Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum
Yıl: 2005 Cilt: 6 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 159 - 165 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum
Öz: Epidemiyolojik çalışmalar hava kirliliği ile kardiyorespiratuvar mortalite ve morbidite arasında belirgin bir ilişki olduğunu göstermektedir. Kükürt dioksit (SO2) ve partiküllerden (PM) kaynaklanan hava kirliliği gelişmiş ülkelerde gerilemesine rağmen, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde fosil yakıtların kontrolsüz tüketimi sonucu sağlığı tehdit etmeye devam etmektedir. Ozon (O3), nitrojen oksitleri (NOx) ve inhale edilebilen partiküllerden (PM10) kaynaklanan hava kirliliği ise bütün dünyada sorun olmayı sürdürmektedir. Türkiye’de hava kirliliği 1960’larda izlenmeye başlanmış olup, halen SO2 ve PM düzeyleri yurt genelinde izlenmektedir; O3, NOx ve PM10 gibi kirleticilerin düzeyiyse bilinmemektedir. Hava kalitesini geliştirmeye yönelik yasal düzenlemeler ve önlemler doğrultusunda yeni standart eşik değerler ve hedef limit değerleri oluşturulmuş, hava kirliliği düzeylerindeki tehlikeli artışlara karşı acil önlemler hazırlanmıştır. Kentlerde doğalgaz kullanımının yaygınlaştırılması, konutlar, endüstri ve trafikten kaynaklanan hava kirliliğinin sınırlandırılması ve yenilenebilir temiz enerji kaynaklarının kullanılmasına dayalı stratejiler oluşturulmuştur. Alınan bu önlemlerle büyük kentlerde hava kalitesinde bir iyileşme sağlanmışsa da, halen hava kirliliği düzeyleri daha küçük kentlerde, özellikle kış aylarında ciddi boyutlara çıkmaktadır. Bu yazıda hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri kısaca özetlenecek, asıl olarak ülkemizdeki hava kirliliği sorunu, bu konuda yapılan düzenlemeler, alınan önlemler ve gelinen düzey ele alınacaktır.
Anahtar Kelime: Konular:
Air pollution problem in Turkey: Sources, measures taken and the present status
Öz: Epidemiological studies report an association between air pollution and cardiorespiratory morbidity and mortality. Although there is a decrease in pollution due to sulphur dioxide (SO2) and particulate matters (PM) in developed countries, these are still above allowed limits and are threatening human health in developing countries such as Turkey due to excessive use of fossil fuels. Hence, air pollution associated with ozone (O3), nitrogen oxides (NOx) and inhaled particulate matters ≤10mm (PM10) is still a global problem. In Turkey, air pollution became public concern in the 1960s, and currently, SO2 and PM levels are being monitored within the country, while the levels of O3, NOx and PM10 are unknown. To improve air quality, new legislations, thresholds and targeted limits have been established together with urgent measures taken against dangerous increases in air pollution. In city centres, use of natural gas has been promoted, and strategies based on the limitation of the emission from traffic, domestic and industrial settings and the use of renewable energy sources to provide clean energy have been developed. Consequently, air quality in metropolitan cities has been improved, however, particularly in winters, air pollution still rises to dangerous levels in smaller cities. The aims of this paper are briefly to discuss the effects of air pollution on health, and mainly, to discuss the problem, measures taken and the present status of air quality in Turkey.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
- 1) Rusznak C, Bayram H, Devalia JL, Davies RJ. Impact of the environment on allergic lung diseases. Clin Exp Allergy 1997;27(Suppl 1):26-35.
- 2) Gauderman WJ, Gilliland GF, Vora H et al. Association between Air pollution and lung function growth in Southern California children results from a second cohort. Am J Respir Crit Care Med 2002;166:76-84.
- 3) Atkinson RW, Anderson HR, Sunyer J et al. Acute effects of particulate air pollution on respiratory admissions: results from APHEA 2 project. Air Pollution and Health: a European Approach. Am J Respir Crit Care Med 2001;164:1860-6.
