Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde 
İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın 
Haklarına Yaklaşımları

GONC SAVRAN, TEMMUZ; CANGOZ, INCILAY; Suğur, Serap; YEŞİLDAL, HATİCE

Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları

İncilay CANGÖZ, (Anadolu Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, Eskişehir, Türkiye)

Temmuz GÖNÇ ŞAVRAN, (Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Eskişehir, Türkiye)

Serap SUĞUR, (Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Eskişehir, Türkiye)

Hatice YEŞİLDAL (Girilmemişş)

Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi

64 17

Yıl: 2021 Cilt: 22 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 47 - 71 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 25-05-2022

Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları

Öz:

Bu çalışmada bir sivil toplum aktörü olarak İslâmcı kadın örgütlerini irdelemekteyiz. Araştırma, Eskişehir’deki tüm kadın örgütlerini kapsayan geniş kapsamlı bir saha çalışmasına yaslanmaktadır ancak bu makalede sadece İslâmcı kadın örgütlerindeki görüşmelerin verileri analiz edilmiştir. Çalışmada İslâmcı kadın örgütlerinin kadın hakları savunusu ve beden kavrayışları dolayısıyla kadın bedeni üzerindeki patriarkal tahakküme yönelik duruşlarıyla kadın hareketi içerisindeki konumları irdelenmştir. İslâmcı kadın örgütlerinde savunulan kadın hakları söylemi, İslâm dini referansıyla kurulmakta ve evrensel değer olarak toplumsal cinsiyet eşitliği eleştirilerek yerine toplumsal cinsiyet adaleti yerleştirilmeye çalışılmaktadır. Batı Feminizminin Müslüman kadın gerçekliğini kapsamadığı ve İslâm’ın yaradılış öğretisi gereği, cinslerin fıtrî özelliklerine göre adalet dağıtımı savunulnmaktadır. İlaveten, kadınlar bedenlerine kendilerine ait olarak görmemekte ve İslâmî bakışla ‘emanet’ beden algısı nedeniyle kürtaj karşıtı oldukları görülmektedir. Böylelikle, Türkiye’deki kadın hareketi içerisinde seküler kadınlar ile İslâmcı kadınlar arasında toplumsal cinsiyet eşitliği ile toplumsal cinsiyet adaleti arasında önemli bir gerilim üretilmekte; kadınlar arasında dayanışmadan ziyade bölünmelere ve ayrışmalara yol açtığı görülmektedir.

Anahtar Kelime:

Conservative Women’s Organizations andtheir Approaches to the Women’s RightsFrom the Third Wave Feminist Perspective

Öz:

