Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 97 Sayfa Aralığı: 189 - 210 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/hbv.97.012 İndeks Tarihi: 23-03-2022

ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ

Öz:
Alevi ve Bektaşi inancı, İslam dini bünyesinde yer alan diğer mezheplerle karşılaştırıldığında en dikkat çeken husus, ibadetin kadın erkek bir arada yapılıyor olmasıdır. İnanç içerisinde yer alan veya almayan bireyler tarafından ilk öne çıkarılan özelliğin bu olması, çalışmanın araştırma alanı olan Bursa Şehitler köyü Alevi ve Bektaşi topluluğunun ritüelinde, topluluk tarafından icra edilen “kadın nefesleri”ni daha görünür hale getirmiştir. Böylelikle çalışmanın temel amacı, Bursa ilinin İnegöl ilçesine yerleşmiş olan Şehitler Köyü Alevi ve Bektaşi toplumundaki dini ritüeller üzerinden kadın-erkek eşitliğinin incelenip, özellikle dini kimlik aktarımında kadınların rolü, kendilerini tanımlama şekilleri ile birlikte tespit etmeye çalışmaktır. Zira inanç boyutunda yapılan araştırmalar incelendiğinde çoğunlukla, örnek alanımızla ilgili olarak, ataerkil yapının tesiriyle, “dede”, “zakir” kimliklerinin erkek olarak karşımıza çıkması, ibadet sırasında başta da değindiğimiz gibi kadın-erkek eşitliğinin sorgulanmasına yol açmaktadır. Söz konusu sorgulama sürecinde yapılan saha çalışmaları verilerinin bir kısmı makale içinde olup, kuramsal çerçeve ise aktarım, kimlik ve buna bağlı olarak toplumsal cinsiyet teorileriyle oluşturulmuştur.
Anahtar Kelime:

The Role of Women in Music Transmission of The Belief of Alevi and Bektashi: The Example of Bursa-Şehitler Village

