OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ
Yıl: 2021 Cilt: 11 Sayı: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı Sayfa Aralığı: 26 - 36 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30783/nevsosbilen. 1011358 İndeks Tarihi: 29-07-2022
OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ
Öz: Bektaşi”, “Alevi” veya “Kızılbaş” tabirleri genellikle Sünni inancın dışında bulunan topluluklar için kullanılmıştır. Osmanlı Devleti’nin özellikle Kızılbaşlığı(Aleviliği) kendine özgü bir inanç sistemi veya resmî bir mezhep olarak tanımadığını Osmanlı arşivinde bulunan mevcut belgelerde görmekteyiz. Özellikle sünni inancın dışındaki Alevi topluluk için, “Kızılbaş” veya “Rafizi” tabiri kullanılmıştır. Şah İsmail’in hayatını kaybetmesi neticesinde Anadolu’da yaşayan Kızılbaşlar İran’dan gerekli desteği bulamamışlardır. Safevi Devleti’nin yıkılarak hanedanın ortadan kalkması sonucu artık Kızılbaşların İran’la aralarında bir bağlantı kalmamıştır. Osmanlı Devleti de bu süreçte Kızılbaşları Bektaşi potası içerisinde eritme yönünde bir politika takip ederek Pirevinde (Hacı Bektaş Veli Tekkesi) 17. Yüzyılın başlarında postta oturan Çelebi’ye Bektaşi tekkelerinde tekkenişini belirleme yetkisini vermiştir. II.Abdülhamid döneminden itibaren Kızılbaş(Alevi) köylerin bulunduğu bölgelere medreseler açılmaya ve buralara dini öğretecek hocalar gönderilmeye başlanmıştı. Osmanlı Devleti Kızılbaş(Alevi) taifeyi İslam dışı kabul etmediği halde, onların inançlarını “batıl” olarak nitelendirmiş ve Akl-ı selim hocalar olarak nitelendirilen kimseleri bölgeye göndererek onları bu batıl inançlarından döndürmeyi hedeflemiştir.
Anahtar Kelime: HACI BEKTAŞ VELİ DERVISH LODGE IN THE 19th AND 20th CENTURY, WHEN THE OTTOMAN STATE FOLLOWED A POLICY OF SUNNIZATION (FORCING TO CONVERT INTO SUNNI TRADITION) OF THE KIZILBAŞ (ALEVI)-BEKTASHIS
Öz: The terms “Bektashi”, “Alevi” or “Kizilbas” are generally used for communities outside the Sunni belief. We see in the existing documents in the Ottoman archives that the Ottoman Empire did not recognize the Kizilbas (Alevism) as a unique belief system or an official sect. The term "Kızılbaş" or "Rafizi" was used especially for the Alevi community outside of the Sunni belief. As a result of the death of Shah Ismail, the Kizilbas living in Anatolia could not find the necessary support from Iran. As the Safavid State collapsed and the dynasty disappeared, there was no longer any connection between the Kizilbas and Iran. In this process, in the Ottoman Empire, following a policy of melting the Kizilbas in the Bektashi pot, he gave the authority to determine his lodge in the Bektashi lodges to Çelebi, who was sitting on the post in Pir House (Haci Bektaş Veli Dervish Lodge) at the beginning of the 17th century. Starting from the reign of Abdulhamid II, madrasas started to be opened in the regions where Kizilbas (Alevi) villages were located, and teachers to teach religion were sent to these areas. Although the Ottoman State did not accept the Kizilbas (Alevi) group as un-Islamic, it described their beliefs as "superstitious" and aimed to convert them from these superstitious beliefs by sending people who were described as wise teachers(common sense person) to the region.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Altı, Aziz (2019), “Nüfus Defterlerine Göre Pirevi (Hacı Bektaş Veli Tekkesi) (1830-1846)”, Türk Kültürü ve Hacıbektaşı- Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı:90, s.77-98.
