Yıl: 2021 Cilt: 21 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 614 - 629 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30627/cuilah.1000281 İndeks Tarihi: 29-07-2022

MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ

Öz:
Erken dönemde telif edilen ve mürsel rivayetleri muhtevi önemli bir eser olan İmâm Mâlik’in (ö. 179/795) Muvatta’ı, gerek Müslüman gerekse gayrimüslim araştırmacılar tarafından pekçok yönüyle çeşitli çalışmalara konu edilmiştir. Aynı şekilde İmâm Buhârî’nin (ö. 256/870) Sahîh’i de hicrî III. yüzyıldaki telifâtın zirvesi kabul edilip geçmişte ve günümüzde pek çok cihetten incelenip tetkik edilmiştir. Muvatta’ ve Sahîh-i Buhârî arasındaki ilişki bazen müstakil eserlerde bazen belli başlıklar altında ele alınarak her iki kitabın müşterek yönleri, ravileri, rivayetler arasındaki benzerlikleri, farklılıkları, müelliflerinin ortak özellikleri-yöntemleri inceleme konusu olmuştur.İsnâdın sorulmaya başlandığı dönem ve bu dönemi müteakip sistematik şekilde kullanımı ile hadis tarihinin ilk asırlarına ait çalışmalarda hadis rivâyetinin genel karakteristiği, hem isnâdlı nakil hem de ilgili döneme ait kitapların yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaya elverişli konulardır. Bu sebeple şifâhî ve yazılı rivâyet meselesi ile ilişkili olmak üzere isnâdın başlangıcı ve teşekkülü araştırıldığında başta oryantalist literatür olmak üzere modern dönemde kaleme alınan pek çok çalışmada Muvatta’ ve Kütüb-i sitte’de yer alan rivayetlerin isnadları itibariyle mukayese edildiği görülmektedir. Bu bağlamda özellikle erken dönem eserlerinde yer alan rivayetler, belli özellikleri itibariyle başta Buhârî’nin Sahîh’i olmak üzere temel hadis kitaplarıyla mukayese edilmek suretiyle hadis rivayet tarihi hakkında çeşitli değerlendirmeler yapılmaktadır.Bu makale “bir hadisin irsâl edilmek suretiyle rivayet edilmesi ve aynı hadisin mevsûl tarikle nakledilmesi” konusuna yoğunlaşarak her iki eseri irsâl-ittisâl açısından mukayese etmeyi amaçlamaktadır. Söz konusu amaç, irsâl-ittisâl meselesini ortaya koymak üzere Muvatta’ ve Sahîh-i Buhârî’den seçilen iki rivayetin isnad-metin analizi yapılmak suretiyle gerçekleştirilecektir.
Anahtar Kelime: Buhârî İrsâl Mürsel el-Câmiu’s-sahîh İsnad-metin analizi İttisâl Muvatta’ Mevsûl İmâm Mâlik

The issue of Irsāl and Ittisāl in the Context of Muwatta’ and Sahīh of Bukhārī

Öz:
Muwatta' of Imām Mālik (d. 179/795), which is an important work that contains mursal narrations and was compiled in the early period of hadīth, has been the subject of various studies by both Muslim and non-Muslim researchers in many aspects. Likewise, Sahīh of Imām Bukhārī (d. 256/870) is considered the pinnacle of the writings in the third century AH and has been studied and examined from many perspectives in the past and present. By discussing the relationship between Muvatta’ and Sahīh of Bukhārī sometimes in separate works and sometimes under certain titles, it has been the subject of study the common aspects of both books, their narrators, similarities and differences between the narrations, and the common features-methods of their authors. The period when isnād has started to be asked and its systematic use following this period and the general characteristic of the hadīth narration in the studies of the first centuries of history of hadīth are convenient topics to provide important information about the isnād transmission and the structure of the books belonging to the relevent period. For this reason, when the beginning and formation of isnād is investigated related to the issue of verbal and written transmission, it is seen that the narrations in Muwatta’ and al-Kutub al-sittah are compared in terms of their isnāds in many studies written in the modern period, especially in the orientalist literature. In this context, various evaluations are made about the history of hadīth transmission