TY  - JOUR
TI  - Cahiliye Dönemi Hanif Şairlerin Şiirlerine Tematik Bir Yaklaşım -Tevhid Anlayışı
AB  - Cahiliye dönemi Araplarının inanç ve dini düşünce yapısı hakkında Kur'an ve hadislerden sonra eski Arap şiiri önemli bir yere sahiptir. Bu şiirler Arapların yaşantıları, dini anlayışları, inanç yapıları hakkında bilgi verir. Özellikle de dini konuları ele alan şiirlerin incelenmesi, o dönemin dini anlayışını tespit etmede önem arz eder. Cahiliye döneminde putlara inanmaktan uzak duran ve bazı Cahiliye adetlerine karşı çıkıp kendilerinin Hz. İbrahim’in dini üzerine olduklarını söyleyen kişilere hanif denilmiştir. Hanifler tevhid inancına sahip kişilerdi. Bunlar yerleşik kültür olan paganizme aykırı hareket etmişler ve onlara ibadet etmemişlerdir. Bu hanifler arasında Cahiliye döneminin bazı şairleri de yer almıştır. Bu şairler şiirlerinde birçok dini temanın yanında tevhid konusunu da ele almışlar ve şiirlerinde tevhid inancına sahip olduklarını ortaya koymuşlardır. İslam inancına ayırıcı vasfını kazandıran en temel anlayış tevhiddir. Bu anlayış insanoğlunun selim fıtratında bulunan önemli özelliklerden bir tanesidir. Bu sebeple insanoğlu yaratılışından bu yana tevhid hakikatini dile getirmekten kendini alamamıştır. Cahiliye dönemi hanif şairleri de tevhid hakikatini şiirlerinde dile getirmişlerdir. Özellikle puta tapmayan ve yaygın dini inanca muhalif bazı şairlerin şiirlerinde başta tevhid olmak üzere ahiret inancı, hesap gününe iman, cennet ve cehennem gibi itikadı meseleleri konu edindikleri görülmektedir. Bu şairler tevhid konusunda Allah’ın birliğini, eşinin ve benzerinin olmadığını, mutlak yaratıcı, hesap günü sahibi olduğunu şiirlerinde ifade etmişlerdir. Bunun yanında Allah’a şirk koşmanın ve Cahiliyedeki kötü adetlerin yanlışlığını da vurgulamışlardır. Cahiliye döneminde hanif şairlerin söyledikleri şiirlerde ön plana çıkan en temel akidevî konu tevhiddir. Zira Cahiliye dönemi şiirinde Arapların Allah’ın varlığına inandıkları ve onları putlardan üstün tuttuklarına dair örnekler vardır. Bu açıdan hanif şairlerin şiirlerinde ele aldıkları tevhid konusu Cahiliye döneminde Allah inancının olduğunu gösteren önemli delillerden kabul edilir. Bu dönemde hanif şairlerin tevhid ile alakalı olarak söyledikleri bu şiirler İslam inanç sistemi ile paralel bir anlayışta olduğu görülür. Ayrıca hanif şairlerin İslam inanç ve muamelat sistemine aykırı bir davranış sergilemedikleri söz konusu şiirlerden anlaşılır. Zira Allah’ın birliği, O’na ortak koşmanın yanlışlığı, O’nun yerin ve göğün sahibi olduğu, bütün mahlûkatın tek sahibi ve yaratıcısı, din ve hesap günün sahibi olduğu gibi İslam’ın temel tevhid vurgusu bu şiirlerde dile getirilmiştir. İşte bu çalışmada bazı hanif şairlerin şiirleri ve bu şiirlerindeki tevhid anlayışları üzerinde durulmuştur. Bu şairler Kuss b. Sâide el-İyâdî, Zeyd b. ‘Amr en-Nüfeyl, Züheyr b. Ebî Sülmâ el-Müzenî, Varaka b. Nevfel ve Ümeyye b. Ebi’s-Salt’tır. Kaynaklarda en çok bu hanif şairlerden bahsedilmesi bu şairlerin tercih edilmesinin sebebidir. Bunun dışında bazı kaynaklarda hanif olarak geçen ve şiirlerinde tevhidi vurgulayan şairlerin olduğu şüphesizdir. Ancak bu çalışmanın sınırlarının aşılmaması için ismi geçen beş şair ve tevhid ile alakalı şiirleri incelenmiştir. İsimleri verilen şairler ölüm sırasına göre ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle Cahiliye dönemi şiiri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra hanif kavramı hakkında bilgi verilerek Cahiliye dönemi hanifliği ele alınmıştır.Akabinde Cahiliye döneminde yaşamış olan hanif şairlerin meşhur olanlarından Kuss b. Sâide el-İyâdî, Zeyd b. ‘Amr en-Nüfeyl, Züheyr b. Ebî Sülmâ el-Müzenî, Varaka b. Nevfel ve Ümeyye b. Ebi’s-Salt sırayla ele alınarak haklarında bilgiler verildikten sonra tevhid ile alakalı söylemiş oldukları şiirlerinden bazıları incelenmiştir.
AU  - Meşe, Ramazan
DO  - 10.18498/amailad.895030
PY  - 2021
JO  - Amasya ilahiyat dergisi
VL  - 0
IS  - 16
SN  - 2667-7326
SP  - 197
EP  - 227
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/490394
ER  -