This study focuses on Islamist women's organizations as civil society actors. Although this research is based on a comprehensive field study covering all women's organizations and activists in Eskişehir, only the data gathered from interviews at Islamist women's organizations were analyzed for the purposes of this study. The study, investigates the position of Islamic women's organizations in women’s movements in terms of their defense of women's rights and their stance against patriarchal domination in line with their understanding of the female body. The discourse of women's rights defended in Islamist women's organizations is established with reference to Islam. The discourse criticizes gender equality as a universal value and replaces it with gender justice because Islamist women believe that Western Feminism does not cover the reality of Muslim women. In line with the Islamic narration of creation, Islamist women advocate the distribution of justice according to the vital religious notion of created/given natural characteristics (fîtra) of the sexes. In addition, they do not see their bodies as their own but as God’s trust and are thus against abortion. Therefore, within the women's movement in Turkey, tension is growing between secular women and Islamist women, between gender equality and gender justice, causing division rather than solidarity among women.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abou-Bakr, O. (2001). Islamic Feminism? What’s in a name? Preliminary Reflections. Middle East Women’s Studies Review, 15(16):1-2.
Acar-Savran, G. (2001). Feminizm İkilemleri (Teoride Aşılabilir mi?). Defter, 14(44):33-69.
Aktaş, C. & Ramazanoğlu, Y. (2009). Kadın Üzerine Soruşturma. EskiYeni, 12:77-86.
Aktaş, C. (2004). Cemaatten Kamusal Alana İslâmcı Kadınlar. İçinde, Bora, T & Gültekingil, M. (Eds.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık (Cilt 6). İstanbul: İletişim:826-836.
Aktaş, C (2000). Kamusal Alanda İslâmcı Kadın ve Erkeklerin İlişkilerinde Değişim Üzerine: Bacıdan Bayana, Birikim, Sayı:137:36-47
Aktaş, C. (1992). Modernizmin Evsizliği ve Ailenin Gerekliliği, İstanbul: Beyan Yayınları.
Aktaş, C. (1991a). Sistem İçinde Kadın, İstanbul: Beyan Yayınları.
Aktaş, C. (1991b). Tesettür ve Toplum Başörtülü Öğrencilerin Toplumsal Kökeni Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: Atlas & Nehir İletişim.
Alankuş-Kural, S. (1997). Alternatif Kamular ve İslâmcı Kadınlar. Toplum ve Bilim, 72: 5-44.
Alkan, A. & Çakır, S. (2019). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Modern Türkiye’ye Cinisyet Rejimi: Süreklilik ve Kırılmalar. İçinde, Alpkaya F. & Duru B. (Der.), 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. Phoenix: Ankara:197-240.
Ali, Z. (2014). İslâmi Feminizmler (Çev. Öykü Elitez). İstanbul, İletişim Yayınları.
Andalzûa, G.E. (2002). (Un)natural Bridges, (Un)safe Spaces. İçinde, Andalzûa, G. & Keating, A (Eds.), This Bridge We Call Home. New York: Routledge:1-5.
Arat, Y. (2005). Rethinking Islam and Liberal Democrac: Islamist Women in Turkish Politics, New York: State University of New York.
Aslan Akman, C (2008). Sivil Toplumun Yeni Aktörleri Olarak İslâmi Eğilimli Kadın Dernekleri. Toplum ve Demokrasi, 2(4):71-90.
Ayata, G. & Tütüncü F. (2008). Party Politics of the AKP (2002-2007) and the Predicaments of Women at the Intersection of the Westernist, Islamist and Feminist Discourses in Turkey. Biritish Journal of Middle Eastern Studies, 35(3):363-384.
Aydın-Yılmaz, S. (2015). Kadın Hareketinde Yeni Bir İvme: Toplumsal Cinsiyet Adaleti. Turkish Policiy Quarterly, 13(4):107-115.
Badran, M. (2002). Islamic feminism: what is in a name? Al-Ahram Weekly 17(23):569:1–8.
Barbarosoğlu, F. (2019). Şov ve Mahrem (6. Baskı). İstanbul: Profil.
Barlas, A. (2019). Müslüman Kadınlar ve Baskı: Kuran’dan Yola Çıkan Özgürlük.İçinde, Ali, Z. (Der.), İslâmi Feminizmler (Çev. Elitez, Ö.) (3. Baskı). İstanbul:İletişim Yayınları: 65-90.
Berktay, F. (2017). Dinsel İdeoloji, Toplumsal Cinsiyet ve İslâm Motifli Muhafazakarlaşma. FelsefeLogos, 67:7-16.
Bora, T. (2017). Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeoloji, İstanbul: İletişim.
Bora, A. ve Asena Günal (2014). Önsöz. İçinde, Bora, A. & Günal, A. (Ed.), 90’larda Türkiye’de Feminizm (5. Baskı). İstanbul: İletişim:.
Bora, A. (2004). Feminizm: Sınırlar ve İhlal İmkânı. Birikim, 184-185:106-112.
Butler, J. (2019). Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi (7. Baskı). İstanbul: Metis.
Butler, J. (2004). Undoing Gender. New York Routledge.
Collins, P.H. (Ed.) (2000a). Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness and the Politics of Empowerment (2.Baskı) New York: Routledge.
Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın: Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın. (Çev.Özensel, E.) Ankara: Vadi.
Çakır, R. (2000a). Direniş ve İtaat: İki İktidar Arasında İslâmcı Kadın, İstanbul: Metis
Çakıl-Dinçer, G. (2021). Feminizmle İlişkisi Bağlamında Türkiye’de İslâmcı Kadın Hareketi. İçinde, Saygılıgil, F. & Berber N. (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm (Cilt 10). İstanbul: İletişim:239-250.
Çakıl-Dinçer, G. (2017). Kadının İnsan Hakları Bağlamında Adalet Tartışması. FelsefeLogos, 67: 95-107.
Çakır, R. (2000b). Dindar Kadının Serüveni. Birikim, 137: 27-35.
Çayır, K. (2008). Türkiye’de İslâmcılık ve İslâmi Edebiyat. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Diner, Ç. & Toktaş, Ş. (2010). Waves of Feminism in Turkey: Kemalist, Islamist and Kurdish Women’s Movement in an Era of Globalization. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 12:(1): 41-57
