Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme
Yıl: 2021 Cilt: 29 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 302 - 310 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5336/mdethic.2020-80215 İndeks Tarihi: 20-02-2022
Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme
Öz: İnsan toplumları, şehirlerde yaşadığı sürece salgın hastalıklarla mücadele etmiştir. Son 1 yüzyıl içinde dâhi İspanyol gribi (1918), HIV/AIDS (1981), şiddetli akut solunum sendromu (2002), Influenza A (2009), Ebola (2014) ve Orta Doğu solunum sendromu (2015) gibi birçok salgın hastalık ile yüzleşen insanlık, tarihsel salgınların dikkatli bir analizini yapabilir ise pandemilere en iyi nasıl yanıt verebileceği hakkında çok şey öğrenebilir. Söz konusu analiz birden fazla basamak içermektedir. Bu basamaklar, sırası ile öncelikle içinde bulunulan salgın hastalık süreci ve hastalık yapıcı virüs/bakterinin tanımlanması, 2. olarak bu hastalığın tehdit unsurlarının belirlenmesi, 3. olarak geçmiş salgın hastalık dönemlerinden neler öğrenildiğinin hatırlanması ve son olarak da o an yaşanan salgın hastalık sürecinin tarihsel düzlemde ne gibi farklılıklar içerdiğinin tespit edilmesidir. Bu yazıda, 2019 yılının son ayında hayatlarımıza giren koronavirüs pandemisinin, 1918 yılında dünya üzerinde yaşanan son büyük pandemi olan İspanyol gribi ile benzerlik ve farklılıklar açısından tarihsel karşılaştırmalı değerlendirmesi planlanmıştır.
Anahtar Kelime: An Alternative Approach to Coronavirus Pandemic: Historical Comparative Evaluation: Traditional Review
Öz: As long as human societies live in cities, they struggle with epidemics. People faced with many epidemic diseases such as Spanish flu (1918), HIV/AIDS (1981), severe acute respiratory syndrome-coronavirus (2002), Influenza A (2009), Ebola (2014) and Middle East respiratory syndrome (2015), even within the last century. If we can do a careful analysis of historical epidemics, we can learn a lot about how best to respond to pandemics. This analysis includes more than one step. First of all, defining the epidemic disease process and the pathogenic virus/bacterium, secondly determining the threats of this disease, thirdly remembering what has been learned from the past epidemic periods, and finally, what are the historical differences of the current epidemic process. In this article, a historical comparative evaluation of the coronavirus pandemic, which entered our lives in the last month of 2019, is planned in terms of similarities and differences with the Spanish flu, the last major pandemic in the world in 1918.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Buja M. The Texas society of pathologists: molded by the legacy of pathology and focused on excellence in medicine for 100 years and beyond. pROC (BaYL UNIV MED CENT). 2021;34(1):199-214 [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 2. World Health Organization [İnternet]. [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) situation Report-91. Erişim linki: [Link]
- 3. jones Ds. History in a Crisis-Lessons for Covid-19. n engl j med. 2020;382(18):1681-3. [Crossref] [pubMed]
- 4. World Health Organization [İnternet]. [Erişim tarihi: 28 Ocak 2021]. WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard. Erişim linki: [Link]
- 5. TUBITaK [İnternet]. [Erişim tarihi: 28 Ocak 2021]. COVID-19 Türkiye Web portalı. Erişim linki: [Link]
- 6. Banerjee D, Rao s, Kallivayalil Ra, javed a. Revisiting 'The plague' by Camus: shaping the 'social absurdity' of the COVID-19 pandemic. asian journal of psychiatry. 2020;Volume 54:102291. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 7. Giovanni Boccaccio. (1351) Decameron. İstanbul: alfa Yayıncılık; 2017. p. 16.
- 8. albert Camus. (1947). Veba. 42. baskı. İstanbul: Can Yayınları; 2020.