- 4) Kunzli N, Kaiser R, Medina S et al. Public-health impact of outdoor and traffic-related air pollution: a European assessment. Lancet 2000;356:795- 801.
- 5) Samet JM, Dominici F, Curriero FC et al. Fine particulate air pollution and mortality in 20 U.S. cities, 1987-1994. N Engl J Med 2000;343:1742- 9.
- 6) Fisekci F, Ozkurt S, Baser S et al. Effect of air pollution on COPD exacerbations. Eur Respir J 1999;14 (Suppl 30):393s.
- 7) Çelikoğlu M. Kocaeli şehrinde hava kirliliği ve meteorolojik faktörlerin astı ma etkisi [Uzmanlık Tezi]. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi; 1999.
- 8) Bozkurt Aİ, Bozkurt N, Filiz A. Hava kirliliğinin orta derecede astımı olan hastalarda hayat kalitesine etkisi. Toraks Derneği II. Yıllık Kongresi; 1998:47.
- 9) Doğan F. Endüstriyel kökenli dumanın pulmoner mortalite üzerindeki etkisi üzerine bir çalışma. Ege Tıp Dergisi 1992;31:2999-302.
- 10) Keles N, Ilicali C. The impact of outdoor pollution on upper respiratory diseases. Rhinology 1998;36:24-7.
- 11) Keleş N, Ilicali C, Değer K. The effects of different levels of air pollution on atopy and and symptoms of allergic rhinitis. Am J Rhinol 1999; 13:185- 90.
- 12) Keleş N, Ilicali C, Değer K. Impact of air pollution on prevalence of rhinitis in Istanbul. Arch Environ Health 1999;54:48-51.
- 13) Salinas M, Vega J. The effect of outdoor air pollution on mortality risk: an ecological study from Santiago, Chile. World Health Stat Q 1995; 48:118- 25.
- 14) Elbir T, Muezzinoglu A, Bayram A. Evaluation of some air pollution indicators in Turkey. Environ Int 2000;26:5-10.
- 15) TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE). www.die.gov.tr
- 16) TC Çevre ve Orman Bakanlığı. www.cevre.gov.tr
- 17) Özer U, Aydın R, Akçay H. Air pollution profile of Turkey. Chemistry International 1997;19:190-1.
- 18) TC Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). Enerji sektöründen kaynaklanan hava kirliliği. Ulusal Çevre Eylem Planı. Ankara; 1997. 19. TC Sağlık Bakanlığı. www.rshm.saglik.gov.tr/index.htm
- 20) Kaygusuz K, Sarı A. Renewable energy potential and utilization in Turkey. Energy Conversion and Management 2003;44:459-78.
| APA | Bayram H (2005). Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. , 159 - 165. |
| Chicago | Bayram Hasan Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. (2005): 159 - 165. |
| MLA | Bayram Hasan Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. , 2005, ss.159 - 165. |
| AMA | Bayram H Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. . 2005; 159 - 165. |
| Vancouver | Bayram H Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. . 2005; 159 - 165. |
| IEEE | Bayram H "Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum." , ss.159 - 165, 2005. |
| ISNAD | Bayram, Hasan. "Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum". (2005), 159-165. |
| APA | Bayram H (2005). Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. Toraks Dergisi, 6(2), 159 - 165. |
| Chicago | Bayram Hasan Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. Toraks Dergisi 6, no.2 (2005): 159 - 165. |
| MLA | Bayram Hasan Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. Toraks Dergisi, vol.6, no.2, 2005, ss.159 - 165. |
| AMA | Bayram H Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. Toraks Dergisi. 2005; 6(2): 159 - 165. |
| Vancouver | Bayram H Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum. Toraks Dergisi. 2005; 6(2): 159 - 165. |
| IEEE | Bayram H "Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum." Toraks Dergisi, 6, ss.159 - 165, 2005. |
| ISNAD | Bayram, Hasan. "Türkiye’de hava kirliliği sorunu: Nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum". Toraks Dergisi 6/2 (2005), 159-165. |
