Yıl: 2021 Cilt: 11 Sayı: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı Sayfa Aralığı: 162 - 178 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30783/nevsosbilen.960157 İndeks Tarihi: 29-07-2022

TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ

Öz:
Bu makale Kemal Derin’in Aşkın Hünkârı Hacı Bektaş Veli Şahdiz başlıklı romanındaki Hacı Bektaş Veli portresinin irdelenmesi hakkındadır. Çalışmada öncelikle romanın yapısal unsurlarına değinilmiş ardından tarih, menkıbe ve kurmaca arasında nasıl bir karakter yaratıldığı biyografik romanın özellikleri çerçevesinde sorgulanmıştır. Böylece Hacı Bektaş Veli’nin alımlanma biçimlerinden birinin aydınlatılması amaçlanmıştır. İsim-içerik ilişkisi bağlamında romanın başlığında yer alan Şahdiz kelimesinin, kurgulanan Bektaş karakterinin ideolojik boyutunun anlaşılmasında bir sembol işlevinde olduğu görülmüştür. Yazar, biyografik romanın özellikleri çerçevesinde eserini, Hacı Bektaş Veli hakkındaki belgeler ve anlatılar etrafında oluşturmuştur. Romandaki Bektaş karakterinin ideolojik boyutunu ise yazarın tarihî kahramanı kurgularken yaptığı seçimler meydana getirmektedir. Bu açıdan onu karakterize eden temel özellik bir Yesevî dervişi yerine bir İsmailî daisi biçiminde kurgulanmasıdır. Ayrıca tarihî ve menkıbevi kaynaklarla birlikte kolektif bellekte Hacı Bektaş Veli ve Ahmet Yesevî arasında bulunan organik bağ koparılmış, bunun yerine Şahdiz ve Alamut Kaleleri aracılığıyla Bektaş ve Seyyidina (Hasan Sabbah) arasında yeni bir bağ kurulmuştur. Dolayısıyla romanın tarihî gerçekliği yansıtan bir biyografik roman olmaktan öte, onu bozan/yeniden kurgulayan ve kurmaca bir kahramanın hayat hikâyesini anlatan bir metin olduğu ileri sürülmüştür.
Anahtar Kelime: Hacı Bektaş Veli biyografik roman ideolojik kurmaca

A HACI BEKTAS VELI NOVEL BEYOND HISTORY AND MENQIBE: ŞAHDİZ

Öz:
This article is about scrutinization of portrait of Hacı Bektas Veli in Kemal Derin’s novel titled Şahdiz, Haci Bektas Veli-Sultan of Love. In the study, we firstly mentioned about structural elements of the novel, and then, questioned what kind of character was created between history, menqıba (religious tale) and fiction, within the scope of features of biographical novel. Thus, we aimed that one of reception ways of Haci Bektas Veli is enlightened. It was seen that the word “Şahdiz” in the title of novel is of a symbol function in understanding ideologic dimension of the fictionalized Bektas character in the context of name-content relationship. Author generated his work around documents and narrations about Haci Bektas Veli within the scope of features of biographical novel. Ideological dimension of Bektas character in the novel is constituted by author’s choices made by him while he was fictioning historical hero. From this point of view, key feature which characterizes Haci Bektas Veli is that he is fictionalized as Ismaili dai instead of Yasawi dervish. In addition, organic bond between Haci Bektas Veli and Ahmad Yasawi in collective memory was broken together with historical and legendary resources, and instead of this, a new link was forged between Bektas and Seyyidina (Hassan Sabbah) through novels of castles of Alamut and Sahdiz. Therefore, it was detected that the novel was a text that spoils/refictionalizes historical reality and that narrates a fictional hero’s life story beyond being a biographical novel which reflects historical reality.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktaş, Ş. (2013). Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili (Teori ve Uygulama). Ankara: Kurgan Edebiyat.
  • Aydınlı, A. (1994). Dü’sur b. Hâris. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 50.
  • Çetin, H. (2012). Gerçekten Efsaneye Hacı Bektaş-ı Veli Portreleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23 (5), 114-125.
  • Çetin, N. (2011). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.
  • Çetindaş, D. (2016). Türk Edebiyatında Biyografik Anlatı ve Romanlar, İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Derin, K. (2015). Aşkın Hünkârı Hacı Bektaş Veli Şahdiz. İstanbul: Destek Yayınları.
  • Duran, H. ve D. Gümüşoğlu (2010). Hünkâr Hacı Bektaş Veli Velâyetnâmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi.
  • Gür, M. (2016). Türk Romanında Hacı Bektaş Veli ve Birbirinden Farklı Görünümleri. 2. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları. 474-479.
  • Harman, Ö. F. (2013). Yed-i Beyza. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 377-378.
  • Harman, Ö. F. (2000). Îsâ. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi. 465-472.
  • Kenanoğlu, A. (2014). Tenini Bırak da Gel (Söyleşi). www.evrensel.net, Erişim tarihi: 10.06.2021.
  • Ocak, A. Y. (2002). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Şengül, A. (2020). Türkistan’dan Anadolu’ya… Pir ile Hünkâr: Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli. Tarihten Sahneye: Türk Tiyatrosu Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Kesit Yayınları, 327-335.
  • Uğur, A. (2020). Klasik Türk Şiirinde Bektaşilik. Çanakkale: Paradigma Akademi.
APA GÜR M (2021). TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. , 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
Chicago GÜR MURAT TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. (2021): 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
MLA GÜR MURAT TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. , 2021, ss.162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
AMA GÜR M TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. . 2021; 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
Vancouver GÜR M TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. . 2021; 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
IEEE GÜR M "TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ." , ss.162 - 178, 2021. 10.30783/nevsosbilen.960157
ISNAD GÜR, MURAT. "TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ". (2021), 162-178. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.960157
APA GÜR M (2021). TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı), 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
Chicago GÜR MURAT TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021): 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
MLA GÜR MURAT TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, vol.11, no.Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 2021, ss.162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
AMA GÜR M TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
Vancouver GÜR M TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi. 2021; 11(Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı): 162 - 178. 10.30783/nevsosbilen.960157
IEEE GÜR M "TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ." Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11, ss.162 - 178, 2021. 10.30783/nevsosbilen.960157
ISNAD GÜR, MURAT. "TARİH VE MENKIBENİN ÖTESİNDE BİR HACI BEKTAŞ VELİ ROMANI: ŞAHDİZ". Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 11/Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı (2021), 162-178. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.960157