ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ
Yıl: 2021 Cilt: 13 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 811 - 837 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26791/sarkiat.852376 İndeks Tarihi: 14-02-2022
ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ
Öz: Tasavvuf edebiyatı nazım türlerinden olan devriyyeler, “Devir Nazariyesi”nin bir yansıması olarak varlığı ilgilendirmesi, İslâmî felsefe ile iç içe olması, insanın yaratılışı ve dünyadaki varlık amacına farklı tasavvurlar getirmesi açısından mutasavvıf şairlerin kalem oynattıkları bir tür olagelmiştir. İslâm dünyasında özellikle Türk edebiyatında pek çok örnek vücuda getirilerek ‘tür’ niteliği kazanan devriyeler, Fars edebiyatında tam anlamıyla tür niteliğini kazanamamıştır. Bununla birlikte Fars şiirinde Mevlânâ (ö. 672/1273) başta olmak üzere İbn Yemîn (ö. 769/1368) ve Feyzî-i Hindî (ö. 1004/1595) gibi şairlerin devriyye olarak vasıflandırılabilecek şiirler kaleme aldığı görülür. Bu makalenin konusu da Şeyh Âzerî-i İsferâyînî (ö. 866/1462)’nin devriyye türüne giren ve münferit bir eser olarak da değerlendirilecek şekilde nüshaları bulunan Urûciyye başlıklı kasidesidir. Bu çalışmada öncelikle şair ve Urûciyye kasidesinin metni tanıtılarak muhteva hususiyetleri açısından Türk edebiyatındaki örneklerle kısaca kıyaslanacaktır. Akabinde Türkiye ve İran kütüphanelerinde tespit edilen münferit nüshalar ile divanındaki metin tenkitli neşir olarak sunularak beyitlerin Türkçe çevirisi verilecektir.
Anahtar Kelime: SHEIKH AZERI’S PERSIAN URUCIYYE AND ITS BRIEF COMPARISON TO DAWRIYYES IN TURKISH LITERATURE
Öz: Dawriyyes which are one of literature of mysticism has attracted the pens of the mystic poets, for its relation existence itself, as it reflected “Cycle Theory” being intertwined with Islamic philosophy, bringing different imaginations to the creation of man and the purpose of existence in the world. While there are many examples of dawriyye in the three great Islamic literatures, especially in the Turkish literature, there are some dawriyye samples might be also seen in the Persian literature, even though these samples could not be altogether considered as dawriyye. The Persian poems which could be named as dawriyye are chiefly composed by poems Mawlana (d. 1273), Ibn Yemin (d. 1368) and Feyzi Hindi (d. 1595). This study deals with the eulogy of Sheikh Azeri Isferayini’s that named Uruciyye, which might be considered as a dawriyye. In this study, first the author’s life and the works of the poet will be briefly presented and his text will be introduced. Then contents of the work will be evaluated and compared with the other examples within the Turkish literature. Finally, the critical comparison of the text with the separate copies in the libraries and its Turkish translation will be presented.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahterî Mustafa Efendi. Ahterî-i Kebîr, Ankara: TDK Yayınları, 2009.
- Baltacı, Halil. Necmeddîn-i Dâye, Tasavvuf Yolu Mirsâdü’l-İbâd, İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
- Demirci, Mehmet. Hakikat-ı Muhammediyye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 15: 179-180, 1997.
- Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevî, Fusûsul Hikem’in Sırları (el-Fükûk fî Esrârı Müstenidâti Hikemi’l-Fusûs), İstanbul: İz Yayınları, 2012.
- Devletşah. Şair Tezkireleri (Tezkiretü’ş-Şuarâ), Çev. Necati Lugal, Pinhan Yayınları, İstanbul, 2011.
- Ferişte, Muhammed Kasım Hinduşâh-ı Esterâbâdî. Târîh-i Ferişte, 2 C., Calcutta Hindistan 1832.
- Fethullah Müctebâyî. “Âzerî-i Tûsî”, Dâ’iretü’l-Ma‘ârif-i Bozorg İslâmî, C. 1, Merkez-i Dâ’iretü’l-Ma‘ârif-i Bozorg İslâmî, Tahran, 1367.
- Gedik, Nusret. Türk Edebiyatında Manzum Devriyye, İstanbul: H Yayınları, 2018.
- Gedik, Nusret. Konevî Düşüncesinin Türk Edebiyatına Yansıması Olarak Devriyye Nazım Türü, III. Uluslararası Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri Kitabı , 19-20 Ekim 2018 Konya (2018): 454-477.
