TY  - JOUR
TI  - Kaşgarlı Mahmut’un İsim Monizmi ve Dîvânu Lügâti’t-Türk’te Varlık Kavramları
AB  - Bu makale, İslam metafiziğinin Türkçe imkânı hakkında yapılan çalışmalardan birisidir. Özgün adıyla bir meta-varlık çalışmasıdır ve Kaşgarlı Mahmut’un Dîvânu Lügâti’t-Türk adlı eserine odaklanmaktadır. Eser, bir sözlüktür ve grameri barındırmakta, Arapça örnekliğinde Türkçeyi anlatmaktadır. Onun bu anlatımları, içinde felsefî bakıştan izler barındırmaktadır. İşte bu çalışmada, eserde yer alan felsefî izler ile ontoloji kavramları tespit edilmektedir. Kaşgarlı Mahmut’un dile bakışı, düalizmden monizme yükselen, oradan metafiziğe ulaşan bir bakıştır denilebilir. Onun meselesi, dil, dilin ilkeleri ve unsurlarıdır. Kaşgarlı, dili düalist bir ilkeyle temellendirir. Bu iki ilkeden biri isim, diğeri fiildir. Fiil, isme verilen bir sıfattır. İsim ise kendisinden fiil ortaya çıkan (hudûs) kimsedir. Buna göre fiil, etkin öznedir, teknik Arapça terimle el-ismü’l-fâildir. İsm-i mefûl, fiilden tesir almış isimdir. Zaman, alet, mekân isimleri, etkin özneyle ilişkili olarak var olan isimlerdir. Kaşgarlı Mahmut isim monizmi içerisinde ontik kavramlara da yer vermektedir. Var (bar), öz’ün fiilidir. Bu fiil, öz’ün sıfatıdır. Arapça mukabili kâne’dir, zıddı olan leyse’nin Türkçe mukabili ‘yok’tur. Bir diğer dilci Endülüsî’ye göre bar, “mevcû”dun, yok “madûm”un mukabilidir. Kaşgarlı ontolojisinde bir diğer varlık fiili turur fiilidir. Bu fiil, -dır, -dur bağ fiilidir. Kaşgarlı’nın monizmini ortaya koyan kavramı ise “ol” kavramıdır. Ol hem ismin, yani etkin-öz’ün hem yüklemin yani öz-fiilin yerine kullanılan bir kavramdır.
AU  - İRFAN, görkaş
DO  - 10.51553/bozifder.990731
PY  - 2021
JO  - Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
VL  - 20
IS  - 20
SN  - 2146-7846
SP  - 15
EP  - 42
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/499613
ER  -