- 9. Hiscott j, alexandridi M, Muscolini M, Tassone E, palermo E, soultsioti M, et al. The global impact of the coronavirus pandemic. Cytokine Growth factor Rev. 2020;53:1-9. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 10. patterson KD, pyle Gf. The geography and mortality of the 1918 influenza pandemic. Bull Hist Med. 1991;65(1):4-21. [pubMed]
- 11. Hatchett Rj, Mecher CE, Lipsitch M. public health interventions and epidemic intensity during the 1918 influenza pandemic. proc Natl acad sci U s a. 2007;104(18):7582-7. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 12. Influenza Encyclopedia [İnternet]. [Erişim tarihi: 02 Kasım 2020]. The american Influenza Epidemic of 1918-1919. University of Michigan Center for the History of Medicine and Michi-gan publishing. Erişim linki: [Link]
- 13. TIME [İnternet]. © 2020 TIME Usa [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. Will Trump's COVID-19 Infection Change the Way He Manages the pandemic? It Didn't for the Leaders of Brazil and the U.K. Erişim linki: [Link]
- 14. Lindhout p, Reniers G. Reflecting on the safety zoo: Developing an integrated pandemics barrier model using early lessons from the Covid19 pandemic. saf sci. 2020;130:104907. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 15. World Health Organization [İnternet].. [Erişim tarihi: 02 Kasım 2020]. Covid-19 strategy update - april 14, 2020. Geneva: WHO. Erişim linki: [Link]
- 16. Editorial. The COVID-19 infodemic. The Lancet. 2020;8(20):875. [Crossref]
- 17. anadolu ajansı [İnternet]. anadolu agency © 2020 [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. 14-day quarantine not enough for COVID-19 patients. Erişim linki: [Link]
- 18. MailOnline [İnternet]. [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. families of British friends held in Covid quarantine in Italy for TWO MONTHs. Erişim linki: [Link]
- 19. Correia s, Luck s, Verner E. [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. pandemics Depress the Economy, public Health Interventions Do Not: Evidence from the 1918 flu. Erişim linki: [Crossref]
- 20. WBUR [İnternet]. © Copyright WBUR 2020 [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. aggressive social Distancing Now Is Good for The Economy Later, study finds. Erişim linki: [Link]
- 21. john Hopkins stavros Niarchos foundation sNf agora Institute [İnternet]. © 2020 Copyright stavros Niarchos foundation sNf agora Institute at johns Hopkins [Erişim tarihi: 10 Kasım 2020]. sNf agora Conversations: The politics and policy of COVID-19. Erişim linki: [Link]
- 22. Morabia a. pandemics and methodological developments in epidemiology history. j Clin Epidemiol. 2020;125:164-9. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 23. History associates Incorporated [İnternet]. [Erişim tarihi: 10 Kasım 2020]. The COVID-19 pandemic in Historical perspective. Erişim linki: [Link]
- 24. Laar E, Deursen a, Dijk j, Haan j. Measuring the levels of 21st-century digital skills among professionals working within the creative industries: a performance-based approach. poetics. 2020;81:101434. [Crossref]
- 25. annas G. personalized medicine or public health? Bioethics, human rights, and choice. rev port saúde pública. 2014;32(2):158-63. [Crossref]
- 26. axen I, Bergstrom C, Bronson M, Cote p, Nim CG, Goncalves G. Misinformation, chiropractic, and the COVID-19 pandemic. Chiropractic & Manual Therapies. 2020;28:65. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 27. NIH Us National Library of Medicine [İnternet]. [Erişim tarihi: 09 Kasım 2020]. Clinical Trials Database. Erişim linki: [Link]
- 28. World Health Organization [İnternet]. © 2020 WHO [Erişim tarihi: 09 Kasım 2020]. International Clinical Trials Registry platform (ICTRp). Erişim linki: [Link]
- 29. NIH Us National Library of Medicine Clinical Trials Database [İnternet]. [Erişim: 09 Kasım 2020]. ClinicalTrials.gov Background. Erişim linki: [Link]
- 30. World Health Organization [İnternet]. © 2020 WHO [Erişim tarihi: 10 Kasım 2020] Infodemic management-infodemiology. 2020. Erişim linki: [Link]
- 31. andersen KG, Rambaut a, Lipkin WI, Holmes EC, Garry Rf. The proximal origin of saRsCoV-2. Nat Med. 2020;26(4):450-2. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 32. solbakk jH, Bentzen HB, Holm s, Tolo Henggestad aK, Hofmann B, Robertsen a, et al. Back to WHaT? The role of research ethics in pandemic times. Medicine, Health Care and philoso-phy. 2020. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 33. Retraction Watch [İnternet]. [Erişim tarihi: 28 Ocak 2021]. Retracted coronavirus (COVID19) papers. Erişim linki: [Link]
- 34. TÜBITaK [İnternet]. [Erişim tarihi: 23 Kasım 2020]. Tubitak Open science policy. Erişim linki: [Link]
- 35. avrupa Komisyonu-European Commission (EC) [İnternet]. [Erişim tarihi: 23 Kasım 2020]. IpR, Technology Transfer & Open science Erişim linki: [Link]
- 36. Kain T, fowler R. preparing intensive care for the next pandemic influenza. Crit. Care 2019;23(1):337. [Crossref] [pubMed] [pMC]
- 37. Madhav N, Oppenheim B, Gallivan M, Mulembakani p, Rubin E, Wolfe N. pandemics: risks, impacts, and mitigation. In: Disease Control priorities: Improving Health and Reducing poverty. 3rd. The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank. 2017. p.315-45. [Crossref] [pubMed]
- 38. science alert [İnternet]. [Erişim tarihi: 18 Kasım 2020]. fauci Warned The Trump administra-tion of a potential Epidemic Way Back in 2017. 2020.]. Erişim linki: [Link
| APA | Buruk B (2021). Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. , 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| Chicago | Buruk Banu Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. (2021): 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| MLA | Buruk Banu Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. , 2021, ss.302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| AMA | Buruk B Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. . 2021; 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| Vancouver | Buruk B Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. . 2021; 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| IEEE | Buruk B "Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme." , ss.302 - 310, 2021. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| ISNAD | Buruk, Banu. "Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme". (2021), 302-310. https://doi.org/10.5336/mdethic.2020-80215 |
| APA | Buruk B (2021). Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi, 29(2), 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| Chicago | Buruk Banu Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi 29, no.2 (2021): 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| MLA | Buruk Banu Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi, vol.29, no.2, 2021, ss.302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| AMA | Buruk B Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi. 2021; 29(2): 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| Vancouver | Buruk B Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi. 2021; 29(2): 302 - 310. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| IEEE | Buruk B "Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme." Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi, 29, ss.302 - 310, 2021. 10.5336/mdethic.2020-80215 |
| ISNAD | Buruk, Banu. "Koronavirüs Pandemisine Alternatif Bir Yaklaşım: Tarihsel Karşılaştırmalı Değerlendirme: Geleneksel Derleme". Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku Tarihi Dergisi 29/2 (2021), 302-310. https://doi.org/10.5336/mdethic.2020-80215 |