Öz:
The most striking point when compared Alawi and Bektashi belief and other sects within the Islamic religion is that worship is held together with men and women. The fact that this is the first feature highlighted by individuals who have or do not have faith, has made the women’s nefes (hymn) performed by the community more visible in the ritual of the Alawi and Bektashi community of Bursa-Şehitler village, which is the research area of the study. Thus, the main purpose of the study is to examine gender equality through religious rituals in the Alawi and Bektashi community of Şehitler Village, which is located in İnegöl district of Bursa province, and try to determine the role of women, especially in the transmission of religious identity, and the way of defining themselves. Because, when the studies conducted in the dimension of belief are examined, mostly, with the influence of the patriarchal structure, the emergence of the identities of dede (the leader of rituals) and zākir (the bard in rituals) as men leads to the questioning of gender equality during worship. Within this context, some part of data gained in the field study is discussed in the article, and the theoretical framework is formed by transference, identity and related gender theories.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Arslanoğlu, İbrahim. (1998). “Çubuk Yöresi Aleviliğinde Dar Kurbanı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 6, 11-34.
  • Artun, Erman. (2004). Alevi – Bektaşi Edebiyatına Genel Bir Bakış, Erişim Tarihi: 10 Kasım 2020, http://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/5.php
  • Birdoğan, Nejat. (1995). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik. İstanbul: Berfin Yayınları.
  • Çalık, Sıddık. (2016). “Çubuk Sele Köyü’nde Bir Alevi Ocağı: Kalender Dede Tekkesi”, Bütün Yönleriyle Çubuk Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Der.
  • Hüseyin Çınar, Tekin Önal. Ankara: Çubuk Belediyesi-AYBÜ, 181-190.
  • Çift, Salih. (2001) “Osmanlılar Döneminde Bursa’da Bektaşi Kültürü Ve Bektaşi Tekkeleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10, 225-239.
  • Çift, Salih. (2003). “1826 Sonrasında Bektaşilik ve Bu Alanla İlgili Yayın Faaliyetleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (1), 249- 268.
  • Çubukçu, Hatice. (2015). “Bacıyan-ı Rum ve Anadolu Tasavvufundaki Yeri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 5, 218.
  • Demircioğlu, Aytekin. (2020). “Alevi Ve Bektaşi Sözlü Kültüründeki Değer Kavramları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 94, 11-36.
  • Doğuş Varlı, Özlem. (2012). Voice of Women from Anatolia, Identity and Music of Anatolian Turkomen Women, Lap Lambert Academic Publishing.
  • --. (2017). “Geleneksel ve Modern Yaşam Biçimleri İçinde Müzik İçerikli Performanslarda “Kadınsı” Rollerin Yazımı”, Kadın ve Müzik. Ed. Şehvar Beşiroğlu&Ersoy Çak, Şeyma), İstanbul: Milenyum Yayınları.
  • Emiroğlu, Kudret, ve Aydın, Suavi. (2009). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
  • Engin Refik ve Tazegül Demir. (2010). “Kızıldeli Süreklerinde Okunan Nefesler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 53, 411-454.
  • Erol, Ayhan. (2010). “Alevi Kimliğini Diasporada Müzakere Etmek: Toronto Alevi Göçmenlerinin İfade Kültürü Pratikleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 56, 39-60.
  • Erol, Ayhan. (2018). İslam, Alevilik ve Müzik. İstanbul: Bağlam Yayınları.
  • Ersoy, İlhan. (2019). “Müzik Türleri Sınıfandırmasında Model Uygulaması: Bir Müzik Türü Olarak ‘Semah’ “, Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi 14, 32-62.
  • Ersoy Çak, Şeyma. (2018). “Toplumsal Cinsiyet ve Müziğe Dair”, Etnomüzikoloji Dergisi 1, 68-80.
  • Eşigül, Timur ve Sevilay Çınar. (2018). “Abdallığın Tasavvufi Yönü Kültürel Aktarım Aracı Olarak Abdal Müzik Geleneği”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 66, 586-613.
  • Finnegan, Ruth. (2003) “Sözlü Şiir”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. Çev: Sema Demir, ed. Gülin Öğüt Eker, Metin Ekici, M. Öcal Oğuz, Nebi Özdemir, Ankara: Milli Folklor Yayınları.
  • Güray, Cenk. (2019), “Çubuk ve Şabanözü Bölgeleri Alevi Köylerindeki Cem Geleneklerine Müzikal Açıdan Bir Bakış”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 89, 97-117.
  • Kaplanoğlu, Raif. (1996). Bursa Yer Adları Ansiklopedisi, Bursa: Bursa Ticaret Odası Kültür Yayınları.
  • Kaplanoğlu, Raif. (2018). “Bursa ve Çevresinde Alevi/Bektaşi Kültürü”, Yavuz Sultan Selim Dönemi ve Bursa Sempozyumu., Ed. Nilüfer Alkan Günay, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
  • Maden, Fahri. (2013). “Evliya Çelebi’nin Seyahatnâmesinde Bektaşi Tekke ve Türbeleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 68, 89-128.
  • Melikoff, Irene. (2015). Uyur İdik Uyardılar: Alevi-Bektaşilik Araştırmaları. İstanbul: Demos Yayınları.
  • Mustan Dönmez, Banu. (2015). Alevi Müzik Uyanışı. İstanbul: Gece Kitaplığı.
  • Özcan, Nuri. (1992).” Nefes”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 5., İstanbul: İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s.371-372
  • Özdemir, Ulaş. (2016). Kimlik, Ritüel, Müzik İcrası-İstanbul Cemevlerinde Zakirlik Hizmeti. İstanbul: Kolektif Kitap.
  • Paşaoğlu, Sibel. (2009). “Müzik Kültüründe Sözlü ve Yazılı Aktarım”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi c.11(2), 143-159.
  • Teber, Ömer Faruk & Ramazan Çalkan. (2019). “Alevî-Bektaşî Nefeslerinde Tevellâ ve Teberrâ”, Social Sciences Research Journal 8(1), 89-196.
  • Teberoğlu, Haydar. (2003). Evliya Yolunda Erkan. Ankara: Dedeoğlu Matbaası. Yörükan, Yusuf Ziya. (2004). Alevi Bektaşi ve Tahtacı Nefesleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • KK-1: Nezir Erdil, 97 yaşında, Aşık, 23.10.2016 /06.11.2016, Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-2: Aşır Erdil, 35 yaşında, Lise mezunu, 06.11.2016, Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-3: Zöhre Ana, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-4: Şerif Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-5: Aysel Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-6: Nazik Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-7: Pembe Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK- 8: Gülay Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK- 9: Sultan Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-10: Hatice Ana, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-11: Sevim Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-12: Güllü Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-13: Sebahat Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-14: Fadime Bacı, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler Köyü
  • KK-15: Yusuf Dede, İlkokul mezunu, 70 yaş üzeri, 06.11.2016 / Bursa-Şehitler
  • Köyü
  • KK-16: Olcay Çakır, Üniversite mezunu, 23.10.2016 /06.11.2016 /28.01.2017/14.05.2017, Bursa-Şehitler Köyü
APA VARLI E, Yıldırım T (2021). ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. , 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
Chicago VARLI ERSEN,Yıldırım Turgay ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. (2021): 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
MLA VARLI ERSEN,Yıldırım Turgay ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. , 2021, ss.189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
AMA VARLI E,Yıldırım T ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. . 2021; 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
Vancouver VARLI E,Yıldırım T ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. . 2021; 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
IEEE VARLI E,Yıldırım T "ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ." , ss.189 - 210, 2021. 10.34189/hbv.97.012
ISNAD VARLI, ERSEN - Yıldırım, Turgay. "ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ". (2021), 189-210. https://doi.org/10.34189/hbv.97.012
APA VARLI E, Yıldırım T (2021). ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0(97), 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
Chicago VARLI ERSEN,Yıldırım Turgay ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 0, no.97 (2021): 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
MLA VARLI ERSEN,Yıldırım Turgay ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, vol.0, no.97, 2021, ss.189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
AMA VARLI E,Yıldırım T ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(97): 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
Vancouver VARLI E,Yıldırım T ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2021; 0(97): 189 - 210. 10.34189/hbv.97.012
IEEE VARLI E,Yıldırım T "ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ." Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 0, ss.189 - 210, 2021. 10.34189/hbv.97.012
ISNAD VARLI, ERSEN - Yıldırım, Turgay. "ALEVİ VE BEKTAŞİ İNANCINDA MÜZİK AKTARIMINDA KADININ ROLÜ: BURSA-ŞEHİTLER KÖYÜ ÖRNEĞİ". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 97 (2021), 189-210. https://doi.org/10.34189/hbv.97.012