Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi
Yıl: 2004 Cilt: 20 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 39 - 46 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi
Öz: Bilimsel araştırma ve deneylerde hayvan kullanımındaki artış, bu eyleme karşı görüşte olanların da sayısında artışa neden olmuştur. Hayvan deneylerine karşı (antivivseksiyonist) tavır sergileyen grupların ilk yasal örgütü ingiltere'de (1875) kurulmuştur. II. Dünya Savaşı sonrasında, hayvanların deneylerde kullanımındaki artış, 1-960'h yıllarda en üst seviyeye ulaşmış ve bu durum hayvanları koruma konusunda bir refleksin oluşmasına neden olmuştur. "İnsanların hayvanlara karşı sorumluluğu olmalı" fikrinden "hayvan haklarına" kadar uzanan düşünceler zinciri, dünyanın farklı yerlerinden çok sayıda hayvan severin farklı isimler altında (Hayvan severler derneği, doğayı ve hayvanları koruma demeği vb) örgütlenmelerini hızlandırmış ve güçlendirmiş; hayvanları koruma kurullarının ve deney hayvanları etik kurullarının önemini, görev ve sorumluluklarını da arttırmıştır. Bu hızlı gelişmeler son yüzyıl için Türkiye'de de görülmüş ve hayvan hakları hareketi konusunda önemli sayılabilecek mesafeler alınmıştır. Bu çalışmada, Dünya'da ve Türkiye'deki hayvan haklan hareketi, tarihsel boyutu ile ele alınıp tartışılacaktır.
Anahtar Kelime: Konular:
Historical development of animal rights in the world and Turkey
Öz: Increase on usage of animal in scientific researches and experiments caused to increase number of people having counterview to this action. First legal organization of the groups assuming an attitude against animal experiments (antiviewsectionist) was established in -England in 1875. Increase on usage of animals in experiments reached the top level in 1960s after 2nd World War and this situation caused formation of a reflex on protection of animals. Thoughts chain extending from the thought of "people must have liability for animals" to "animal rights" have accelerated and strengthened organizing of many of animal-loving people from different places of the world under different names (animal lovers society, Society of protection of nature and animals etc.); have increased importance, duty and responsibilities of rules of animal protection and ethical rules of experimental animals. These rapid developments have been seen in Turkey within the last century and distances that can be considered as important on animal rights movement have been covered. In this study, animal rights movement in Turkey and world shall be considered and discussed with its historical aspect.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Animals Welfare Institute - AWI (1990) Animals and Their Legal Rights: A Survey of American Laws From 1641 to 1990. Printed in United States of America, pp.84-89.
- Anon. (2004a) Türkiye Hayvanları Koruma Derneği, http:// www.kedimveben.com/sivil11.htm Erişim tarihi: 28 Ekim 2004
- Anon. (2004b) Hayvanların Yaşam Haklarını Koruma Der¬neği. http://www.kedigen.com/ Erişim tarihi: 28 Ekim 2004
- Anon. (2004c) Çevre ve Sokak Hayvanları Demeği, http:// www.sokakhayvanlari.com/ Erişim tarihi: 28 Ekim 2004
- Anon. (2004d) http://www.focusdergisi.com.tr/hayvan_dost-lari/. http://www.dhkd.org/. Erişim tarihi: 28 Ekim 2004
- Association of Veterinary Teachers and Research Workers (AVTRW, 1989) Guidelines for the Recognition and As-sessement of Pain in Animals. Published by UFAW, UK.p.5
- Balls, M. (1997) The Three Rs Concept of Alternatives to Animal Experimentation. Animal Alternatives, Welfare and Ethics. Eds. LF.M. van Zutphen and M. Balls. Published: Ese-vier Science B.V., Amsterdam, pp.27-39
- Benton, T. (1996) Animal Rights and Social Practices. Eds. David C. Thomasma ana Thomasine Kushner. In: Bierth to Death: Science and Bioethics. Cambridge University Press, Cambridge, pp.325-337
- Descartes, R. (1989) Animals are Machines. In: Animal Rights and Human Obligations (Eds. Tom Regan and Peter Singer), 2nd Edition, Prentice-Hall Inc., USA, pp. 13-19
- Dinçer F. (1982) Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün'ün Ha¬yatı ve Bilimsel Çalışmaları. AÜ Vet.Fak.Derg. 29(1-2) 256-276
- Dinçer, F. (1995) Toplum ve Etik. AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilimsel Toplantı, Ankara.
- Dinçer, F. ve Menteş, A. (1994) Veteriner Hekimliği ve Hayvan Hakları Açısından Etik Kurullar. T Klin Tıbbi Etik Derg, 2 (3):148-150
- Ferry, L. (2000) Ekolojik Yeni Düzen. (Çev. Turhan İlgaz), Yapı Kredi Yayınları No: 1372. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, s.52-66,110,133-136
- Gruber, F.P. and Kolar, R. (1997). "Animal Test Advisory Commissions: Ethics Committees in Germany." Animal Alternatives, Welfare and Ethics. Eds. L.F.M. van Zutphen and M. Balls. Published: Esevier Science B.V., Amsterdam, pp. 373-376
- Honore, E.K. and Klopfer, P.H. (1990) A Concise Survey of Animal Behavior. Academic Pres, Inc., San Diego, Cal-fomia.pp. 1-6,82-91
- Menteş, A. (1996) Türk Veteriner Hekimliği Tarihinde Deontoloji, Ülkemizde ve Dünyada Bugünkü Durum. AL) Sağ. Bil. Enst., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, s.25
- Morris, D. (1991) Hayvan - insan Sözleşmesi. (Çev. Mehmet Harmancı), İnkılap Yayıncılık, İstanbul, s. 33
- Okur, H. (2003) Hayvan Etik Hakları. Ed. Ali Ünal ve Ark. XXI. Gevher Nesibe Tıp Günleri, IV. Deneysel ve Klinik Araştırma Kongresi (16-18 Mayıs 2003) Tebliğler Kitabı, Erciyes Univ., Tıp Fakültesi, Kayseri, s.25-32
- Poyraz, Ö. (2000) Laboratuar Hayvanları Bilimi. Kardelen Ofset, Ankara, s: 11-16
- Regan, T. (1983) The Case for Animal Rights. University of California Pres, Berkeley and Los Angeles, California, pp.3-6, 94-96,136-140, 399-400
- Singer, P. (1985) Prologue: Ethics and the New Animal Liberation Movement. In: In Defens of Animals (Ed.Peter Singer). Harper&Row Publisher, New York.