Donovan, J. (2019). Feminist Teori (Çev. Bora, A.; Ağduk-Gevrek, M.& Sayılan, F.). İstanbul: İletişim.
Ebert, T.L. (1991). The ‘Difference’ of Postmodern Feminism. College English, 53(8): 886-904.
Edis, T. & Bix, A.S. (2005). Biology and ‘Created Nature’: Gender and the Body in Populer Islamic Literature from Modern Turkey and the West. Arap Studies Journal, 12(139):140-158.
Eraslan, S. (2004). İslâmcı Kadının Siyasette Zaman Algısı Üzerine. İçinde, Gültekingil, M. & Bora, T. (Eds.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık (Cilt 6). İstanbul: İletişim:818-825.
Erkmen, S. (2020). Türkiye’de Kürtaj AKP İktidarı ve Biyopolitika, İstanbul: İletişim.
Firestone, S. (1993). Cinselliğin Diyalektiği (Çev. Salman, Y.). İstanbul: Payel.
Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi (Çev. Tanrıöver, H). İstanbul: İletişim.
Göle, N. (2013). Modernist Kamusal Alan ve İslâmi Ahlak. İçinde, Göle, N. (Der.), İslâm’ın Yeni Kamusal Yüzleri, İstanbul: Metis: 19-35.
Göle, N. (1994). Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis
Tuksal, H.Ş. (2000). Başörtüsü Hikayeleri. İslâmiyat, 3(2): 131-145.
İlkkaracan, İ. (2015). Giriş: Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik”, (Der. İpek İlkkaracan) Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik, İstanbul: İletişim.
İlyasoğlu, A. (1994). Örtülü Kimlik (2. Basım). İstanbul: Metis.
Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with Patriarchy. Gender and Society, 2(3):274-290.
Kardam, F & Ecevit, Y. (2014). 1990’ların Sonunda Bir Kadın İletişim Kuruluşu: Uçan Süpürge. İçinde, Bora A. & Günal A. (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları:87-109.
Köse, E. (2014). Sessizliği Söylemek Dindar Kadın Edebiyatı, Cinsiyet ve Beden. İstanbul: İletişim.
Köse, E. (2011). Dindar Kadınlığın Kurulumunda Tesettür: Beden, Yazın ve Özneleşme. İçinde, Sancar S. (Der.), 21. Yüzyıla Girerken Birkaç Arpa Boyu. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Mernissi, F. (2015a). İslâm’da Aktif Kadın Cinselliği. İçinde, İlkkaracan, İ. (Der.), Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik. İstanbul: İletişim:33-54.
Mernissi, F. (2015b). Bekaret ve Ataerki. İçinde, İlkkaracan, İ. (Der.), Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik. İstanbul: İletişim:99-114.
Millet, K. (2000). Sexual Politics. Chicago: University of Illinois Press.
Mir-Hosseini, Z. (2006). Muslim Women’s Quest for Equality: Between Islamic Law and Feminism. Critical Inquiry, 32(4):629-645.
Narayan, U. (1997). Dislocating Cultures: Identities, Cultes and Third World Feminism. New York: Routledge.
Ramazanoğlu, Y. (2004). Cumhuriyet’in Dindar Kadınları. İçinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslâmcılık 6, İstanbul: İletişim:
Ritzer, G. (2011) Sociological Theory Boston: McGraw-Hill.
Saktanber, A. (2002). Whose Virtue is This? The Virtue Party and Women in Islamist Politics in Turkey. İçinde, Bacchetta, P. & Power, M. (Ed.), Wright Wing Women: From Conservatives to Extremists Around the World. New York: Routledge:71-84.
Saktanber, A. (2004). Gündelik Yaşamda Dinin Yeniden Keşfinin Bir ‘Aracı’ Olarak Kadınlar. İçinde, Gültekingil, M. & Bora, T. (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslâmcılık (Cilt 6). İstanbul: İletişim:813-817.
Sancar, S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar (3. Baskı). İstanbul: İletişim.
Sarıgöl, P. (2013). Kesişimsellik Teorisi Bağlamında Kadın Deneyimleri: Almanya’daki Türkiyeli Göçmen Kadınlar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı.
Spivak, G.C. (1994). Can Subaltern Speak? İçinde, Williams, P. & Chrisman, L. (Eds.), Colonial Discourse and Post-Colonial Theory: A Reader. New York: Columbia University Press:66-111.
Suğur, S. Cangöz, İ., Gönç-Şavran, T. ve Yeşildal, H. (2015). Blurring the Boundaries between the State and Autonomy: The Case of Women’s Organisations in Eskisehir. Konferans bildirisi. International Conference on Knowledge and Politics in Gender and Women’s Studies, Middle East Technical University (09-11.10.2015), Ankara.
Şefkatli-Tuksal, H. (2007). The Unethical Disqualification of Women Wearing the Headscarf in Turkey, Turkish Policy Quarterly, 6(5):61-65.
Şişman, N. (2016). Emanetten Mülke Kadın Beden Siyaset (4. Baskı). İstanbul: İz Yay.
Şişman, N. (2000). Kamusal Alanda Başörtülüler Fatma Karabıyık Barbarasoğlu ile Söyleşi. İstanbul: İz Yayıncılık.
Tekeli, Ş. (1993). 1980’ler Türkiyesinde Kadınlar. İçinde, Tekeli Ş. (Ed.) 1980’ler Türkiyesinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim:15-46.
Topçu, F. (2009). Din ve Toplum Ekseninde 2000’li Yıllarda Yeni Dindar Kadın Söylemi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Walby, S. (2011). Future of Feminism. Cambridge: Polity.
Yılmaz, Z. (2015). Dişil Dindarlık: İslâmcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İstanbul: İletişim.
Yılmaz, Z. (2013). Dindarlığın Yeniden İnşasında İslâmcı Kadınlar. Mülkiye Dergisi, 37(4):9-32.
Çaha, Ö. (31 Ağustos, 2013). Feminizm Nedir? KADEM (https://kadem.org.tr/feminizmnedir) (Erişim 05.07.2020).
Demircan-Çakar, N. (2015). Neden Toplumsal Cinsiyet Adaleti? KADEM Köşe Yazıları, (https://kadem.org.tr/neden-toplumsal-cinsiyet-adaleti) (Erişim tarihi:05.07.2020).
Mir-Hosseini, Z. (2010). Understanding Islamic Feminism. Monthly Review Online (Mronline). (https://mronline.org/2010/02/09/understanding-islamic-feminisminterview-with-ziba-mir-hosseini/) (Erişim tarihi:05.07.2020)

