Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 291 - 310 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.32449/egetdid.1007364 İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler

Öz:
Osmanlı padişahlarının kızlarının evlenmesinde ve şehzadelerin sünnetlerinde düzenlenen düğünler Osmanlı hükümdarının hem tebaasına hem de komşu ülkelerin hükümdarlarına azametini ve şevketini gösterme maksadını güdüyordu.Bu maksatla gerek yurt içinden gerekse komşu ve uzak ülkelerden misafirler davet ediliyor ve gelenler günlerce süren gösterişli düğün merasimlerinde ve şenliklerde ağırlanıyorlardı. Bu makalemizde Osmanlı padişahı III. Murad’ın şehzadesi Mehmed için 1582 yılında İstanbul’da yapılan saray düğününe Türkistan ve İran’dan gelen misafirler ve getirdikleri hediyeler, düğünleri tasvir eden yabancı misafirlerin eserleri, Osmanlı tarihleri ve sûrnamelerin verdiği bilgiler kullanılarak değerlendirilecek ve bu hediyelerin siyasî rekabet ve kültür tarihi bakımından ne mâna ifade ettiği üzerinde durulacaktır. 1582 yılında III. Murad’ın şehzadesi Mehmed için İstanbul’da düzenlenen saray düğünü, cülus merasimi ve barış görüşmeleri gibi başka vesilelerle Türkistan ve İran’dan gönderilen hediyeler arasında yer alan kitaplar, Türkistan ve İran saraylarının kültür seviyesini ve bu ülkeler arasındaki siyasî rekabeti göstermesi bakımından değerli bilgiler vermektedir. Karşılıklı hediye gönderme, bu ülkeler arasında kültür alanında yakınlaşmaya da hizmet etmiştir. İslâm medeniyetinin klasik eserlerinin hediyeler içerisinde büyük bir yer tuttuğu görülmektedir. Bu temaslar ve hediyeleşme, Türkistan Türk kültürünün Osmanlı kültürüne tesirlerini kuvvetlendirerek ortak kültür değerlerinin oluşmasına zemin hazırlamıştır.
Anahtar Kelime: Türkistan şenlik İran düğün hediye Osmanlı

Gifts from Turkistan and Iran to an Ottoman Imperial Festival

Öz:
The weddings organized in the marriage of the daughters of the Ottoman sultans and the circumcisions of the princes aimed to show the magnificenceand zeal of the Ottoman ruler to both his subjects and the rulers of the neighboring countries. Gifts sent from Turkestan and Iran on occasions such as palace weddings, accession of throne ceremonies and peace talks were selected among high-quality artworks belonging to the culture and art of the sending country. These are mostly valuable carpets and fabrics and books on religion and literature. The books chosen as gifts show the cultural level of the Turkestan and Iranian palaces. As a result of close contacts between these countries, the works of Firdevsi's Shahnameh, Ganjali Nizami's Hamse, Hafiz's Divan, and Molla Cami's works ensured cultural convergence. The fact that these books and similar ones were chosen as gifts by the Ottoman administrators in the 1675 Festival shows this. In the 1582 Festival, the Uzbek Khan Abdullah Khan's sending the Ottoman poet Fuzulî's Shah u Geda masnavi, and the Iranian Shah's Fuzuli's Leyla vü Mecnun sending to the Ottoman palace are remarkable examples of the cultural theme and rapprochement. In this article, guests from Turkistan and Iran and the gifts they bring to the palace wedding held in Istanbul in 1582 for Mehmed, the prince of Ottoman sultan Murad III, will be evaluated and it will be emphasized that this wedding is the most magnificent of the Ottoman festivities.
Anahtar Kelime: gift Turkestan festival wedding

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Açıkgöz, F. Ü. (2012). XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hediye ve Hediyeleşme (Padişahlara Sunulan ve Padişahların Verdiği Hediyeler Üzerine Bir Araştırma). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Açıkgöz, F. Ü. (2018). Osmanlı Devleti’nde Pîşkeş (XVII. Yüzyıl), Turkish Studies, 13 (24), 287-300.
  • Açıkgöz, F. Ü. (2019). 154 Numaralı Pîşkeş Defterine Göre Padişah ve Şehzadelere Takdim Edilen İlmî Kitaplar (1675), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/Özel, 2019, 155-168.
  • Açıkgöz, F. Ü. (2020). Osmanlıda İktidarın Meşruiyeti Bağlamında 1582 Şenliğinde Esnaf Geçitleri, Tarih ve Gelecek Dergisi, 6/4, 1356-1368.
  • And, M. (1959). Kırk Gün Kırk Gece: Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunları. İstanbul: Taç.
  • And, M. (1982). Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • And, M. (2019). 16. Yüzyılda İstanbul: Kent, Saray, Günlük Yaşam. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Arslan, M. (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
  • Arslan, M. (2000). 1675 Edirne Şenliği Üzerine Üç Önemli Eser ve Bu Eserlerdeki Hediyeler Bölümü, Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri. İstanbul: Kitabevi, 575-591.
