Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri

Yıl: 2021 Cilt: 16 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 430 - 453 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-02-2022

Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri

Öz:
1950’li yılların ortalarına kadar İstanbul’un Anadolu yakasında bir sayfiye yeri olan Bağdat Caddesi, bu tarihlerden itibaren daimi ikamet alanı olarak dönüşmeye başlamış ve 1965 yılında çıkarılan Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan itibaren inşa faaliyetleri hız kazanarak bölgede çok sayıda apartman tasarlanmıştır. 1972 yılı sonunda yürürlüğe giren ve cadde üzeri ile sahildeki parseller haricindeki alanlarda daha yoğun ve yüksek yapılaşmaya izin veren “1/5000 Bostancı Erenköy Bölgeleme İmar Planı” ile bölgedeki konut tasarımları değişmeye başlamıştır. Bu yüzden, 1965-1973 yılları arasında inşa edilen yapılar, önemli birer belge niteliği taşımaktadır. Bu apartmanlar, rasyonel kütleleri, geniş balkon ve pencere açıklıkları, çiçeklik, balkon parapeti, güneşlik, duvar panosu gibi dekoratif cephe ögeleri, dinamik geometrik cephe kompozisyonları ve benzer malzeme kullanımları ile ortak karakteristik özellikler taşımaktadır. Bu bağlamda makalenin amacı, söz konusu apartman yapılarının cephe özelliklerini belgelemek, özgün karakteristiklerini dönemin dünya ve Türkiye mimarlığı bağlamında değerlendirmek, onları Türkiye’de aynı zaman diliminde tasarlanmış konutlardan ayıran özellikleri ortaya koymak olarak şekillenmiştir. Bu değerlendirme aynı zamanda yapıların mimari tasarımları ile bulundukları bölgeye tanımlı, okunabilir bir kentsel kimlik kazandırıp kazandırmadığını da sorgulamayı sağlayacaktır. Çalışma kapsamında, Bağdat Caddesi bölgesinde 15 adet yapı seçilmiş, bunlar fotoğraflar ile belgelenmiş ve Kadıköy Belediyesi Arşivi’nden yapı bilgileri derlenmiştir. Seçilen apartmanlar, kütle biçimlenişi, karakteristik mimari ögeler ve malzeme başlıkları altında incelenerek cephe özellikleri ortaya konulmuştur. Bu özellikler dönemin mimari eğilimleri bağlamında ele alınarak bir değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelime:

Façade Characteristics of Apartment Buildings Constructed Between 1965-1973 at Bağdat Avenue and its Surroundings

Öz:
Bağdat Avenue, which was a summer place on the Anatolian side of Istanbul until the mid-1950s started to transform into a permanent residential district after this date while construction activities accelerated and apartments were built in the region after the Condominium Law was enacted in 1965. The “1/5000 Bostancı Erenköy Zoning Construction Plan” was introduced at the end of 1972, which allows denser and higher construction in parcels except for the ones on the coast and Bağdat Avenue, so apartment designs started to change in the region. For this reason, the apartments built between 1965 and 1973 are regarded as important documents. They bear common characteristic features with their rational forms, large balcony and window openings, flowerpots, railings, sunshades, decorative wall panels, dynamic geometric façade compositions, and similar façade materials. These features emerge as important elements defining the urban character of the region. In this regard, questioning the authentic features, distinguishing them from the contemporaneous apartments in Turkey, and evaluating them in the context of the architectural tendencies of the era become important. The aim of the article emerges as documenting the façade characteristics of the apartments built between 1965 and 1973 at Bağdat Avenue, evaluating their authentic characteristics within the context of world architecture as well as the architecture of Turkey. This evaluation enables to question whether they designate a defined urban identity to their region. Within the scope of the study, 15 buildings were selected and documented with photographs while building data were gathered from the Archives of Kadıköy Municipality. Façade characteristics of the selected apartments were analyzed and compared with the contemporaneous apartments in Turkey to determine the similarities and differences, and they were assessed in the context of the architectural tendencies of the era. The façade characteristics were studied under the titles: building mass features, characteristic architectural elements, and material features. The shaping of the mass and window openings; flowerpots, railings, sunshades, wall panels, and sculptural elements; usage of travertine, marble, wood, and metal; were examined under these headings. The analyses were assisted with figures and similarities as well as differences with other apartments were explained. In addition, the architectural elements were interpreted in relation to the contemporaneous architectural attitudes. The analyses led to the following inferences: - Contrary to the