EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER
Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 100 Sayfa Aralığı: 147 - 158 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.100.007 İndeks Tarihi: 22-03-2022
EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER
Öz: YEhl-i Hak inancı, 1216 yılında Irak/ Süleymaniye’ye bağlı Berzence köyünde doğan Sultan İshak tarafından ortaya çıkarılmıştır. Sultan İshak, Ehl-i Hak inancını İran/ Perdiver’e göç ettikten sonra yaymaya başlamıştır. Bu nedenle günümüzde Ehl-i Hakların büyük çoğunluğu İran’ın Batı bölgelerinde yaşamaktadır. Ehl-i Hak inancı, kuruluşu itibari ile kendisine bir topluluk oluşturmuştur. Bu topluluk, etnik olarak Türkçe konuşanlar ve Goranice konuşanlardan meydana gelmektedir. Etnisiteye önem vermeyen Ehl-i Hak inancı, Şah İsmail ve Hacı Bektaş gibi Türk oldukları bilinen kişilere kutsallık vermektedir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan Yediler, Ehl-i Hak inancı içerisinde yer alan kutsal bir gruptur. Yediler, Ehl-i Hak inancı ve topluluğundaki sosyal yapıların başında gelmektedir. Yediler, ilahi tecelliden veya mazhariyetten hemen önce görülen başlıca yedi kişidir. Bu nedenle her zuhur döneminde farklı isimler ile anılmışlardır. Bu kişilere Ehl-i Haklarca ‘Yaren’ tabiri de kullanılmaktadır. Ayrıca, Yediler, Farsça “Heften” olarak da adlandırılmaktadır. Yedilerin, Ehl-i Hak değerler sistemi içerisinde topluluk ve inanç üzerine etkileri çalışmanın amacını meydana getirmektedir. Ayrıca Yedilerin toplumsal işlevlerinin tespiti de bu çalışma ile ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla İran’ın Tebriz, Tahran ve Kirmanşah şehirleri merkezli olarak, 2017-2019 yılları arasında etnografik alan çalışması yapılmıştır. Alan çalışmasından elde edilen veriler, çalışma sırasında yapılan kütüphane çalışmasından ve alandan elde edilen birinci elden yazılı kaynaklardaki veriler çalışmaya kaynaklık etmiştir.
Anahtar Kelime: Yediler in Ahl-e Haqs
Öz: The belief of Ahl al-Haqq was founded by Sultan Ishaq, who was born in 1216 in the village of Barzinjah in Sulaymaniya, Iraq. Sultan Ishaq started to spread his belief Ahl al-Haqq after immigrating to Perdiver, Iran. For this reason, the majority of Ahl al-Haqq followers today live in the western regions of Iran. The belief of the Ahl al-Haqq has formed a community for itself as of its establishment. This community consists of ethnic Turkish speakers and Gorani speakers. The Ahl al-Haqq belief, which does not attach importance to ethnicity, gives holiness to people known to be Turks, such as Shāh İsmāʿīl and Hacı Bektaş. Yediler (the seven), which is the subject of this study, is a sacred group within the belief of Ahl al-Haqq. Yediler is one of the leading social structures in the Ahl al-Haqq belief and community. Yediler are the seven main people who appear just before the divine manifestation or attainment. For this reason, they were called by different names in each period of emergence. The term Yaren is also used by Ahl al-Haqq to these people. Yediler is also called Heften in Persian. The effects of Yediler on the community and the belief within the Ahl alHaqq value system constitute the purpose of this study. Accordingly, an ethnographic field study was conducted between 2017-2019, centred on Iran’s Tabriz, Tehran and Kermanshah cities. The data obtained from the field study and handwritten sources accessed through the library research and during the field study constitute the main sources of the study.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ceyhunabadi, Hacı Nimetullah (1995). Şah Name-i Hakikat ya Hakk’ul Hakayık. Tahran: İntişarat-ı Ceyhun.
- Efzali Şah İbrahimi, Seyyid Kazım (bita). Defter-i Remz-i Yaristan. Tahran.
- Elkazi, Mecid (1981). Mecmua-ı Ayin-i Enderz–i Remz-i Yari. Tahran.
- Harva, Uno (2015), Altay Panteonu. Çev. Ömer Suveren. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
- Ivanow, W. (1953). The Truth-Worshippers of Kurdistan. Leiden: Brill.