  • Arslan, M. (2002). Osmanlı’da Bir Muhteşem Şenlik: Şehzade Sultan Mehmet’in (III. Mehmet) Sünnet Düğünü, Türkler. Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca (Ed.). Ankara: Yeni Türkiye, 11, 871-886.
  • Âşık Paşazâde. (2007). Osmanoğullarının Tarihi, Tevârih-i Âl-i Osmân. Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç (Haz.). İstanbul: Gökkubbe.
  • Atasoy, N. (1973). III. Murad Şehinşahnamesi, Sünnet Düğünü Bölümü ve Philadelphia Free, Library’deki İki Minyatürlü Sayfa. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Yıllığı, V, 358-387.
  • Atasoy, N. (1997). Surname-i Hümayun: Düğün Kitabı. İstanbul: Koçbank. Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugatı: Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul Kubbealtı.
  • Babinger, F. (2003). Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı. Dost Körpe (Çev.). İstanbul: Oğlak.
  • Baudier, M. Türklerin Padişâhı Büyük Senyör’ün Sarayı ile Saray Erkânına Dair Genel Tarih. Hikmet Geray (Çev.), TTK Tercümeler D. N. 40/22.
  • Boyraz, Ş. (1994). Surnâme-i Hümâyun’da Folklorik Unsurlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
  • Boyraz, Ş. (1995). İlk Mensur Sûrnâme Müellifi: İntizâmî. Türklük Bilimi Araştırmaları, 1, 227-231.
  • Çağman, F., Tanındı, Z. (1996). Remarks on Some Manuscripts from the Topkapi Palace Treasury in the Context of Ottoman-Safavid Relations. Muqarnas, 132-148.
  • Chavannes, E. (2013). Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. Mustafa Koç, İstanbul: Selenge.
  • Çavuşoğlu, M. (1976). Kanunî Devrinin Sonuna Kadar Anadolu’da Nevâyî Tesiri Üzerine Notlar, Atsız Armağanı içinde (s. 75-90). İstanbul: Ötüken.
  • Derman, F. Ç. (2012). Tezhip Sanatında Üslûplar ve Sanatkârları, TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (Cilt. 41, s. 65-68). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
  • Durmuş, T. I. (2014). Siyasi Rekabetin Bir Enstrümanı Olarak Ortaçağda Sanat. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 12, 65-76.
  • Durmuş, T. I. (2017). Surnamelerde Kaydedilen Hediye Kitaplar Üzerinden Osmanlı Edebi Hayatına Dair Düşünceler. Ahmet Kartal; Mehmet Mahur Tulum (Ed.). Mertol Tulum Kitabı içinde (s. 313-325). İstanbul: Sivrihisar Belediyesi.
  • Ersan, M. (1999). Türkiye Selçukluları’nda Hediye ve Hediyeleşme I, Tarih İncelemeleri Dergisi, XIV, 65-77.
  • Fatih Sultan Mehmed. (2018). Atam Dedem Kanunu: Kanunnâme-i Âl-i Osman, haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Kronik.
  • Gelibolulu Mustafa ‘Âlî. (1996). Câmi’u’l-Buhur Der Mecâlis-i Sûr. Ali Öztekin (Edisyon kritik ve tahlil). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Gerlach, S. (2007). Türkiye Günlüğü 1573 1576, I. Kemal Beydilli (Ed.). Türkis Noyan (Çev.). İstanbul: Kitap.
  • Gökyay, O. Ş. (1986). Bir Saltanat Düğünü. Topkapı Sarayı Müzesi, Yıllık-1, İstanbul, 21-55.
  • İnal, G. (1973). Şah İsmail Devrinden Bir Şehname ve Sonraki Etkileri. İ.Ü.E.F. Sanat Tarihi Yıllığı, V, 497-529.
  • Hezarfen Hüseyin Efendi. (1998). Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osmân, haz. Sevim İlgürel (Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • İsen, M. (1997). Ötelerden Bir Ses: Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ.
  • Karaca, F. (2007). Pîşkeş, TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (Cilt 34, s. 294- 296.). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
  • Kâşgarlı Mahmud. (2013). Divanü Lûgat-it-Türk, çev. Besim Atalay. Ankara: Türk Dil Kurumu.
  • Korkmaz, G. E. (2004). Sûrnâmelerde 1582 Şenliği. (Yayımlanmamış Master Tezi). Bilkent Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Kütükoğlu, B. (1960). Şah I. Tahmasb’ın III. Murad’a Cülus Tebriki. İ.Ü.E.F. Tarih Dergisi, 11(15), 1-24.
  • Leunclavius, J. (2019). Türk Milletinin Tarihi, Türkis Noyan (Çev.). İstanbul: Yeditepe.
  • Levend, A. S. (1958). Türkiye Kitaplıklarındaki Nevai Yazmaları, TDAY Belleten, VI/127, 127-209.
