TY  - JOUR
TI  - Sanat Tarihinde Bir Arketip: Daire Formu ve Göz
AB  - Tarih öncesi çağlardan günümüze insanoğlu, mitolojik, dini ve sosyolojik dışavurumlarında simgeselanlatımın bir yolu olarak daire formunu kullanmıştır. Uygarlık tarihinin görsel veri tabanı, daire formununbütünleştirici, güçlü ve kusursuz simgesel niteliğine dair birçok kayıtla doludur. İlkel dinlerde tanrısal varlığısorgulanan güneşin dairesel görüngüsünden, gotik dönemin ikonografik öğelerine kadar daire formu, resimselanlatılarda kutsallığın sembolü olmuştur. Göbeklitepe gibi tapınaklarda toplulukların dairesel bir düzende biraraya gelmelerinden hareketle, benzer bir eğilimin modern dünyada kentleşmede gözlemlenen bir olguolduğuna da değinilebilir. Özellikle Gotik dönem eserlerinden minyatürlere kadar güçlü simgesel yapısınedeniyle başvurulan dairesel düzenler, sosyolojik veriler barındıran önemli bir kompozisyon türü olarakgörülebilir. Erken Rönesans ve Hümanizm düşüncesine paralel yaygınlaşan tondo resimlerin daire formu,çağlar öncesinden günümüze mühür, para ve takıların daireselliğiyle ilişkisinin yanı sıra dairesel bir çerçevedendış dünyayı algılama anlamında da görme eylemiyle, izleyenin sanatçıyla aynı duygulanıma taşındığını dadüşündürmektedir. Rönesans resimlerinde bireyselleşen dış dünya algısı, hümanizma düşüncesinin göreningözünden ifade edilişinin de kanıtı niteliğindedir. Rönesans resimlerinde bireyselleşen dış dünya algısı,hümanizma düşüncesinin görenin gözünden ifade edilişinin de kanıtı niteliğindedir. Sanatçıların duygu vedışavurum anlamında güçlü sembolik arketipler taşıyan daire formunun bütünlüğünden yararlanmaları, onlarıbu bütünlüğü ifade etmenin çeşitli yollarını aradıkları farklı bir sürece sürüklemiştir. Bu süreçte modernizminçeşitli plastik çözümlemelerinde gözün yapısı ve görme eylemi irdelenmiş, felsefe ve ontoloji bağlamındatemel kaygı olmaya başlamıştır. Göz, algının başladığı nokta olmakla beraber ifadenin dairesel verilerininiletisel gücünü ortaya koyan bilimsel bir veri ve sanatta bu gücü temsil eden bir konu olarak da değerkazanmaya başlamış, birçok sanatçı tarafından bir konu olarak ele alınmıştır. Bu araştırmada, nitel araştırmayöntemi kullanılmış olup, araştırmanın amacı doğrultusunda literatür taranmış, dokümanlar incelenmiş vegüvenilir internet kaynaklarına ulaşılmıştır. Araştırma bağlamında, daire formundan hareketle görme eylemive göz ilişkisine, sanatta bir konu ve plastik bir bağlaç olarak yaklaşılmış, kuramsal bir tartışma yürütülmekamaçlanmıştır. Bu amaçla sanat tarihinde gözü bir konu olarak ele alan sanatçıların eserlerindeki yaklaşımlarüzerinden sunulmaya çalışmıştır.
AU  - COSKUN ONAN, BERNA
AU  - Erim, Gonca
DO  - 10.7827/TurkishStudies.50992
PY  - 2021
JO  - Turkish Studies (Elektronik)
VL  - 16
IS  - 3
SN  - 1308-2140
SP  - 961
EP  - 977
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/506464
ER  -