Yıl: 2021 Cilt: 17 Sayı: 61 Sayfa Aralığı: 146 - 166 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-04-2022

TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI

Öz:
12 Eylül 1980 askerî darbesi, siyasal partilerin, derneklerin ve sendikaların faaliyetlerini durdurmuş, bazılarını da kapatmıştır. Askeri idare, 12 Eylül öncesi yaşanan toplumsal kaos döneminin sorumlusu olarak gördüğü kesimler bağlamında bir ayrıma gitmemiş, hem sağ hem de sol düşünceye mensup birçok insan tutuklanmış, sorgulanmış, yargılanmış ve idam kararlarının da olduğu mahkûmiyetler verilmiştir. Söz konusu yargılamalar içinde toplu davalar önemli yer işgal etmiştir. Bunların arasında dikkat çekenlerden biri de Barış Derneği davası olmuştur. “Barış’ın yargılanması”, “barış suçluları” gibi adlandırmalarla anılan dava, “düşüncenin” yargılandığı ve hukuk dışına çıkıldığı gerekçesiyle ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Çalışmanın konusunu oluşturan söz konusu dava için hazırlanan iddianame ve yargılama esnasında sorulan sorular, Derneğin talep ve cevapları Türkiye’de uzun süre devam eden anti-komünist söylem ve yaklaşımların anlaşılabilmesi bağlamında önemli bir örnek niteliğindedir. Bu bağlamda dava, sol eğilimli bir grup insanın kendilerini ifade edebildikleri bir mecraya dönüşmesi açısından da anlamlı olmuştur. Belge analizi yöntemini esas alarak yürütülen bu çalışma, Soğuk Savaş döneminin başlamasından itibaren varlığını iyice hissettiren anti-komünizmin etki ve yaklaşımının hem demokratik dönemlerde hem de askerî idarenin varlık bulduğu zamanlarda değişmemiş olmasını anlamayı kolaylaştıracak özel ve incelenmemiş bir örnek sunma iddiasıyla özgün bir niteliğe sahiptir.
Anahtar Kelime:

