Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 100 Sayfa Aralığı: 253 - 270 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.100.012 İndeks Tarihi: 22-03-2022

HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI

Öz:
Hz. Muhammed’in torunları Hz. Hasan ve Hüseyin’in değişik zamanlarda ve değişik biçimlerde öldürülmelerinin temelinde siyasi erk mücadelesi yatmaktadır. Özellikle Hz. Hüseyin’in Kerbela’da susuz bırakılarak feci biçimde öldürülmesi, Müslümanların ortak matem konuları arasındadır. Hz. Hüseyin’in şehadeti ile ilgili üretilen Maktel literatürü ve taziye gösterileri bu matemin canlılığını ve sürekliliğini sağlamada önemli bir yere sahiptir. Muharrem ayına mahsus matem törenleri yanında on gün boyunca okunması için onar meclis biçiminde düzenlenen Maktel-i Hüseyin konulu eserlerde Peygamber torunlarının katledilişlerine dair birtakım açıklayıcı bilgiler verilmektedir. Geleneksel tarih anlayışına bağlı kaynaklarda da görülen bu açıklamalar taziye gösterilerinin icraları arasında bile kendisine yer bulmuştur. Bu çalışmaya konu olan Hil’at-Nâme-i Hasan-Hüseyin anlatısında aynı konu müstakil olarak işlenmiştir. Söz konusu eser Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesinde 19 Hk 1256/1 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Mesnevi nazım biçimiyle kaleme alınan metinde yer alan Peygamber torunlarının ölümlerine dair iletiler, anlatı düzleminde ele alınmıştır. Hil’at-Nâme’deki kehanet motifi Fuzûlî’nin Hadikatü’s-Sü‘eda’sı ve Maktel-i Hüseyin nitelikli eserlerdeki benzer iletilerle birlikte değerlendirilmiştir. Söz konusu anlatılarda Cebrail’in Hz. Muhammed’e bildirdiği iletiler her ne kadar tarihî gerçeklikten uzak olsa da anlatı düzleminde oldukça ilgi çekici ve anlamlıdır. İmamların gelecekteki ölümüne dair açıklayıcı bilgiler aynı zamanda dinî öğütleri güçlendirme amacına da hizmet etmektedir. Müslümanların matem motivasyonlarını diri tutma, Hz. Muhammed ve ehlibeyte bağlılıklarını sürdürme gibi işlevleri olan bu tür anlatı ve icraların bazı arkaik törenleri devam ettirdiği de söylenebilir.
Anahtar Kelime:

Hil’at-Nâme-i Hassan-Hussein: A Prophecy Narrative About the Killing of the Prophet’s Grandchildren