- Güzel, Abdurrahman. “Niyâzi-i Mısrî’nin Gözden Kaçan Bir Eseri (Risâle-i Devriye)”, Türk Kültürü Araştırmaları (Faruk Kadri Timurtaş’a Armağan), C. 17-21, S. 1-2, (1979/1983): 121-139.
- Hidâyet, Muhammed Hâdî Rızâkali Hân. Tezkire-i Riyâzü’l-Ârifîn, C. 1, Hzl. Mihrali Gurgânî, Tahran, 1344.
- İsmail Paşa el-Bağdadi. Hediyyetü’l-Ârifin: Esmaü’l Müellifin ve Asarü’l-Musannifin, Daru ihyai’t-Turasil Arabi, Beyrut, (Maarif Vekalet Matbaası, İstanbul: MEB Yayınları, Ofset, 1951).
- Kemikli, Bilal.“Tasavvuf Edebiyatında Hulul ve İttihâda Dair Bir Risâle: Risâle-i Redd-i Hulul ve İttihâd”, Tasavvuf İlim ve Akademik Araştırma Dergisi, C. 2, S. 5, (2001): 111-116.
- Kiânî, Muhsin-Restâhîz, Seyyid Abbas. Dîvân-ı Âzerî İsferâyinî: Nûreddîn Hamza bin Ali Melik Tûsî İsferâyinî, Merkez-i Pejûheş Kitâbhâne Mûze ve Merkez-i İsnâd-ı Meclis-i Şûrâ-yı İslamî, Tahran 1390.
- Konuk, Hüseyin Avni. Füsûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, C. I, İstanbul: İfav Yayınları, 1999.
- Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara Akçay Yayınları, 2012.
- Lane, Edward William. Arabic-English Lexicon, Beırut Lebanon: Librairie du Liban Publishing, 1968.
- Pakalın, Mehmet Zeki. Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB Yay., 1983.
- Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yay., 2004.
- Serdaroğlu, Ahmet. Usûl-i Hadîs ve Mevzuât-ı Aliyyü’l-Kârî Tercemesi, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1966.
- Şemseddin Sâmî. Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
- Şûşterî, Kadı Nurullah. Mecâlisü’l-Mü’minîn, 2 C., İntişârât-ı İslâmiyye, Tahran, 1377.
- Tatcı, Mustafa; Çeltik Halil. Kırımlı Selîm Dîvâne, Âriflerin Delili Müşkillerin Anahtarı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
- Topaloğlu, Bekir; Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM Yay., 2015.
- Uçman, Abdullah. “Devir Nazariyesi ve Osmanlı Tasavvuf Edebiyatında Devriyyeler”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Ankara: TTK Yayınları, 2014.
- Uzun, Mustafa “Devr, devir”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Devirler, İsimler, Eserler, Terimler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1977.
| APA | Gedik N, KILIÇ M (2021). ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. , 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| Chicago | Gedik Nusret,KILIÇ Muzaffer ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. (2021): 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| MLA | Gedik Nusret,KILIÇ Muzaffer ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. , 2021, ss.811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| AMA | Gedik N,KILIÇ M ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. . 2021; 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| Vancouver | Gedik N,KILIÇ M ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. . 2021; 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| IEEE | Gedik N,KILIÇ M "ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ." , ss.811 - 837, 2021. 10.26791/sarkiat.852376 |
| ISNAD | Gedik, Nusret - KILIÇ, Muzaffer. "ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ". (2021), 811-837. https://doi.org/10.26791/sarkiat.852376 |
| APA | Gedik N, KILIÇ M (2021). ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 13(2), 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| Chicago | Gedik Nusret,KILIÇ Muzaffer ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 13, no.2 (2021): 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| MLA | Gedik Nusret,KILIÇ Muzaffer ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, vol.13, no.2, 2021, ss.811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| AMA | Gedik N,KILIÇ M ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2021; 13(2): 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| Vancouver | Gedik N,KILIÇ M ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ. e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 2021; 13(2): 811 - 837. 10.26791/sarkiat.852376 |
| IEEE | Gedik N,KILIÇ M "ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ." e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 13, ss.811 - 837, 2021. 10.26791/sarkiat.852376 |
| ISNAD | Gedik, Nusret - KILIÇ, Muzaffer. "ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCIYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ". e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi 13/2 (2021), 811-837. https://doi.org/10.26791/sarkiat.852376 |