central districts of Istanbul, these residences have lesser floors as well as wider windows and balconies displaying the summer resort characteristics of the area. - Although they have common features with other apartments such as rational building mass, wide façade openings, stylized railings, and sculptural elements, they bear distinguishing characteristics such as dynamic compositions, flowerpots, sunshades, artworks, and different materials. - These authentic features define an architectural language and constitute an urban character. - Despite their rational planning, as a result of the dynamism and complexity of the façade, excess usage of flowerpots and sunshades, and geometric compositions, it can be assessed that Late Modern principles were adopted while Brutalism is also monitored in a limited sense. - As the façades bear local elements like travertine cladding, sunshades, and wall panels, a regionalist attitude, which is employed together with universal architectural values, can be observed. The apartments built between 1965 and1973 in Bağdat Avenue have dynamic façade compositions despite their rational masses while they bear local components. In this regard, these residences dwell upon assembling local circumstances with universal values and endeavor to make a connection with their place. They distinguish from other apartments with their dynamic façade compositions, employment of travertine and wood, excess usage of flowerpots or sunshades, usage of sculptural elements and artworks, and constitute an architectural pattern indigenous to the region, which makes them an important part of the urban characteristic of Bağdat Avenue. Within this study, it has been aimed to contribute to the literature by documenting the façade characteristics of the apartments constructed between 1965 and 1973 at Bağdat Avenue, which are architectural heritage in danger due to the urban transformation of the region. In addition, the apartments in question have been evaluated together with other examples from Turkey to exhibit their authentic features and have been discussed in the context of global architecture so that an evaluation can be made in terms of the contemporaneous architectural tendencies. These evaluations have been meant to exhibit the importance of these buildings within the architectural context.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği. (2012, Aralık 15). Resmî Gazete, (28498).
  • Avsan, D. (2015). 1960-1980 Yılları Arasında Denizli’de Yapılan Apartmanların Tasarım, Uygulama ve Kullanım Aşamalarının Değerlendirilmesi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Bağdat Caddesi’nde Dupleks Bir Apartman. (1979). Arkitekt, (376), 126.
  • Banham, R. (1969). Architecture of the Well-Tempered Environment. University of Chicago Press.
  • Barber, D. A. (2012). Le Corbusier, the Brise-Soleil, and the Socioclimatic Project of Modern Architecture, 1929-1963. Thresholds, (40), 21-32.
  • Batuman, B. (2017). Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Konut Mimarlığının Gelişimi Üzerine Bir Dönemleme Denemesi. N. Bayraktar (Ed.), Sivil Mimari Bellek: Ankara, 1930-1980 içinde (s. 11- 51). VEKAM Yayınları.
  • Batur, S. (1978). Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Yardım ve Emekli Sandığı Vakfı Valikonağı Sitesi. Arkitekt, (371), 84-90. Bayraktar, N. (Ed.). (2017). Sivil Mimari Bellek: Ankara, 1930- 1980. VEKAM Yayınları.
  • Bayraktar, N, Batuman, B. ve Ayhan E. S. (Ed.). (2014). Sivil Mimari Bellek: Ankara, 1930-1980, Sergi Kataloğu. VEKAM Yayınları.
  • Birol Akkurt, H. (2008). Modernizmin Periferideki Temsilcileri; Bostancı Apartmanı-Milas. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları IV. Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s. 4).
  • Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. Metis Yayınları. Bozdoğan, S. (2013). Modern Mimarlık ve Tropik Coğrafyalar, Mimarlık, (372), 36-46.
  • Bozdoğan, S. ve Akcan, E. (Ed.). (2012). Turkey: Modern Architectures in History. Reaktion Books.
  • Coşkun, B. S. ve Ötkünç, A. (2017). İstanbul’da Brütalist Bir Yapı: Maruf Önal’ın Kaplancalı Apartmanı. Mimarlık, (397), 36-42.
  • Derviş, P. (koordinatör). Sorguç, C. (Küratör). Oykut, C., Erek, C., Önduygu, D. C., Tezgör, H., Ergün, İ., Akpınar, İ. ve Uz, F.
  • (Katılımcılar). (31 Mart 2016 - 26 Haziran 2016). Vitra Çağdaş Mimarlık Dizisi: Geç Olmadan Eve Dön: Konutun Serüveni Üzerine Bir Sergi [Sergi]. İstanbul Modern Sanatlar Müzesi.
  • Dostoğlu, N. T. (1995). Modern Sonrası Mimarlık Anlayışları. Mimarlık, (263), 46-50.
  • Duplex Apartmanlar. (1971a). Arkitekt, (341), 13-14.
  • Ekinci, S. ve Ötkünç, A. (19 Aralık 2015). İstanbul Kimya-İş Evleri [Poster Oturumu Sunumu]. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları XI. Poster Sunuşları, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Bolu, Türkiye.
