğlu. 1 Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
  • Huart, C. Mevleviler Beldesi Konya. çev. N. Uzel. İstanbul: Kervan Kitapçılık Basımevi, 1978.
  • İbn Bibi, El-Evâmirü’l-Alâ’iyefi’l-Umûri’l-Alâ’iye (Selçuknâme). haz. Mürsel Öztürk. 1-2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1996.
  • Karamağaralı, Nakış. “Ahlat Sırlı Seramikleri”. ed. Gönül Öney - Zehra Çobanlı. 135-153. Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm bakanlığı Yayınları, 2007.
  • Karauğuz, Güngör - Kunt, H. İbrahim. Eski Çağ Kaleleri –Orta Anadolu’nun Güney Kesimi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2004.
  • Kesik, M. “Sultan Melikşah (Şahinşah) ve Sultan I. Mesud Dönemleri”. Türkler. ed. Hasan Celal Güzel vd. 6/74- 77. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
  • Konyalı, İ. Hakkı. “Takkeli Dağ Adını Nerden Aldı”. Konya Halkevi Dergisi 12 (2 Kanun 1937), 765-768.
  • Konyalı, İ. Hakkı. Âbideleri ve Kitâbeleri ile Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Âbideleri. İstanbul: Baha Maatbası, 1967.
  • Konyalı, İ. Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi. 1964.
  • Konyalı, İ. Hakkı. Nasreddin Hoca’nın Şehri Akşehir Tarihî- Turistik Kılavuz. İstanbul: Numune Matbaası Yayınları, 1945.
  • Küçükdağ, Yusuf - Arabacı, Caner. Selçuklular ve Konya. Konya: Mikro Yayınları, 1999.
  • Merçil, Erdoğan. Müslüman-Türk Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
  • Odabaşı, A. Sefa. 20. Yüzyıl Başlarında Konya’nın Görünümü. Konya: Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1998.
  • Oral, M. Zeki. “Fatih Sultan Mehmet’in Gevale Kalesi ile Karaman İllerini Fethi ve Hamîdî’nin Terci-i Bendi”, Vakıflar Dergisi 4 (1958), 81-90.
  • Öden, Z. Günal. “Karamanoğulları Beyliği”. Türkler. ed. Hasan Celal Güzel vd. 6/756-762. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
  • Önder, Mehmet. Gez Dünyayı Gör Konya’yı. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 1999.
  • Önder, Mehmet. Mevlâna Şehri Konya. Ankara: Konya Turizm Derneği Yayınları,1971.
  • Öney, Gönül. “Selçuklu Seramik Sanatı”. Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı. ed. Doğan Kuban. 385-390. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
  • Özcan, Zehra. Konya Zindankale (Ahmedek) Kazı ve Buluntuları. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2019.
  • Özdeniz, H. Hüseyin. Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Ortaçağ Seramikleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Özönder, Hasan. Sille (Tarih-Kültür- Sanat). Konya: 1998.
  • Öztaşkın, Muradiye. “Proposal for Terminology of Byzantine Pottery Forms”. XI. Aıecm3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri 1 (Ekim 2015), 331-338.
  • Polat, Turgay. “Milet İşi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine Bir Deneme”. Sanat Tarihi Dergisi 25 (Ekim 2016). 213-247.
  • Sarıköse, Barış. Osmanlı Döneminde Sille. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2008.
  • Sevim, Ali - Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilât ve Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
  • Sevim, Sıdıka Sevim. Seramik Dekor ve Uygulama Teknikleri. İstanbul: Nobel Akademik Yayınları, 2007.
  • Sözen, Metin. Tanyeli, Uğur. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 1992.
  • Şahin, Faruk. Seramik Sözlüğü. İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları, 1983.
  • Şen, Ahmet. “Konya Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Taş Gülleler (2013-2016)”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA) 4 (Aralık 2019). 189-224.