by comparing the narrations in the early period works with the essential hadīth books, especially Sahīh of Bukhārī in terms of certain features. This article aims to compare these two works, Muwatta’ and Sahīh of Bukhārī, in terms of irsālittisāl by focusing on the issue of “reporting a hadīth by mursal (lacking the mention of the companion transmitter) chain and transmitting the same hadīth with the mawsūl (uninterrupted) chain”. The main goal in choosing Muwatta', which includes a lot of mursal narrations and Bukhārī’s Sahīh which best represents the period in which isnād was used systematically is to reveal the structure of hadīth narration with isnād. The aim in question is achieved by analyzing an isnād and matn analysis of two narrations selected from Muwatta’ and Sahīh of Bukhārī in order to elucidate the issue of irsāl-ittisāl. In this context, firstly, one narration that was transmitted in Muwatta' with mursal chain which was also included in Bukhārī’s Sahīh with mursal isnād has been analyzed, then a narration that was transmitted in Muwatta' with mursal chain and mentioned in Bukhārī’s Sahīh with mawsūl isnād has been analyzed in detail. These isnād and matn analyzes made in the framework of two selected hadīths were carried out in the context of the issue of irsāl-ittisāl in order to reveal the formation process of isnad. In addition, this study, which draws attention to the connection between Muwatta' of Imām Mālik and Sahīh of Imām Bukhārī, which influenced almost all hadīth books published after them, contributes to understanding the process of hadīth transmission with isnād.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Albayrak, Ali, “Fuad Sezgin’in Buhârî’nin Kaynakları Kitabı Üzerine Değerlendirmeler”, Usûl: İslam Araştırmaları, 2016, sayı: 26, s. 51-100.
  • Albayrak, Ali, Buhârî’nin Kaynakları ve Fuad Sezgin, (İstanbul: İFAV Yayınları, 2020).
  • Avvâd Hüseyin Halef, “Merâsîlu Sahîhi’l-Buhârî”, Mecelletü’l-Buhûsu’l-Kânûniyye ve’lİktisâdiyye, Mısır, 2001.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmâ‘îl, el-Câmiu’s-sahîhu’l-müsned min hadîsi Rasûlillâh sallallâhu ‘aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmihi, I-IX, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır enNâsır, I. Baskı, Dâru Tavki’n-necât, 1422.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, Risâletü Ebî Dâvûd ilâ ehli Mekke fî vaṣfi Sünenihî, thk. Muhammed es-Sabbâğ, Beyrut, ts. (nşr. Daru’l-Arabiyye).
  • Erul, Bünyamin, “Hicrî II. Asırda Rivâyet Üslûbu (I)-Rivâyet Açısından Ma’mer b. Râşid’in (ö. 153) el-Câmi’i”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLIII/1, 2002, s. 27-61.
  • İbn ‘Abdilberr, Ebû Ömer Cemâleddîn Yûsuf b. ‘Abdillâh b. Muhammed, et-Temhîd limâ fi’lMuvatta’ mine’l-meânî ve’l-esânîd, Rabat, 1992.
  • İbn Balabân, ‘Alâüddîn ‘Ali b. Balabân el-Fârisî, el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân, I-XVIII, thk. Şu‘ayb el-Arnavût, Müessesetür’r-Risâle, Beyrut, 1408/1988-1412/1991.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbüddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. ‘Ali, Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’lBuhârî (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî ve Muhibbüddin el-Hatîb), Beyrut, 1379/1960.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed et-Temîmî el-Büstî, ‘İlelü’l-ahbâr ve ma‘rifetü ruvâti’lâsâr, Mektebetü’r-rüşd, Riyad, 1422/2001.
  • İmâm Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik, el-Muvatta’ (Ebû Mus‘ab Rivâyeti), thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf, Mahmûd Muhammed Halîl, I-II, 2. Baskı, Beyrut, 1418/1998.
  • İmâm Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik, el-Muvatta’ (Muhammed b. Hasan eşŞeybânî Rivâyeti, Leknevî’nin et-Ta‘lîku’l-mümecced’i ile birlikte), thk. Takıyyüddîn enNedvî, I-III, Dâru’l-kalem, 1. Baskı, Dımaşk, 1413/1992.