  • “Emel” Yapı Kooperatifi Blok Apartmanı. (1965). Arkitekt, (319), 63-64.
  • Eren, T. (2014). İstanbul’daki Çok Katlı Konut Yapılarında Mekansal Değişim Sürecinin Analizi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
  • Eyice, S. (1994). Bağdat Caddesi. N. Akbayar, E. Işın, N. Sakaoğlu (Ed.), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (s. 528- 531). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
  • Görgülü, T. (2016). Apartman Tipolojisinde Geçmişten Bugüne; Kira Apartmanından “Rezidans’a” Geçiş. TÜBA-KED, (14), 165-178.
  • “Günaydın” Apartmanı (Nişantaşı). (1966a). Arkitekt, (322), 65- 73.
  • Güner, D. (2006). İzmir’de Modern Konut Mimarlığı 1950-2006. Planlama, (3), 123-142.
  • Güner, D. (2010). İzmir Koza Apartmanı. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları VI. Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s. 65).
  • Güner, D. ve Kutlu, H. G. (2004). Akdeniz Modernizm’inin Kurucu Öğesi olarak Güneş Kırıcılar. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s.1).
  • Hasol, D. (2020). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. YEM Yayın.
  • İnce Güney, Y. ve Wineman, J. (2008). The Evolving Design of 20th-century Apartments in Ankara. Environment and Planning B: Planning and Design, (35), 627 – 646.
  • Jencks, C. (1977). The Language of Postmodern Architecture. Rizzoli.
  • Jencks, C. (1987). Postmodern and Late Modern: The Essential Definitions. Chicago Review, 35(4), 31-58.
  • Kadıköy Belediyesi Arşivi, Kadıköy, İstanbul, Türkiye.
  • Kasapbaşı, E. (2018). Gaziantep 1960-1980 Dönemi Kent Konutu Mekan Kurgusunun Analizi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi] Çukurova Üniversitesi.
  • Koçoğlu Uysal, Z. (2019). İstanbul Kent Dokusunda 20. Yüzyıl Mimarlığına Ait Bir Örnek; 4. Levent Toplu Konutları ve Korunmasına Yönelik Öneriler [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Küçükyalı’da İki Villa. (1967). Arkitekt, (325), 8-11.
  • Mollaahmetoğlu Falay, A. İ. ve Yürekli, K. F. (2017). Baysal-Birsel: Yeşilköy Konut Sitesi, Arredamento Mimarlık, (313), 112-119.
  • Mülteciler Yurdu. (1970b). Arkitekt, (340), 174.
  • Müştak, S. (2016). Cumhuriyet’ten Günümüze Türkiye’de Apartman Tasarımında Geleneksel Mimarinin İzleri: İzmit Demiryolu Caddesi Örneği [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
  • Orhantepe’de Bir Yazlık Ev (Kartal). (1966b). Arkitekt, (324), 169- 172.
  • Öçal, H. (2008). Isparta Kent Kimliğinde Modernizmin Yansımaları ve Modernizm Etkisindeki Konut Mimarisi [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
  • Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. (2013, Haziran 1). Resmî Gazete, (28664).
  • Sayar, Y. ve Sormaykan Akdur, T. (2009). İzmir Karşıyaka’da Apartman Tipi Konut Yapılarında Mekânsal ve Morfolojik Dönüşümler: 1950-1980. Mimarlık, (349), 85-91.
  • Sey, Y. (1998a). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Mimarlık ve Yapı Üretimi. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s. 25-39). Tarih Vakfı Yayınları.
  • Sey, Y. (1998b). Cumhuriyet Döneminde Konut. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s. 273-300). Tarih Vakfı Yayınları.
  • Sormaykan, T. (2008). 1950’den Günümüze Karşıyaka’da Apartman Tipi Konut Yapılarındaki Mekansal Değişim ve Dönüşümler [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Sokullu, S. (2012). Ankara Tekdal Apartmanı. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları VIII. Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s. 14).
  • Sözeri Yıldırım, M. Z. ve Oğuz, M. (2014). Muğla Ülkümen Apartmanı. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları X. Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s. 103).
  • Şumnu, U. (2014a). Ankara Cinnah Caddesi. 94. Docomomo-tr Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları X. Poster Sunuşları Bildiri Özeti Kitabı içinde (s. 62).
  • Şumnu, U. (2014b). Ankara’daki (İş Bankası) İkramiye Evleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 51-73. Tahincioğlu Apartmanları Çiftehavuzlar. (1976). Arkitekt, (363), 112.