AN EXTENSION OF THE ANTI-COMMUNIST DISCOURSE IN TURKEY: THE PEACE ASSOCIATION CASE

Öz:
The 12 September 1980 military coup oversaw the discontinuation of the activities and in some cases complete closure of political parties, associations and unions. The military government was not discriminative about the social groups considered to be responsible for the period of social chaos that preceded the September 12 Coup, and arrested, interrogated, tried and sentenced, including death sentences, large groups of people from both the rightist and leftist wings. Mass trials constituted a considerable part of these cases, among which a prominent one was the Peace Association Case. The case was given names such as “the trial of Peace” and “peace convicts” and heavily criticized for its unlawfulness and judging “ideas”. The indictment prepared for this case and the questions asked during the trial as well as the claims and replies of the Association constitute significant examples that provide an understanding of the anti-communist discourse and approach which had been influential in Turkey for a long time. In this regard, this case was also significant for transforming into a medium through which a group of leftists could express themselves. This study which is based on the document analysis method, is original for submitting a special and unexamined example that will facilitate an understanding of the fact that the anti-communist approach, which had been considerably effective as from the start of the Cold War era, and remained unchanged during both the democratic periods and the periods of military government.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alacakaptan, U. (1966). “Demokratik Anayasa ve Caza Kanunu’nun 141 ve 142.Maddeleri”. AÜSBF Dergisi, Cilt: 22. Sayı: 1, 3-20.
  • Alpat, İ. (2008). Popüler Türkiye Solu Sözlüğü. Ankara: Dipnot Yayınları.
  • Belge, M. (1983). “Türkiye Cumhuriyeti’nde Sosyalizm (1960’tan sonra)”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt: 7. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 1955-1962.
  • Cumhuriyetin 75 Yılı. (1998). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Gazalcı. M. (1992). Barış Zinciri, Barış Derneği Davası. Ankara: Selvi Yayınları.
  • Görsev. G. D. (Ed). (1986). Türkiye’de Barış Savaşımı’nın Küçük Seyir Defteri. İstanbul: Barış Yılı Yayınları.
  • Göze. E. (2007). Yaşasın Hatıralar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
  • Göze, E. “Gültekin Gazioğlu’nun Gaza Arkadaşı Orhan Apaydın”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 14 Ekim 1981.
  • Göze. E. “Barış Derneği’ni Kim Kurdu?”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 22 Ekim 1981.
  • Göze, E. “Devlet başkanımızın konuşması ve barış komitesi davası”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 1 Eylül 1982.
  • İddianame Türkiye Barış Derneği (Barış Komitesi). (1982). İstanbul: Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Savcılığı.
  • Kerestecioğlu Özkan, İ. (2012). “Korku ve Siyaset: Türk Sağının Ezberlerini Çözümlemek”. Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri içinde (29-43). Der. İ. Ö. Kerestecioğlu ve G.G. Öztan. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Örnek, Cangül (2014). “Türk Ceza Kanunu’nun 141 ve 142.Maddelerine İlişkin Tartışmalarda Devlet ve Sınırlar”. AÜSBF Dergisi. Cilt: 69. No: 1, 109-139.
  • Öztan, G. G. (2012). “Ezeli Düşman’ ile Hesaplaşmak: Türk Sağında ‘Moskof’ İmgesi”. Türk Sağı: Mitler, Fetişler. Düşman İmgeleri içinde (75-104). Der. İ. Ö. Kerestecioğlu ve G. G. Öztan. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Meşe, E. (2017). Komünizmle Mücadele Dernekleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Serdengeçti O. Y. (1962). “Komünizme Karşı Mücadele”. Serdengeçti. Cilt: 15. Sayı: 33, 6.
  • Sirmen, A. (2017). Bir Eski Cumhuriyet İçin. Ankara: İmge Yayınevi.
  • Şimşek, A. (2020). “Komünistin Eşkâli” Türkiye’de Antikomünizm (1945-1971). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tamer, A. (2011). “Muhayyel Komünizm: Türk Sağının Anti-Komünizm Propagandası”. Doğu Batı. Sayı: 58. Yıl:14. ss. 91-114.
  • Taşkın, Y. (2003). “ Anti-Komünizm ve Türk Milliyetçiliği: Endişe ve Pragmatizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik içinde, Cilt: 4. Ed. T. Bora. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 618-634.
  • Tunçay, M. (2007). “Türkiye’de Komünist Akımın Geçmişi Üzerine”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Sol, Cilt:8. Ed. M. Gültekingil. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 349-355.
  • Türkiye Barış Derneği Davası- Sorgular, Savunmalar (1986). Cilt 1. İstanbul: Bilim ve Sanat Kitapları. Gazete Yazıları
  • “Barış Derneği: 44 Tutuklama”. 28 Şubat 1982. Cumhuriyet.
  • “Barış Derneği davası açıldı”. 25 Mayıs 1982. Cumhuriyet.
  • “Moskovanın ağzile konuşan cemiyet”. 29 Temmuz 1950. Cumhuriyet.
  • “Sanıklar, alfabetik sırala sorgulamaya karşı çıktılar”. 30 Temmuz 1982. Cumhuriyet.
  • “Tutanaklardan Barış Derneği davası”. 31 Temmuz 1982. Cumhuriyet.
  • “Evren: Dış güçlerle işbirliği yapanlar anayasaya “hayır” kampanyası açtı”. 30 Ağustos 1982. Cumhuriyet.
  • “Ne batı basını ne de TKP’nin sesi ile ilişkideyiz” . 09 Eylül 1982. Cumhuriyet.
  • “Reha İsvan: Bizim değil, iddia makamının bakışı ideolojik”. 15 Eylül 1982. Cumhuriyet.
  • “Erdal Atabek: Barış Derneği’nin çalışmalarını yabancı bir devlete mal etmek yanlış iddiadır”. 9 Ekim 1982. Cumhuriyet.
  • “İddiaların dayanağı önyargılardır”. 13 Ekim 1982. Cumhuriyet.
  • “Barış Derneği’ne Nobel Adaylığı”. 20 Şubat 1984. Cumhuriyet.
  • “Avrupa Parlamentosunun kararı: Barış Derneği davasına son verilsin”. 14 Haziran 1984. Cumhuriyet.
  • “Barış-2 davası açıldı”. 27 Eylül 1984. Cumhuriyet.
  • “Barış Derneği Üyeleri Kennedy ödülüne aday”. 22 Eylül 1985. Cumhuriyet.
  • “Kongre Üyelerinden Evren’e Mektup”. 22 Eylül 1985. Milliyet.
APA Aydoğan P (2021). TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. , 146 - 166.
Chicago Aydoğan Pınar TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. (2021): 146 - 166.
MLA Aydoğan Pınar TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. , 2021, ss.146 - 166.
AMA Aydoğan P TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. . 2021; 146 - 166.
Vancouver Aydoğan P TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. . 2021; 146 - 166.
IEEE Aydoğan P "TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI." , ss.146 - 166, 2021.
ISNAD Aydoğan, Pınar. "TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI". (2021), 146-166.
APA Aydoğan P (2021). TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 17(61), 146 - 166.
Chicago Aydoğan Pınar TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. Muhafazakar Düşünce Dergisi 17, no.61 (2021): 146 - 166.
MLA Aydoğan Pınar TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. Muhafazakar Düşünce Dergisi, vol.17, no.61, 2021, ss.146 - 166.
AMA Aydoğan P TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. Muhafazakar Düşünce Dergisi. 2021; 17(61): 146 - 166.
Vancouver Aydoğan P TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI. Muhafazakar Düşünce Dergisi. 2021; 17(61): 146 - 166.
IEEE Aydoğan P "TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI." Muhafazakar Düşünce Dergisi, 17, ss.146 - 166, 2021.
ISNAD Aydoğan, Pınar. "TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI". Muhafazakar Düşünce Dergisi 17/61 (2021), 146-166.