  • Şikarî, Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîler’in Tarihi). haz. Metin Sözen - Necdet Sakaoğlu. İstanbul: Karaman Valiliği Yayınları 2005.
  • Şimşirgil, Ahmet. “Eşrefoğulları Beyliği”. Türkler. ed. Hasan Celal Güzel vd. 6/74-77. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
  • Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul. Ötüken Yayınları, 1998.
  • Turgal, H. F. “Konya Tarihinin Mühim Bir Safhası Muhtasar İbn Bibiye Göre Cimri Vak’ası”. Konya Halkevi Dergisi 3 (2 Teşrin 1936), 152-162
  • Tülek, Füsun. “Identifying Osmaniye Medieval Ceramics in Multi-Cultural Context”. XI. Aıecm3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri 1 (Ekim 2015), 363-369.
  • Türe, Sevcan. Ayasuluk Kalesi Doğu Kapısı Çevresindeki 2000-2002 Kurtarma Kazılarında Ele Geçen Seramikler. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2014.
  • Uğur, M. Ferit. “Takkeli Dağ”. Konya Halkevi Dergisi 5 (2 Kanun 1937), 299-303.
  • Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlular, Karakoyunlu Devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
  • Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Osmanlı Tarihi. 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1972.
  • Ünal, Tahsin . “Karaman Oğlu Mehmet Bey”, Anıt 10 (Kasım Konya), 1949.
  • Ünal, Tahsin. Karamanoğulları Tarihi. Konya: Karaman Esnaf ve Kefalet Kooperatifi Yayınları. 1986.
  • Yardımcı, Melih. Şavşat Kalesi Kazısı Sırlı ve Sırsız Seramik Buluntularının Değerlendirilmesi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisan Tezi, 2015.
  • Yardımcı, Melih. Şavşat Kalesi Kazısı Sırlı ve Sırsız Seramik Buluntuların Değerlendirilmesi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2015.
  • Yavuzyılmaz, Ahmet. “Gevale Kalesi Cam Bilezik Buluntuları”. XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. 1 Cilt. (Temmuz 2017), 49-61.
  • Yinanç, M. Halil. “Anadolu’nun Fethi”. Türkler. ed. Hasan Celal Güzel vd. 6/107-116. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
APA Özdeniz H, ŞİMŞİR Z (2020). Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. , 59 - 76.
Chicago Özdeniz Hasan Hüseyin,ŞİMŞİR ZEKERİYA Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. (2020): 59 - 76.
MLA Özdeniz Hasan Hüseyin,ŞİMŞİR ZEKERİYA Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. , 2020, ss.59 - 76.
AMA Özdeniz H,ŞİMŞİR Z Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. . 2020; 59 - 76.
Vancouver Özdeniz H,ŞİMŞİR Z Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. . 2020; 59 - 76.
IEEE Özdeniz H,ŞİMŞİR Z "Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları." , ss.59 - 76, 2020.
ISNAD Özdeniz, Hasan Hüseyin - ŞİMŞİR, ZEKERİYA. "Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları". (2020), 59-76.
APA Özdeniz H, ŞİMŞİR Z (2020). Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online), 0(5), 59 - 76.
Chicago Özdeniz Hasan Hüseyin,ŞİMŞİR ZEKERİYA Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online) 0, no.5 (2020): 59 - 76.
MLA Özdeniz Hasan Hüseyin,ŞİMŞİR ZEKERİYA Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online), vol.0, no.5, 2020, ss.59 - 76.
AMA Özdeniz H,ŞİMŞİR Z Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online). 2020; 0(5): 59 - 76.
Vancouver Özdeniz H,ŞİMŞİR Z Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları. Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online). 2020; 0(5): 59 - 76.
IEEE Özdeniz H,ŞİMŞİR Z "Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları." Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online), 0, ss.59 - 76, 2020.
ISNAD Özdeniz, Hasan Hüseyin - ŞİMŞİR, ZEKERİYA. "Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları". Selçuklu medeniyeti araştırmaları dergisi (Online) 5 (2020), 59-76.