APA	CANGOZ I, GONC SAVRAN T, Suğur S, YEŞİLDAL H (2021). Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. , 47 - 71.
Chicago	CANGOZ INCILAY,GONC SAVRAN TEMMUZ,Suğur Serap,YEŞİLDAL HATİCE Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. (2021): 47 - 71.
MLA	CANGOZ INCILAY,GONC SAVRAN TEMMUZ,Suğur Serap,YEŞİLDAL HATİCE Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. , 2021, ss.47 - 71.
AMA	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. . 2021; 47 - 71.
Vancouver	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. . 2021; 47 - 71.
IEEE	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H "Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları." , ss.47 - 71, 2021.
ISNAD	CANGOZ, INCILAY vd. "Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları". (2021), 47-71.

APA	CANGOZ I, GONC SAVRAN T, Suğur S, YEŞİLDAL H (2021). Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi, 22(2), 47 - 71.
Chicago	CANGOZ INCILAY,GONC SAVRAN TEMMUZ,Suğur Serap,YEŞİLDAL HATİCE Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi 22, no.2 (2021): 47 - 71.
MLA	CANGOZ INCILAY,GONC SAVRAN TEMMUZ,Suğur Serap,YEŞİLDAL HATİCE Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi, vol.22, no.2, 2021, ss.47 - 71.
AMA	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi. 2021; 22(2): 47 - 71.
Vancouver	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları. Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi. 2021; 22(2): 47 - 71.
IEEE	CANGOZ I,GONC SAVRAN T,Suğur S,YEŞİLDAL H "Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları." Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi, 22, ss.47 - 71, 2021.
ISNAD	CANGOZ, INCILAY vd. "Üçüncü Dalga Feminizm Çerçevesinde İslâmcı Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Haklarına Yaklaşımları". Kadın/Woman 2000 - Kadın Araştırmaları Dergisi 22/2 (2021), 47-71.