- Altı, Aziz (2020), Perdeyi Aralamak, 18.Yüzyılda Kızılbaş Toplumundan Kesitler, Kitabevi yay, İstanbul.
- BOA, DH. MUİ. , Dosya No:29/-2, Gömlek No:26, 05/M/1328
- BOA, MF.MKT, Gömlek No: 62; Dosya No: 848)
- BOA, MF.MKT., Dosya No: 848, Gömlek No: 62, 17 S 1323
- BOA, MV. 23/46
- Demirtaş, Hasan (2020), Hacı Bektaşi Veli Dergahı Ziyaretçi Defteri(1921-1925), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
- Dokuyan, Sabit (2021), "Tekkelerin Kapatılması ve Tasfiye Süreci (1925-1938)". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi /98, s.217-244.
- Eravşar, Osman(2000), Seyahatnamelerde Kayseri, Kayseri Ticaret Odası yayını, Kayseri 2000.
- Halme, Ayşe Şerife (2006), 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Nevşehir’in Sosyal ve Ekonomik Durumu, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü- Yüksek Lisans Tezi, Niğde .
- Karakaya, Meliha(2000), Seyahatnamelerde Nevşehir, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi, Niğde.
- Selçuk, Hava (2011), “XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Alevi Toplumuna Bakışı (Ordu Örneği )”, Türk Kültürü ve Hacıbektaşı- Veli Araştırmaları Dergisi, Cilt: 18Sayı: 59, s.71– 90.
- Selçuk, Hava (2012), “Mürûr u Ubûr Edenlerin Gözüyle Hacıbektaş: Seyahatnameler, Salnameler ve Şer’iyye Sicillerine Göre Hacıbektaş’ın Tarihi”, Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, Nevşehir, Türkiye, 1 - 04 Kasım 2012, cilt.4, s.33-52.
- Selçuk, Hava(2019), “Merkezi Otoritenin Sünnileştirme Yöntemlerinden Biri: Akl-ı Selim Hocalar”, Tarih Yolunda Bir Ömür Prof.Dr. İsmail Özçelik Armağanı, Burak Kocaoğlu, Editör, Berikan Elektronik Basım Yayın, Ankara, s.359-366.
- Selçuk, Ali (2017), Anşa Bacılı Ocağı, Çizgi Yayınevi, Konya.
- Yıldırım, Rıza (2010): “Bektaşî Kime Derler: “Bektaşî” Kavramının Kapsamı ve Sınırları Üzerine Bir Tarihsel Analiz Denemesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S:55, s.23-58.
- Yüksel, A. (2011), “Bir Hatt-ı Hümayun Yeniçeri Tarihini Özetlemeye Yeter Mi?”, Tarihin PeşindeUluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5, s.1-16.
APA | Selçuk H (2021). OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. , 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
Chicago | Selçuk Hava OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. (2021): 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
MLA | Selçuk Hava OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. , 2021, ss.26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
AMA | Selçuk H OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. . 2021; 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
Vancouver | Selçuk H OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. . 2021; 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
IEEE | Selçuk H "OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ." , ss.26 - 36, 2021. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
ISNAD | Selçuk, Hava. "OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ". (2021), 26-36. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
APA | Selçuk H (2021). OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı), 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
Chicago | Selçuk Hava OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021): 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
MLA | Selçuk Hava OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, vol.11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 2021, ss.26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
AMA | Selçuk H OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
Vancouver | Selçuk H OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 26 - 36. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
IEEE | Selçuk H "OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ." Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11, ss.26 - 36, 2021. 10.30783/nevsosbilen. 1011358 |
ISNAD | Selçuk, Hava. "OSMANLI DEVLETİ’NİN KIZILBAŞ(ALEVİ)-BEKTAŞİLERİ SÜNNİLEŞTİRME SİYASETİ TAKİP ETTİĞİ 19. VE 20. YÜZYILDA HACI BEKTAŞ VELİ TEKKESİ". Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11/Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021), 26-36. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen. 1011358 |