- İlahi, Nur Ali (1995). Burhan’ul Hak (Çap-ı Heştom).Tahran: İntişarat-ı Ceyhun.
- Kabuli, Muhammed (2014). Divan-ı Kelam-ı Bist-o Çehar Guyende-i Hakikat. Tebriz.
- Karaca, İ. (2020). “İran Ehl-i Hak Coğrafyasına Dair Bilgiler”. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar–II Cilt 4. Ankara: Gece Kitaplığı. 398-408.
- Karaca, İ. (2019), “İran Ehl-i Hakları Örneğinde; İnanç Merkezli Toplulukların Sosyal Yapıları Oluşumunda Dini İnanışların Etkisi”. Journal of World of Turks 11/3. 279-289.
- Karaca, İ. (2020). “Ehl-i Haklar da Kültürel Hayat”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
- Kreyenbroek, Philip G. (2020). “God First and Last”: Religious Traditionsand Music of the Yaresan of Guran. Volume I: Religious Traditions, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
- Merdani, Muhammed (1998). Seyr-i Kutah-ı Der Meram-ı Ehl-i Hak. Tahran: Sepher.
- Musalı, Namıq (2013). Rus Oryantalistlerine Göre Ehl-i Haklar. İstanbul: Önsöz Yayıncılık.
- Sadık, Hüseyin Muhammedzade (2010). Divan-ı Turki Bayrek Kuşçuoğlu. Tebriz: İntişarat-ı Neda-ı Şems.
- Safizade, Sadık (1996). Name-i Serencam ya Kelam-ı Hezane. Tahran: İntişarat-ı Hirmend.
- Selçuk, Ali (2017). Anşa Bacılı Ocağı. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Schimmel, Annemarie (2017). Sayıların Gizemi. Çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Kabalcı.
- Suri, Maşallah (1965). Surudha-ı Din-i Yarsan. Tahran: Emir Kebir.
- Tabibi, Haşmetullah (1971). “Ehl-i Hak II.”. Vahid. 82,1207-1222.
- Tabibi, Haşmetullah (1971). “Ehl-i Hak III.”. Vahid. 83,1411-1422.
- Taşğın, Ahmet (2012). Irak’ta Mezhep Çatışmaları Arasında Aleviler ve Bektaşiler. İstanbul: Önsöz Yayıncılık.
- Taşğın, Ahmet (2013). Dile Gelen Alevilik. Konya: Çizgi.
- Yezdanpenah, Şehnaz (2016). Nakd-i Novber-i Ayin ve Meram-ı Ehl-i Hak. Kum: Ayende-i Derahşan.
- K.K.-1: M.D. Yaş 26, 2017, Üniversite Mezunu, Kirmanşah.
- K.K.-2: Ş.S. Yaş 32, 2017, Üniversite Mezunu, Tebriz.
- K.K.-3: M.A. Yaş 66, 2017, Okur-Yazar, Kirmanşah.
- K.K.-4: S. H. Yaş 72, 2017, Üniversite Mezunu, Tebriz.
- K.K.-5: Y.Y. Yaş 32, Okur-Yazar, 2017, Kirmanşah.
- K.K.-6: A.A. Yaş 53, Okur-Yazar, 2017, Kirmanşah.
| APA | KARACA İ (2021). EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. , 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| Chicago | KARACA İBRAHİM EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. (2021): 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| MLA | KARACA İBRAHİM EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. , 2021, ss.147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| AMA | KARACA İ EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. . 2021; 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| Vancouver | KARACA İ EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. . 2021; 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| IEEE | KARACA İ "EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER." , ss.147 - 158, 2021. 10.34189/hbv.100.007 |
| ISNAD | KARACA, İBRAHİM. "EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER". (2021), 147-158. https://doi.org/10.34189/hbv.100.007 |
| APA | KARACA İ (2021). EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(100), 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| Chicago | KARACA İBRAHİM EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.100 (2021): 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| MLA | KARACA İBRAHİM EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.100, 2021, ss.147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| AMA | KARACA İ EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(100): 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| Vancouver | KARACA İ EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(100): 147 - 158. 10.34189/hbv.100.007 |
| IEEE | KARACA İ "EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.147 - 158, 2021. 10.34189/hbv.100.007 |
| ISNAD | KARACA, İBRAHİM. "EHL-İ HAKLAR’DA YEDİLER". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 100 (2021), 147-158. https://doi.org/10.34189/hbv.100.007 |
