Yıl: 2021 Cilt: 9 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 253 - 280 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5505/jas.2021.59389 İndeks Tarihi: 20-05-2022

Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği

Öz:
Yeni yoksulluk ya da kentsel yoksulluk kavramı, başta ekonomik olmak üzere, gündelik yaşama dair çeşitli sosyomekânsal paylaşımlardan yararlanamayan insanların dezavantajlılık durumlarını içermektedir. Kentsel yaşam pratiğinde; refah, adalet ve temsiliyetten mahrum kalmış bu dezavantajlı insanların önemli paydaşlarından biri de atık toplayıcılarıdır. Bu bağlamda, ilgili çalışmada, atık emekçilerinin gündelik yaşamda karşılaştıkları zorlukların neler olduğu, kente dair deneyim ve aidiyetlerine ilişkin ne tür yansımalar ve psikososyal etkilerin geliştiği ile ilgili sorulara cevaplar aranmıştır. Araştırmanın evreni Ankara’nın üç (3) metropol ilçesi (Altındağ, Çankaya ve Keçiören); örneklem grubu ise, bu ilçelerde atık toplayarak yaşama tutunan yetmiş (70) atık emekçisinden oluşmaktadır. Nitel araştırma tekniklerinden yüzyüze görüşme şeklinde gerçekleştirilen çalışmada elde edilen veriler, betimsel ve içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, atık emekçilerinin kentsel yoksulluğu, gündelik yaşama dair sosyomekânsal ilişkilerinde de deneyimledikleri tespit edilmiştir. Yeni yoksulluk kavramının ürettiği marjinallik, kentsel mekânla ilişki kuramama, dışlanma ve damgalanma gibi birtakım mekânsal ve psikososyal örselenmelerin geliştiği belirlenmiştir. Çalışmada, atık emekçilerinin karşılaştığı çoklu dezavantajlılık durumuna çözüm üretmek adına, geri dönüşüm sektörüne nasıl dâhil olabileceklerine ilişkin çeşitli önerilere yer verilmiştir
Anahtar Kelime:

Psychosocial Reflections on the Urban Poverty Experiences of Solid Waste Laborers: The Case of Ankara

Öz:
The new concept of poverty or urban poverty includes the disadvantaged status of people who are unable to obtain an equal share of various socio-spatial factors, particularly economic, in regards to daily life. Waste collectors are one of the main groups in the urban environment who are deprived of welfare, justice, and representation. This study aims to answer the questions of what psychosocial effects and other difficulties are faced by waste laborers, as well as how their reflections on their experiences and sense of belonging to the city has developed. The study population consists of three (3) metropolitan districts of Ankara (Altındağ, Çankaya, and Keçiören), and the sample group is comprised of seventy (70) waste workers who eke out an existence by collecting waste in these districts. The data obtained in the study and carried out in the form of face-to-face interviews, which is one of the qualitative research techniques utilised in this study, were analyzed through the use of descriptive and content analysis. The results obtained show that waste laborers experience urban poverty in their socio-spatial relations with regard to daily life. It was revealed that they were susceptible to certain spatial and psychosocial traumas, such as marginality produced by the new concept of poverty, inability to relate to urban space, exclusion and stigma. Various suggestions are made in the study to include waste laborers in the recycling sector, and so help them find solutions to the multiple disadvantages they face.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar, H. ve Acar, Y. B. (2008). Başkentin karıncaları: atık madde işçileri. Ankara: Maya Akademi.
  • Adaman, F. ve Keyder, Ç. (2006). Türkiye’de büyük kentlerin gecekondu ve çöküntü mahallelerinde yaşanan yoksulluk ve sosyal dışlanma, Avrupa Komisyonu, sosyal dışlanma ile mücadelede mahalli topluluk eylem programı 2002-2006 Raporu. https://ec.europa.eu/employment_social/social_ inclusion/docs/2006/stu dy_turkey_tr.pdf adresinden erişildi.
  • Akdemir, M. (2016). Neoliberal politikaların yeni kentsel yoksullar üzerindeki etkisi: Ankara atık toplayıcıları örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Alaeddinoğlu, F. ve Okudum, R. (2018). Boş zaman etkinlikleri. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s.323-347). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Altuntaş, B. (2008). Enformel bir emek biçimi olarak sokak toplayıcılığı. Toplum ve Bilim, 112. 31-59. Ambalaj ve Ambalaj Atığı İstatistikleri. (2019). Ambalaj Bülteni.https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/2017 ambalajbulten-20190301- 20190301190947.pdf adresinden erişildi.
  • Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği. (2011, 24 Ağustos). Resmî Gazete (Sayı: 28035). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2011/08/20110824-6.htm adreinden erişildi.
  • Atık Yönetimi Yönetmeliği. (2015, 2 Nisan). Resmî Gazete (Sayı: 29314). https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2015/04/20150402-2.htm adresinden erişildi.
  • Beall, J. (1997). Thoughts on poverty from a South Asian rubbish dump: gender inequality and household waste. IDS Bulletin, 28(3).1–18
  • Brenner, N. ve Theodore, N. (2002). Cities and the geographies of actually existing neoliberalism. Antipode, 34(3), 349-379.
  • Brooks, A. L., Wang, S. ve Jambeck, J. R. (2018). The Chinese import ban and its impact on global plastic waste trade. Scienceadvances, 4(6), 1-7. DOI: 10.1126/sciadv.aat0131
  • Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2003). Yeni yoksulluk ve Türkiye’nin değişen refah rejimi. Ankara: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Raporu (UNDP).
  • Cardozo, M. C. ve Moreira, R. M. (2015). Potential health risks of waste pickers. O Mundo da Saúde, 39(3), 370-376.
  • Chamhuri, N. H., Karim, H. A. ve Hamdan, H. (2018). Urban poverty reduction: a review of literature. Journal of ASIAN Behavioural Studies, 3(8), 191-198.
  • Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. (2019). Ankara İli 2019 Yılı Çevre Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/ db/ced/icerikler/ankara_2019_cevre_durum_raporu20200814085714.pdf adresinden erişildi.
  • Çömez Polat, F. ve Kaya, E. (2017). Bir ötekileştirme pratiği: Türkiye’de yaşayan Suriyelilere yönelik tutumlar. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 38-48.
  • de Araújo, N. C. K. ve de Oliveira Sato, T. (2018). A descriptive study of workability and health problems among brazilian recyclable waste pickers. Journal of Community Health, 43(2), 366-371.
  • Demir Kahraman, M. (2014). İnsan ihtiyaçları ve mekânsal elverişlilik kavramları perspektifinde yaşanılırlık olgusu ve mekânsal kalite. Planlama, 24(2),74-84.
  • Dias, S. M. ve Ogando, A. C. (2015). Rethinking gender and waste: exploratory findings from participatory action research in Brazil. Work Organisation, Labour and Globalisation, 9(2), 51-63.
  • Dias, S. M. (2016). Waste pickers and cities. Environment and Urbanization, 28(2), 375-390.
  • Dinler, D. Ş. (2014). İşçinin varlık problemi: sınıf, erkeklik ve duygular üstüne denemeler. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Dladla, N. E. (2018). The construct of state practices: excavating municipal relationships with waste pickers, the case of the city of Johannesburg. Doktora Tezi, University of the Witwatersrand, Johannesburg.
  • Ergun, C. ve Koçancı, M. (2017). Yoksulluk ve kentsel mekân üzerine birkaç not... Toplum ve Demokrasi, 11(24), 201-228.
  • Göregenli, M. (2018). Çevre psikolojisi insan mekân ilişkileri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Gür, D. ve Koçancı, M. (2019). Çöpü toplamak sınıf-tabakalaşma ve sosyal dışlanma bağlamında geri dönüşüm işçileri. Bursa: Dora Yayınevi.
  • Halbwachs, M. (2018). Kolektif hafıza. (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
  • Hartmann, C. (2018). Waste picker livelihoods and inclusive neoliberal municipal solid waste management policies: the case of the La Chureca garbage dump site in Managua, Nicaragua. Waste management, 71, 565-577.
  • Harvey, D. (2001). Sınıf ilişkileri, sosyal adalet ve farklılık politikası. Praksis, 2, 173-204.
  • Haushofer, J. ve Fehr, E. (2014). On the psychology of poverty. Science, 344(6186), 862–867.