  • Mahir, F. B. (2005). Minyatür, TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, (Cilt. 30, s. 118-123). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi.
  • Mau-Tsai, L. (2019). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, çev. Ersel Kayaoğlu, Deniz Banoğlu. İstanbul: Selenge.
  • Mehmed Râşid. (1282). Tarih-i Râşid: Cilt III. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1282.
  • Nizâmü’l-mülk (1982). Siyâset-nâme, haz. Mehmet Altay Köymen. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • Nutku, Ö. (1987). IV. Mehmet’in Edirne Şenliği (1675). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Ocak, D. (2006). XVI. Yüzyıl Osmanlı Şenliklerinin Siyasal Boyutları ve Gündelik Hayata Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Oku, M. (2013) A Historical Study on the Royal Festivities in the Ottoman Empire: The Case of Circumcision Festival in 1582. (Dissertation). Graduate School Arts and Letters. Meiji University, Chiyoda.
  • Oku, M. (2014). Sûr-ı Hümâyûn’da Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasî Kültürü: 1530 Şenliği ile 1582 Şenliği’nin Mukayesesi, CIEPO 19: Osmanlı Öncesi ve Dönemi Tarihi Araştırmaları, 937-944.
  • Oku, M. (2017). Late Sixteenth-Century Procurement of Personnel and Material Necessities
  • for the Sur-i Hümayun: The 1582 Ottoman Royal Festival in Istanbul, Archivum Ottomanicum, 34, 49-62.
  • Özaba, F. (2020). Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Devleti ve Buhara Emirliği Arasındaki Hediyeleşme / In the Light of Archive Documents Gift Exchange Between Ottoman Empire and Bukhara Emirate. Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi, 1, 197-215.
  • Özdemir, M. (2016). Ferahi, Sûrnâme, Bir Özge Âlem. Ankara: Grafiker.
  • Peçevî İbrahim Efendi. (1283). Târîh-i Peçevî: Cildi-i Sânî. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
  • Purgstall, J. V. H. (1985). Osmanlı Devleti Tarihi, C. VII, Mümin Çelik, Erol Kılıç (Haz.). İstanbul: Üçdal.
  • Rahimov, E. (1995). Safevîlerin Türkiye’ye Hediye Gönderdiği Kitaplar. Türk Kültürü, 33(386), 344-352.
  • Reindl-Kiel, H. (2009). Power and Submission: Gifting at Royal Circumcision Festivals in the Ottoman Empire (16th-18th Centuries), Turcica, 41, 37-88.
  • Sertkaya, O. F. (1971). Osmanlı Şarilerinin Çağatayca Şiirleri II, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 19, 171-184.
  • Silahdâr Fındıklılı Mehmed Ağa. (1928). Silahdâr Tarihi, I. cild (1065-1094). İstanbul: Devlet Matbaası.
  • Stout, R. E. (1966). The Sur-i-Hümayun of Murad III: A Study of Ottoman Pageantry and Entertainment. (Dissertation). Ohio State University, Columbus.
  • Tansuğ, S. (1993). Şenlikname Düzeni. İstanbul: Yapı Kredi. Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg.
  • Terzioğlu, D. (1995). The Imperial Circumcision Festival of 1582: An Interpretation. Muqarnas: An Annual on Islamic Art and Architecture, 12, 84-100.
  • Turan, A. N. (2002). Bir Pişkeş Defteri İçin, OTAM, 13, 59-74.
  • Uluç, L. (2006). Türkmen Valiler Şirazlı Ustalar Osmanlı Okurlar: XVI. Yüzyıl Şiraz Elyazmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
  • Uran, H. (1942). Üçüncü Sultan Mehmed’in Sünnet Düğünü. İstanbul: Kâatçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1970). Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
APA Pala A (2021). Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. , 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
Chicago Pala Ayhan Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. (2021): 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
MLA Pala Ayhan Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. , 2021, ss.291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
AMA Pala A Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. . 2021; 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
Vancouver Pala A Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. . 2021; 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
IEEE Pala A "Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler." , ss.291 - 310, 2021. 10.32449/egetdid.1007364
ISNAD Pala, Ayhan. "Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler". (2021), 291-310. https://doi.org/10.32449/egetdid.1007364
APA Pala A (2021). Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 21(2), 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
Chicago Pala Ayhan Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 21, no.2 (2021): 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
MLA Pala Ayhan Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, vol.21, no.2, 2021, ss.291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
AMA Pala A Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2021; 21(2): 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
Vancouver Pala A Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2021; 21(2): 291 - 310. 10.32449/egetdid.1007364
IEEE Pala A "Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler." Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 21, ss.291 - 310, 2021. 10.32449/egetdid.1007364
ISNAD Pala, Ayhan. "Bir Osmanlı Saray Düğününe Türkistan ve İran’dan Gönderilen Hediyeler". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 21/2 (2021), 291-310. https://doi.org/10.32449/egetdid.1007364