  • İmâm Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik, Muvattaü’l-İmâm Mâlik, thk. M. Mustafâ el-A‘zamî, I-VIII, Müessesetü Zayed b. Sultân Âli Nehyân, Abu Dabi, 1425/2004.
  • Kandemir, Yaşar, “el-Câmiu’s-sahîh”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, VII, 114-123.
  • Khalidi, Smain, İmâm Mâlik ve Muvatta’ Adlı Eseri, MÜSBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2002.
  • Kızılkaya Yılmaz, Rahile, Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvatta’, İstanbul: İFAV Yayınları, 2020.
  • Özkan, Halit, “Zührî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/zuhri (15.09.2021).
  • Polat, Salahattin, “Mürsel”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mursel (15.09.2021).
  • Schacht, Joseph, The Origins of Muhammadan Jurisprudence, The Clarendon Press, Oxford, 1975.
  • Sezgin, Fuad, Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, Kitâbiyât, Ankara, 2000.
  • Sprenger, Alois, “On the Origin and Progress of Writing Down Historical Facts Among the Musalmans,” Journal of the Asiatic Society of Bengal, Calcutta: S.I., 1857.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir, Tenvîrü’l-havâlik şerh ‘alâ Muvatta’i Mâlik, (I-II), el-Mektebetü’t-ticâriyye, Mısır, 1389/1969.
  • Şâfi‘î, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs, “İhtilâfü’l-hadîs”, el-Ümm, I-XI, thk. Rıf‘at Fevzî ‘Abdülmuttalib, X, Dârü’l-Vefâ, Mansure, 1422/2001.
  • Şâfi‘î, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs, Müsnedü’l-İmâm eş-Şâfi‘î, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, [t.y.]
  • Şahyar, Ataullah, “Sahîhu’l-Buhârî’de Mutâbi’ Hadisler ve Mutâba’atın Amaçları”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2014, cilt: XII, sayı: 1, s. 61-77.
  • Tayâlisî, Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd, Müsnedü Ebî Dâvûd et-Tayâlisî, I-IV, thk. Muhammed Abdülmuhsin et-Türkî, Hicr li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr, Cize, 1419-1420/1999.
  • Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şâkir ve dğr., I-V, Dâru İhyâi’t-turâsi’l-‘arabî, Beyrut, ts.
  • Zürkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbaki b. Yusuf, Şerhu’z-Zürkânî ‘alâ Muvatta’i’lİmâm Mâlik, I-IV, Beyrut, ts.
APA KIZILKAYA YILMAZ R (2021). MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. , 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
Chicago KIZILKAYA YILMAZ Rahile MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. (2021): 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
MLA KIZILKAYA YILMAZ Rahile MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. , 2021, ss.614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
AMA KIZILKAYA YILMAZ R MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. . 2021; 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
Vancouver KIZILKAYA YILMAZ R MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. . 2021; 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
IEEE KIZILKAYA YILMAZ R "MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ." , ss.614 - 629, 2021. 10.30627/cuilah.1000281
ISNAD KIZILKAYA YILMAZ, Rahile. "MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ". (2021), 614-629. https://doi.org/10.30627/cuilah.1000281
APA KIZILKAYA YILMAZ R (2021). MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
Chicago KIZILKAYA YILMAZ Rahile MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21, no.2 (2021): 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
MLA KIZILKAYA YILMAZ Rahile MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.21, no.2, 2021, ss.614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
AMA KIZILKAYA YILMAZ R MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2021; 21(2): 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
Vancouver KIZILKAYA YILMAZ R MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2021; 21(2): 614 - 629. 10.30627/cuilah.1000281
IEEE KIZILKAYA YILMAZ R "MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ." Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, ss.614 - 629, 2021. 10.30627/cuilah.1000281
ISNAD KIZILKAYA YILMAZ, Rahile. "MUVATTA’ VE SAHÎH-İ BUHÂRÎ ÇERÇEVESİNDE İRSÂL-İTTİSÂL MESELESİ". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2021), 614-629. https://doi.org/10.30627/cuilah.1000281