  • Tekeli, İ. (1979). Türkiye Kentlerinde Apartmanlaşma Sürecinde İki Aşama. Çevre, (4), 79.
  • Tulum, H. (2018). Mimarlık-Sanat İlişkisi: Levent Mahallesi ve Marmara Apartmanı Örneği. İstanbul 1.Konut Kurultayı içinde (s. 1523-1549). Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları.
  • Tzonis, A. ve Lefaivre, L. (1997). Architecture in Europe since 1968, Memory and Invention. Thames & Hudson.
  • Vakko Turistik Elişi Eşarp ve Konfeksiyon Fabrikası. (1970c). Arkitekt, (340), 159-166. Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. İkramiye Apartmanları Sitesi. (1971b). Arkitekt, (341), 10-12.
  • Yavuz, E. (2020). II. Dünya Savaşı Sonrasında Türkiye’de MimarlıkSanat Diyaloğu (ODTÜ 2015 Yılın Doktora Tezi Kalbiye Tansel Yayın Ödülü). ODTÜ Yayıncılık.
  • Yazıcıoğlu, Z. (2001a). 1950-1970’lerde İstanbul’da Konut Mimarisi: Bağdat Caddesi Örneği [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi] İstanbul Teknik Üniversitesi.
  • Yazıcıoğlu, Z. (2001b). Bağdat Caddesi’nde Konutun Evrimi. Mimarist, (1), 55- 59.
  • Yemenicioğlu Negir, E. ve Korkmaz, T. (2019). Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Resim Yüzeyi Olarak Seramik Malzeme. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(42), 853-866.
  • Yeşilyurt’da Bir Apartman. (1970a). Arkitekt, (337), 23-24. İnternet Kaynakları
  • Akpınar, İ. ve Uz, F. (2016). Türkiye Tasarım Kronolojisi: Konut (Vitra Çağdaş Mimarlık Dizisi Sunar: Geç Olmadan Eve Dön, Konutun Serüveni Üzerine Bir Sergi kapsamında Hazırlanmış Çalışma). http://bizinsanmiyiz.iksv.org/wp-content/uploads/2017/11/konut_tr_opt.pdf. Görsel Kaynakları
  • Frances, S. (t. y.). Smith House [Fotoğraf]. Richard Meier & Partners Architects. https://www.richardmeier. com/?projects=smith-house-2.
  • Herendeen, G. (t. y.). Hanselmann House [Fotoğraf]. Dwell. https://www.dwell.com/home/hanselmann-houseb287ce6c/6290648290947469312.
  • IK’s World Trip. (2010). Trellick tower [Fotoğraf]. Flickr. https:// www.flickr.com/photos/ikkoskinen/4552525570/in/ photolist-7WhSSU-7WhTfb.
  • Levett, J. (2006). Robin Hood Gardens [Fotoğraf]. Flickr. https:// www.flickr.com/photos/joseph_beuys_hat/108684756/ in/photolist-oWuMx-oWtDE-aB3d2-aB3c7-aB3at-aB3enaB39M-aB3bj-aB3aL-aB3dS.
  • Little, C. (t. y.). Türk Tarih Kurumu [Fotoğraf] (t.y.). Ağa Han Kültür Vakfı [Aga Khan Trust for Culture] Arşivi, Cenevre, İsviçre.
  • Pehlivanoğlu, M. (t. y.). Türk Tarih Kurumu [Fotoğraf] (t.y.). Ağa Han Kültür Vakfı [Aga Khan Trust for Culture] Arşivi, Cenevre, İsviçre.
APA Gönül H (2021). Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. , 430 - 453.
Chicago Gönül Hale Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. (2021): 430 - 453.
MLA Gönül Hale Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. , 2021, ss.430 - 453.
AMA Gönül H Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. . 2021; 430 - 453.
Vancouver Gönül H Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. . 2021; 430 - 453.
IEEE Gönül H "Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri." , ss.430 - 453, 2021.
ISNAD Gönül, Hale. "Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri". (2021), 430-453.
APA Gönül H (2021). Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. Megaron, 16(3), 430 - 453.
Chicago Gönül Hale Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. Megaron 16, no.3 (2021): 430 - 453.
MLA Gönül Hale Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. Megaron, vol.16, no.3, 2021, ss.430 - 453.
AMA Gönül H Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. Megaron. 2021; 16(3): 430 - 453.
Vancouver Gönül H Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri. Megaron. 2021; 16(3): 430 - 453.
IEEE Gönül H "Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri." Megaron, 16, ss.430 - 453, 2021.
ISNAD Gönül, Hale. "Bağdat Caddesi ve Çevresinde 1965-1973 Yılları Arasında İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Özellikleri". Megaron 16/3 (2021), 430-453.