ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE
ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI

MUTLU, Gülseren

ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI

Gülseren MUTLU (Pamukkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, Denizli, Türkiye)

Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri

30 1

Yıl: 2021 Cilt: 15 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 431 - 463 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-05-2022

ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI

Öz:

İnsanlığın hayatını devam ettirebilmek için yaptığı ilk buluşlar, aynı zamanda ilk bilimsel çalışmaların kökenini oluşturmaktadır. Antik Çağ Yunan ve Romalı doktorların, kırık ve çıkığa bağlı deformitelerin azaltılması için birçok ilginç düzenek oluşturmaları ve oluşan travmaları yerinde sabitlemek için atel, bandaj ve ped uygulamaları bugüne değin korunmuş olan klasik tıp uygulamalarındaki başarıya öncülük etmiştir. Antik Çağ’da dar ve kısıtlı imkanlarla daha çok, hastanın takibi ve ilaçla tedavi esasına dayanan konservatif tedavi yaklaşımı tercih edilmiştir. Açık ve kapalı kırık vakaların tedavisi için hazırlanan ilaçlar, farmasötik alandaki uygulamaları yansıtması bakımından ayrıca önemlidir. Antik Çağ kırık ve çıkıkları hakkında en ayrıntılı bilgiyi ise Hippokrates, Celsus ve Galenos aktarmıştır. Hippokrates’in eserinde aktarılan kırık kemiklerin doğru yerine oturtulamadığı ya da dışarıya çıktığı durumlarda kemiğin kesilip çıkartılması (rezeksiyon) işlemi, Antik Çağ kırık tedavisinde cerrahi tedavi yaklaşımına örnek oluşturmaktadır. Bugün modern tıbbın gelişimi ile iskelet sistemi kırık ve çıkıklarının tedavisi cerrahi yöntemlerle çok daha ileri seviyelere taşınmış olmasına rağmen, bazı durumlarda konservatif tedavi yaklaşımı halen işlevsel olarak kullanılmaya devam etmektedir. Çalışmamız esas olarak Anadolu toplumundan verilen örneklerle Antik Çağ kırık ve çıkıkların iyileştirilmesinde kullanılan yaklaşım ve yöntemlerin, bugün halen kullanılmakta olan konservatif tedavi yöntemlerinin kökenine işaret etmesine vurgu yapmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla çalışma, antik yazarların aktardıkları bilgiler çerçevesinde ve onları destekleyen Arkeometri Sonuçları ve Arkeolojik Raporlar ile modern tıp uygulamalarının karşılaştırmalı değerlendirmesinden oluşmaktadır.

Anahtar Kelime: Antik Çağ, Yunan, Roma, kırıklar, çıkıklar, tedavi

Treatment Approach to Skeletal Fractures and Dislocations in Ancient Resources

Öz:

The first inventions made by humans in order to continue their lives also constitute the origin of the first scientific studies. Ancient Greek and Roman doctors created many interesting mechanisms to reduce deformities due to fractures and dislocations; and the use of splints, bandages and pads to fix traumas in place have been leading successes in classical medicine practice and preserved until today. In ancient times, despite limited opportunities, conservative treatment approach based on patient follow-up and drug treatment has been mainly preferred. Drugs prepared for the treatment of open and closed fracture are particularly important since it reflects the applications in the pharmaceutical field. The most detailed information on fractures and dislocations of ancient times can be found in their seminal works of Hippocrates, Celsus and Galenos. As described by Hippocrates, the process of cutting and removing the bone (resection) in cases, where the broken bones cannot be properly placed or protruded, has been an example to the surgical treatment approach in the fracture treatment of ancient times. As of today, due to the development of modern medicine, the treatment of skeletal system fractures and dislocations has been improved to a great extent through surgical methods. However in some cases, the conservative treatment approach has been still applied functionally. Our study aims to emphasize that the approaches and methods applied in the treatment of fractures and dislocations of ancient times, with examples given from the Anatolian society, point out to the origin of conservative treatment methods that is still applicable today. For this purpose, the study consists of a comparative evaluation of modern medicine practices and Archaeometric Results and Archaeological Reports supporting the respective works of the ancient authors.