- Singer, P. (1989) All Animals are Equal. In: Animal Rights and Human Obligations (Eds. Tom Regan and Peter Singer), 2nd Edition, Prentice-Hall Inc., New Jersey, pp. 73-86
- Spinoza (1984) Etika. Çev. H. Ziya Ülken, Ülken Yayınları, İstanbul. s.293 Sungurbey, İ. (1992) Hayvan Hakları. İ.Ü. Yay.No: 3685, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul.
- Tuna, G. (1991) Hayvan Hakları: Gerçek Dostlar Konuşamayanların Sesi. Kadıoğlu Matbaası, Ankara.s.9-10.
- TVHB Merkez Konseyi (2000) Veteriner Hekimliği Meslek Etiği Kuralları. Dayanışma, Kasım Say: 33-36.
- Under, H. (1996) Çevre Felsefesi. Doruk Yayınları, Ankara. s.164-179 Yaşar A. (1996) Osmanlı Döneminde ve Cumhuriyet Tarihinde Haralar. AÜ Sağ. Bil. Enst., Doktora Tezi, Ankara.
- Yaşar, A. (2001a) Veteriner Hekimliğinde Etik Kurullar. Türk Vet. Hek. Birliği Derg. 1 (3-4): 41 -45
- Yaşar, A. (2001b) Veteriner Hekimliği Etiğinin Uluslar Arası Durumu. Türk Vet. Hek. Birliği Derg. 2(1-2): 61-64
- Yaşar, A. (2002) "Hayvan Haklarına Yaklaşımlar ve Veteriner Hekimliği Etiği" konulu panel konuşması. "Hayvan Hakları ve Veteriner Hekimlik" Konulu Panel. 23 Mayıs 2002, SÜ Veteriner Fakültesi Bilim ve Kültür Kulübü, Konya.
- Yaşar, A. (2003) Hayvan Hakları ve Etik Kurullar. Ed. Ali Ünal ve Ark. XXI. Gevher Nesibe Tıp Günleri, IV. Deneysel ve Klinik Araştırma Kongresi (16-18 Mayıs 2003) Tebliğler Kitabı, Erciyes Univ., Tıp Fakültesi, Kayseri, s.33-41
- Yaşar, A. ve Ataç, A. (2001) Araştırma Etiği Üzerine. Vet.Bil.Derg., 17(4): 43-48
- Zutphen, LF.M. van (2001) Laboratuar Hayvanları Biliminin Temel İlkeleri. (Çev.Ed. Tayfun İde, 2003) Medipres, Malatya. s.1-3,1-12
- Yates, R. (1997) "Animal Ethics Committees and the Implementation of the Three Rs." Animal Alternatives, Welfare and Ethics. Eds. LF.M. van Zutphen and M. Balls. Published: Elsevier Science B.V., Amsterdam, pp. 367-371
| APA | YASAR A, YERLİKAYA H (2004). Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. , 39 - 46. |
| Chicago | YASAR ASKIN,YERLİKAYA Halis Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. (2004): 39 - 46. |
| MLA | YASAR ASKIN,YERLİKAYA Halis Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. , 2004, ss.39 - 46. |
| AMA | YASAR A,YERLİKAYA H Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. . 2004; 39 - 46. |
| Vancouver | YASAR A,YERLİKAYA H Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. . 2004; 39 - 46. |
| IEEE | YASAR A,YERLİKAYA H "Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi." , ss.39 - 46, 2004. |
| ISNAD | YASAR, ASKIN - YERLİKAYA, Halis. "Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi". (2004), 39-46. |
| APA | YASAR A, YERLİKAYA H (2004). Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 20(4), 39 - 46. |
| Chicago | YASAR ASKIN,YERLİKAYA Halis Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences 20, no.4 (2004): 39 - 46. |
| MLA | YASAR ASKIN,YERLİKAYA Halis Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences, vol.20, no.4, 2004, ss.39 - 46. |
| AMA | YASAR A,YERLİKAYA H Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences. 2004; 20(4): 39 - 46. |
| Vancouver | YASAR A,YERLİKAYA H Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences. 2004; 20(4): 39 - 46. |
| IEEE | YASAR A,YERLİKAYA H "Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi." Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 20, ss.39 - 46, 2004. |
| ISNAD | YASAR, ASKIN - YERLİKAYA, Halis. "Dünya' da ve Türkiye' de hayvan haklarının tarihsel gelişimi". Veteriner Bilimleri Dergisi . Eurasian Journal of Veterinary Sciences 20/4 (2004), 39-46. |