Öz:
Political power struggle underlies the killing of Prophet Muhammad’s grandchildren Hassan and Hussein at different times and in different ways. Especially the desperate killing of Hussein by exposing to thirst in Karbala is among the common mourning issues of Muslims. The Maqtal (assassination) literature and shows of condolence produced about the martyrdom of Hussein have an important place in ensuring the vitality and continuity of this mourning. In addition to the mourning ceremonies dedicated to the month of Muharram (the first month of Islamic calendar), some explanatory information about the massacre of the grandchildren of the Prophet is given in the works on Maqtal al-Hussein, which are held in the form of a ten-day assembly to be read for ten days. These statements, which can also be seen in sources that are connected to the traditional understanding of history, have found a place for themselves even among the performances of condolences. The same subject is dealt separately in the narrative of Hil’at-Nâme-i HassanHussein, which is the subject of this study. The work in question is registered in Çorum Hasan Pasha Provincial Public Library with archive number 19 Hk 1256/1. The declarations on the deaths of the grandchildren of the Prophet in the text written in the verse form of mesnevî (lit. in pairs) are discussed in the narrative level. The motif of prophecy in Hil’at-Nâme has been evaluated together with Fuzuli’s Hadikatu’s-Su’eda and Maqtal al-Hussein with similar messages in qualified works. In the narratives in question, the messages informed by Gabriel to Prophet Muhammad, are quite interesting and meaningful at the narrative level, even though they are far from historical reality. Explanatory information about the future death of the Imams also serves the purpose of strengthening homilies. It can also be said that such narratives and performances, which have functions such as keeping the mourning motivations of Muslims alive and maintaining their loyalty to Muhammad and his ahl al-bayt (people of the Prophet’s house), continued some archaic ceremonies.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • And, Metin. (2007). Ritüelden Drama (Kerbelâ-Muharrem-Ta’ziye). 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Avcı, Casim. (2002). “Kureyş (Benî Kureyş)”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 442-444.
  • Aydar, Hidayet. (2006). “Adem’in Meyvesi”. Meyve Kitabı. Ed. Emine Gürsoy Naskali, Dilek Herkmen. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 83-104.
  • Bayat, Fuzuli. (2021). “Folklorlaşan Hz. Hüseyin ve Kerbela Olayı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 97, 67-82.
  • Daşdemir, Özkan. (2015a). Maktel-i Hüseyin. Erzurum: Fenomen Yayınevi.
  • Daşdemir, Özkan. (2015b). “Alevi-Bektaşi Geleneğinde Elma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/37, 83-97.
  • Eğri, Osman. (2014). “On İki İmâmdan Bir Sultân Evlâd-ı Rasûl İmâm Hasan”. Çeşitli Yönleriyle Hz. Hasan. Ed. Alim Yıldız. Sivas: Asitan Yayıncılık, 73-88.
  • Esir, Hasan Ali. (2010). “Anadolu Sahası Mesnevilerinde Kerbela Vakası”. Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Edebiyat) II. Ed. Alim Yıldız. Sivas: Asitan Yayıncılık, 95-106.
  • Güngör, Şeyma [haz.]. (1987). Hadikatü’s-Sü‘eda (Fuzulî). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Güngör, Şeyma. (2008). “Tarihî Olaydan Menkıbeye, Menkıbeden Şahesere [Kerbela Olayı ve Hadikatü’s-Süeda]”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afika Çalışmaları Kongresi - Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri 1, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 769-788.
  • Gürer, Dilaver. (2010). “Şiblî, Ebû Bekir”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 39, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 125-126.
  • Hür, Ayşe. (2014). “Kerbela Olayı: Gerçek mi Mitoloji mi?”. [http://www. duzceyerelhaber.com/Ayse-HUR/29499-Kerbela-olayi-Gercek-mi-mitolojimi] (26.12.2016)
  • Köksal, M[ustafa] Âsım. (2008). Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası. İstanbul: Karaca Yayınevi.
  • Muhaddisî, Cevad. (2012). Ferheng-i Aşura (A’dan Z’ye Kerbela Ansiklopedisi). Çev. Alparslan Gürel vd. İstanbul: Asr Yayınları.
  • Özköse, Kadir. (2014). “İrfânî Gelenekte Hz. Hasan Algısı”. Çeşitli Yönleriyle Hz. Hasan. Ed. Alim Yıldız. Sivas: Asitan Yayıncılık, 65-72.
  • Thompson, Stith. (1957). Motif-Index of Folk-Literature - A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books and Local Legends Volume 5. Bloomington: Indiana University Press.
  • Türkoğlu, Serkan. (2012). “Bekâî, Kitâb-ı Kerbelâ (İnceleme-Tenkitli Metin)”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
APA Daşdemir Ö (2021). HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. , 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
Chicago Daşdemir Özkan HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. (2021): 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
MLA Daşdemir Özkan HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. , 2021, ss.253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
AMA Daşdemir Ö HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. . 2021; 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
Vancouver Daşdemir Ö HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. . 2021; 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
IEEE Daşdemir Ö "HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI." , ss.253 - 270, 2021. 10.34189/hbv.100.012
ISNAD Daşdemir, Özkan. "HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI". (2021), 253-270. https://doi.org/10.34189/hbv.100.012
APA Daşdemir Ö (2021). HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(100), 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
Chicago Daşdemir Özkan HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.100 (2021): 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
MLA Daşdemir Özkan HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.100, 2021, ss.253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
AMA Daşdemir Ö HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(100): 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
Vancouver Daşdemir Ö HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(100): 253 - 270. 10.34189/hbv.100.012
IEEE Daşdemir Ö "HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.253 - 270, 2021. 10.34189/hbv.100.012
ISNAD Daşdemir, Özkan. "HİL’AT-NÂME-İ HASAN-HÜSEYİN: PEYGAMBER TORUNLARININ KATLİNE DAİR BİR KEHANET ANLATISI". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 100 (2021), 253-270. https://doi.org/10.34189/hbv.100.012