  • Hayami,Y., Dikshit, A. K. ve Mishra, S. N. (2006) Waste pickers andcollectors in Delhi: Poverty and environment in an urban informal sector. The Journal of Development Studies, 42(1), 41-69. doi: 10.1080/00220380500356662
  • Heiman, M. K. (1996). Race, waste, and class: New perspectives on environmental justice. Antipode, 28(2), 111-121.
  • Hunt, C. (1996). Child waste pickers in India: the occupation and its health risks. Environment and Urbanization, 8(2), 111-118.
  • Huysman, M. (1994). Waste picking as a survival strategy for women in Indian cities. Environment and Urbanization. 6(2), 155-174.
  • Karaduman, S. (2010). Modernizmden postmodernizme kimliğin yapısal dönüşümü. Journal of Yasar University, 17(5), 2886‐ 2899.
  • Köşker, N. (2018). Mekân ve yer. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s.77-108). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Kring, A., M. ve Johnson, S. L. (2017). Anormal psikolojisi/ psikopatoloji. (M. Şahin, Çev. Ed.). İstanbul: Nobel Yayıncılık.
  • Laser, S., ve Schlitz, N. (2019). Facing friction: waste and globalized Inequalities. Austrian Journal of Development Studies, 35(2), 5-32.
  • Lefebvre, H. (2010). Gündelik hayatın eleştirisi I. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Lefebvre, H. (2014) Mekânın üretimi. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Lynch, K. (2018). Kent imgesi. (İ. Başaran, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Margai, F. L. (2001). Health risks and environmental inequity: a geographical analysis of accidental releases of hazardous materials. The Professional Geographer, 53(3), 422-434.
  • Martuzzi, M., Mitis, F. ve Forastiere, F. (2010). Inequalities, inequities, environmental justice in waste management and health. European Journal of Public Health, 20(1), 21-26.
  • Medina, M. (2008). The informal recycling sector in developing countries: organizing waste pickers to enhance their impact. Gridlines, 44,1-4. https://openknowledge.worldbank.org/ handle/10986/10586
  • Millington, N. ve Lawhon, M. (2019). Geographies of waste: conceptual vectors from the global south. Progress in Human Geography, 43(6), 1044-1063.
  • Moore, S. A. (2012). Garbage matters: concepts in new geographies of waste. Progress in Human Geography, 36(6), 780-799.
  • Nahya, Z. N. (2011). İmgeler ve ötekileştirme: cadılar, yerliler, Avrupalılar. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi 1(1), 27-38.
  • Nzeadibe, T. C. ve Adama, O. (2015). Ingrained inequalities? deconstructing gendered spaces in the informal waste economy of Nigerian cities. Urban Forum, 26(2), 113-130.
  • Öktem, B. (2011). İstanbul’da neoliberal kentleşme modelinin sosyo-mekânsal izdüşümleri. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (44), 23-40.
  • Özel, M. (2015). Kentsel yoksulluk ve Türkiye’de yerel yönetimlerin işlevleri. İdealkent 6(16). 155-181.
  • Özgen, N. (2016). Nitel araştırmalarda verilerin toplanması ve analizi. N. Özgen (Ed.), Beşeri Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikler içinde (s.157-198). Ankara: Pegem Akademi.
  • Özgen, N. (2018). Kimlik-toplumsal eşitsizlik ve ayrımcılık. N.
  • Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s.109-171). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Özgen, N. (2020). Ortadoğu kavramına yönelik zihinsel tasarımlar. Coğrafya ve Coğrafya Eğitimi Dergisi, (41), 36-58. doi: 10.32003/igge.653501.
  • Saçlı, A. (2019). Türkiye’de kentsel yoksulluk olgusu üzerine bir değerlendirme. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 2(2). 1-21.
  • Sağlam, T. Ç. ve Yaşar, M. (2017). Teoride, pratikte ve araştırmalarda öteki ve ötekileştirme. Electronic Turkish Studies, 12(3), 135-154.
  • Sandhu, K. (2015). Vulnerability dimensions and access to affordable housing: the case of the waste picker community in Amritsar city, India. Poverty & Public Policy, 7(4), 382- 405.
  • Scanlan, J. (2018). Çöp üzerine. (B. Karayalçın, Çev.). İstanbul: Sub Yayınları.
  • Schenck, R. ve Blaauw, P.F. (2011). The work and lives of street waste pickers in pretoria-a case study of recycling in South Africa’ s urban informal economy. Urban Forum, 22(4), 411.
