ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER
Yıl: 2021 Cilt: 11 Sayı: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı Sayfa Aralığı: 75 - 90 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30783/nevsosbilen.986729 İndeks Tarihi: 29-07-2022
ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER
Öz: Arşî; 16. yüzyılın sonu, 17. yüzyılın başında yaşamış bir şairdir. Bilinen tek eseri olan Divan’ını Hurûfîlik düşüncesini yansıtacak şekilde kaleme almış, Hurûfîlik inanışına mensubiyetini birçok beyitte dile getirmiştir. Ama onun şiirleri incelendiğinde sadece bu inancın izleri görülmez. Şiirlerinde özellikle Bektaşî düşünceye dair unsurların fazlalığı dikkat çekmektedir. Bu durum ise; şairin Bektaşîlerin bulunduğu bir çevrede yaşadığını, onlarla etkileşimde bulunduğunu düşündürmektedir.Arşî; mesnevi, kaside, gazel, tuyuğ nazım şekillerini kullanarak, Bektaşî şiirinde de rastlanılan, naʿt, medetnâme, düvâz-deh türlerinde Hz. Peygamber, Hz. Ali, on iki imam ve Hacı Bektaş Velî sevgisini dile getiren şiirler kaleme almıştır. Ayrıca dört halife için yazdığı çehâr-yâr türünde şiiri de bulunmaktadır. Şairde bütünleştirici bir muhabbet görülmekte; bununla birlikte bu muhabbeti yaşamayanlar, Hz. Muhammed ve ashabına kötü davranıp onlara sevgi beslemeyenler eleştirilmektedir. Bu çalışmanın amacı ise, Arşî Divanı’nda Bektaşîliğin yansımalarını ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında, Arşî Divan’ında kavram taraması yapılarak Bektaşîlik ve Hacı Bektaş Velî’ye dair beyitler seçilmiş ve bazı tespitlerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime: SOME FİNDİNGS REGARDİNG BEKTASHİSM AND HACI BEKTAŞ VELİ İN DİVAN OF ARSİ
Öz: Arsi; He is a poet who lived at the end of the 16th century and the beginning of the 17th century. He wrote his only known work, Divan, in a way that reflects the thought of Hurufism, and expressed his belonging to the Hurufism belief in many couplets. But when his poems are examined, only traces of this belief are not seen. In his poems, especially the excess of elements related to Bektashi thought draws attention. If this is the case; suggests that the poet lived in an environment where Bektashis lived and interacted with them. Arsi; by using masnevi, kaside, gazell, tuyug verse forms, Hz. Muhammed, Hz. Ali wrote poems expressing his love for twelve imams and Hacı Bektaş Veli. He also has a poem in the type of cehar-yar written for four caliphs. An integrative love is seen in the poet; However, those who do not experience this love, those who mistreat Hz. Muhammad and his companions and do not love them are criticized. The aim of this study is to reveal the reflections of Bektashism in the Arsi Divan. Within the scope of the study, the concept of the Arsi Divan was searched and the couplets about Bektashism and Hacı Bektaş Veli were selected and some determinations were made.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aslan, M. (2019). Arşî Divanında Hurûfîlik, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
- Ballı, H. H. (2010). Fazlullah-ı Hurûfî ve Hurûfîlik, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- Bölükbaşı, R. T. (2015). Hurûfî şâiri Arşî. Rıza Tevfik’in Tekke ve Halk Edebiyatı ile İlgili Makaleleri (haz. Abdullah Uçman), İstanbul: Dergâh Yayınları, 397-400.
- Çetinkaya, B. A. (1999). Bir Anadolu Ereni Hacı Bektaş-ı Veli: Hayatı, Eserleri ve İnsan Anlayışı, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 345-356.
- Daftary, F. (2005). Klasik İsmailî İnancında Hz. Ali’nin Yeri, Tarihten Teolojiye: İslam İnançlarında Hz. Ali (Haz. A. Yaşar Ocak), Ankara: TTK Yay., 53-75.
- Gölpınarlı, A. (1973). Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, Ankara: TTK Basımevi.
- Güzel, A. (2009). Hacı Bektaş Veli'nin Tarihi Kişiliği ve Türk Kültürü Üzerindeki Etkileri. III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu, Üsküp.
- Jong, F. (2005). Bektaşîlikte İkonografi: Dinî Kıyafetlerde, Ayinlerde Kullanılan Eşyalarda ve Resim Sanatında Sembolizm ve Temalar Üzerine Bir İnceleme, Tarihten Teolojiye: İslam İnançlarında Hz. Ali (Haz. A. Yaşar Ocak), Ankara: TTK Yay., 265-296.
- Kahraman, B. (1989). Arşî Divanı’nın Tenkitli Metni I-II, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Karahüseyin, S. (2018). Alevî-Bektaşî Klasiklerinde Hurufî Etkinin Varlığı Meselesi: Şeyh Safî Buyruğu Örneği. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018 Ankara) Bildiriler Kitabı, 883-908.
- Kartal, A. (2001). Bektâşîlik, Türk Dünyası Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü I, Ankara: AKM Yay., 393-395.
- Köprülü, M. F. (2011). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Akçağ Yay.
- Maden, F. (2011). Bektaşîlikte Giysi ve Sembol Olarak Tâc, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 65-84.
- Melikoff, İ. (2005). Bektaşî-Alevilerde Ali’nin Tanrılaştırılması, Tarihten Teolojiye: İslam İnançlarında Hz. Ali (Haz. A. Yaşar Ocak), Ankara: TTK Yay., 77-98.
- Ocak, A. Y. (1992). Bektaşîlik, TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 5, ss. 373-379), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Ocak, A. Y. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî, TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 14, ss. 455-458), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Öz, M. (2007). Râfizîler, TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 34, ss. 396-397), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
- Şentürk, A. A. (2020). Osmanlı Şiiri Kılavuzu 4, İstanbul: DBY Yay.
- Uğur, A. (2020). Klasik Türk Edebiyatında Bektaşilik, Çanakkale: Paradigma Akademi Yay.
- Usluer, F. (2009). Hurûfîlik, İstanbul: Kabalcı Yay.
- Vicdânî, M. S. (2016). Hurûfîlik ve Bektaşîlik Ne İdiler ve Nasıl Kaynaştılar? (Haz. İsmail Güleç), İstanbul: İz Yay.
| APA | ÖZGERİŞ M (2021). ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. , 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| Chicago | ÖZGERİŞ Mutlu Melis ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. (2021): 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| MLA | ÖZGERİŞ Mutlu Melis ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. , 2021, ss.75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| AMA | ÖZGERİŞ M ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. . 2021; 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| Vancouver | ÖZGERİŞ M ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. . 2021; 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| IEEE | ÖZGERİŞ M "ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER." , ss.75 - 90, 2021. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| ISNAD | ÖZGERİŞ, Mutlu Melis. "ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER". (2021), 75-90. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.986729 |
| APA | ÖZGERİŞ M (2021). ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı), 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| Chicago | ÖZGERİŞ Mutlu Melis ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021): 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| MLA | ÖZGERİŞ Mutlu Melis ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, vol.11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 2021, ss.75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| AMA | ÖZGERİŞ M ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| Vancouver | ÖZGERİŞ M ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 75 - 90. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| IEEE | ÖZGERİŞ M "ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER." Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11, ss.75 - 90, 2021. 10.30783/nevsosbilen.986729 |
| ISNAD | ÖZGERİŞ, Mutlu Melis. "ARŞÎ DİVANI’NDA BEKTAŞÎLİK VE HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ BAZI TESPİTLER". Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11/Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021), 75-90. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.986729 |