  • Schmidt C. W. (2006). Unfair trade e-waste in Africa. Environmental Health Perspectives, 114(4), 232–235.
  • Sennett, R. ve Cobb, J. (2018). Sınıfın gizli yaraları. (M. K. Coşkun, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
  • Soja, E. (2009). The city and spatial justice. Justice spatiale/ Spatial justice, 1(1), 1-5.
  • Sözer, A. (2019). Göç, toplumsal uyum ve aidiyet. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(28), 418-431.
  • Sternberg, C. A. (2013). From “cartoneros” to “recolectores urbanos”. The changing rhetoric and urban waste management policies in neoliberal Buenos Aires. Geoforum, 48, 187-195.
  • Şentürk, M. (2015). Dışarıda ve dışında olmak: yoksul gençlerin mekânla ilişkileri. Sosyoloji Dergisi/Journal of Sociology, 35(2).167-201.
  • Tümtaş, M. S. (2020). Nöbetleşe dışlanma göç ve sosyal dışlanma döngüsü. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Uddin, S. M. N., Gutberlet, J., Ramezani, A. ve Nasiruddin, S. M. (2020). Experiencing the everyday of waste pickers: A sustainable livelihoods and health assessment in Dhaka city, Bangladesh. Journal of International Development, 32(6), 833-853.
  • Uğurlu, Ö. (2012). Neoliberal politikalar ekseninde Türkiye’de kentsel mekânın yeniden üretimi. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 13(47). 2-12.
  • Uyan Semerci, P. (2018). Ayrımcılık bağlamında yoksulluk ve sosyal dışlanma. K. Çayır, M. Ayan (Der.), Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s.191-198). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • World Poverty Clock. (2020). The Word Data Lab mail adresinden erişildi: https://worldpoverty.io/
  • Yardımcı, S. ve Saltan, A. (2007). Sokak toplayıcılarının iş ve yaşam koşulları üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Bilim, (108), 206-238.
  • Yazar, E. ve Önkal, G. (2019). Farklılaşma ve ayrışmanın sosyolojisi: Tarihselliği açısından “kent deneyimi”. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 61-77.
  • Yetim, A.(Haziran, 2014). Geri dönüşüm sektörünün dünyadaki genel görünümü ve Türkiye’deki durumu. Ar & Ge Bülten, 11-16.
  • Yıldız, M. Z. (2018). Yoksulluk ve evsizlik. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (s.173-202). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Yiğit, I. H. (2015). Survival tactics of waste paper pickers in İstanbul. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 2(1), 1-14.
APA Güngördü S, Özgen N (2021). Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. , 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
Chicago Güngördü Saitcan,Özgen Nurettin Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. (2021): 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
MLA Güngördü Saitcan,Özgen Nurettin Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. , 2021, ss.253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
AMA Güngördü S,Özgen N Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. . 2021; 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
Vancouver Güngördü S,Özgen N Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. . 2021; 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
IEEE Güngördü S,Özgen N "Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği." , ss.253 - 280, 2021. 10.5505/jas.2021.59389
ISNAD Güngördü, Saitcan - Özgen, Nurettin. "Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği". (2021), 253-280. https://doi.org/10.5505/jas.2021.59389
APA Güngördü S, Özgen N (2021). Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 9(2), 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
Chicago Güngördü Saitcan,Özgen Nurettin Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi 9, no.2 (2021): 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
MLA Güngördü Saitcan,Özgen Nurettin Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, vol.9, no.2, 2021, ss.253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
AMA Güngördü S,Özgen N Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2021; 9(2): 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
Vancouver Güngördü S,Özgen N Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2021; 9(2): 253 - 280. 10.5505/jas.2021.59389
IEEE Güngördü S,Özgen N "Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği." Ankara Araştırmaları Dergisi, 9, ss.253 - 280, 2021. 10.5505/jas.2021.59389
ISNAD Güngördü, Saitcan - Özgen, Nurettin. "Katı Atık Emekçilerinin Kentsel Yoksulluk Deneyimlerine İlişkin Psikososyal Yansımalar: Ankara Örneği". Ankara Araştırmaları Dergisi 9/2 (2021), 253-280. https://doi.org/10.5505/jas.2021.59389