Anahtar Kelime: Ancient, Greek, Roman, fractures, dislocations, treatment

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Antik Kaynaklar
AULUS CORNELIUS CELSUS. De Medicina. De Medicina, Çev.: W. G. Spencer, Cambridge, 1971.
GALENOS. Tıp Sanatının Anayasası Tıp Sanatı Glaukon’a Tedavi Yöntemi. Nur Nirven (Çev.), İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
HIPPOKRATES. De Articulis. De Articulis, Ed. Charles Darwin Adams, New York, 1868.
HIPPOKRATES. De Fracturis.
De Fracturis, Ed. Charles Darwin Adams, New York, 1868. HIPPOKRATES. Aforizmalar.
Aforizmalar, Eyüp Çoraklı (Çev.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
YAŞLI PLİNİUS/ GAİNUS PLİNİUS SECUNDUS. The Naturalis Historia, Ed. John Bostock, London, 1855.
Modern Kaynaklar
Abraham, Alwyn, Helen Handoll ve Tahir Khan. “Interventions for treating wrist fractures in children”, Cochrane Database Syst Rev, 3, 2013.
Ada, Sait ve Emin Bal. “El Kırıklarının Tedavisi”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 3/1-2, (2004): 9-18.
Aksoy, Bülent, Kahraman Öztürk, Ayhan Nedim Kara, Ercan Olcay, Bekir Güven ve Birol Tarık Şener. “Çocuk Femur Kırıklarının pelvi-pedalik Alçı İçinde Cilt Traksiyonu ile Tedavisi ve Erken Sonuçları”, Acta Orthop Traumatol Turc, 30, (1996): 128-130.
Arıcan, Gökhun, Alper Öztürk ve Kadir Bahadır Alemdaroğlu. “Üst Ekstremite Alçıları ve Endikasyonları: Önkol, Elbilek, El seviyesi Kırıklarına Yönelik Alçılar”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 268-280.
Aşkit, Çağatay. “Soranus’Tex “On Signs of Fractures”", Archivum Anatolicum 12/2, (2018): 13-30.
Bahadır, Burak ve Yusuf Şükrü Çağlar. “Servikal Travmalarda Konservatif Tedavi: Traksiyon Teknikleri ve Cerrahi Tedavi için Zamanlama”, Türk Nöroşirurji Dergisi, 30/3, (2020): 364-369.
Barış, Alican, Emrah Kovalak, Ozan Beytemur, Gökhan Barbaros, Abdullah Obut ve Ayhan Ethem Unkar. “Erişkin Klavikula Cisim Kırıklarının Konservatif Tedavisi ve Fonksiyonel Sonuçlar”, İstanbul Med, 14, (2013): 40-43.
Bayat, Ali Haydar. Tıp Tarihi, İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları, 2010.
Berk, Haluk. “Sırt-Bel Omur Kırıkları” TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi,7/1-2, (2008): 27-28.
Breasted, James Henry. The Edwin Smith Surgical Papyrus, Vol I, Chicago: The University of Chicago Press, 1930.
Brorson, Stig. “On Classification and Treatment of Proximal Humeral Fractures in Ancient Egypt, Greece and Rome”, ed. Nil Sarı, Ali Haydar Bayat, Yeşim Ülman ve Mary Işın. 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı I. 125-128. Ankara, 2005.
Brorson, Stig. “Management of Fractures of the Humerus in Ancient Egypt, Greece, and Rome: AnHistorical Review”, Clinical Orthopaedics and Related Research, 467/7, (2009): 1907-1914.
Bujalkova, Maria. “Rufus of Ephesus and his contribution to the devalopment of anotomical nomenclature”, AMHA-Acta Medico Historica Adriatica, 9/1, (2011): 89-100.
Buldukt, Erkut Baha ve Serdar Ercan. “Kafa Travmasında Rehabilitasyon”, Türk Nöroşiruji Dergisi, 30/2, (2020): 312-316.
Büyükakyüz, Nevin, Merve Öğüt, Natuk Uyumaz ve Murat Öztürk. “Alt Çene Kondil Kırıkları ve Tedavi Yöntemleri”, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 44/ 1, (2010): 55-61.
Büyükkarakaya, Ali Metin, Yılmaz Selim Erdal ve Metin Özbek. “Tepecik/Çiftlik İnsanlarının Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, XXIV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 119-138. Ankara: T C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2008.
Chan, Ding-Cheng, Chang, Chirn-Bin, Han, Der-Sheng, Hong, Cian-Hui, Hwang, Jawl-Shan, Tsai, Keh-Sung ve Yang, Rong-Sen. “Effects of exercise improves muscle strength and fat mass in patients with high fracture risk: a randomized control trial”, Journal of the Formosan Medical Association, 117/7, (2017): 572-582.
Çelebi, Levent ve Ali Biçimoğlu. “Çocuk Femur Cisim Kırıkları”. TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 5/1-2, (2006): 34-43.
Çopuroğlu, Cem ve Murat Erem. “Alt Ekstremite alçıları ve Endikasyonları”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 300-305.
Dağlar, Bülent. “Ortopedi ve Travmatolojide Alçı”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 259-261.
Daniel, Dwain M. “Non-surgical Spinal Decompression Therapy: Does the Scientific Literature Support Efficacy Claims Made in the Advertising Media”, Chiropractic&Osteopathy, 15/1, (2007): 1-5.
Demirel, Aynur. “Lumbal Disk Herniasyonunda Farklı Tedavi Yöntemlerinin Karşılaştırılması”, Yayınlanmamış Doktora Tez, Hacettepe Üniversitesi, 2015.
Demirtaş, A. Mehmet ve Mahmut Kalem, “Erişkinlerde Önkol Kırıkları”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 7/1-2, (2008): 35-39.
Duman, E ve Y. Ateş. “Femur Cisim Kırıkları”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi,7/ 1-2, (2008): 1-7.
Elmalı, Nurzat, Vahdet Uçan ve Mehmet Kapıcıoğlu. “Akut Çıkıklara Genel Yaklaşım”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 18, (2019): 1-10.
Filippo, Calderazzi, Nosenzo Alessandro, Galavotti Cristina, Menozzi Margherita, Pogliacomi Francesco ve Ceccarelli Francesco. “Apophyseal avulsion fractures of the pelvis. A review, Acta Biomedica, 89/4, (2018): 470-476.
Gül, Murat, Umut Yavuz, Sami Sökücü, Engin Çetinkaya, Yavuz Arıkan ve Yavuz Selim Kabukçuoğlu. “Omuz Çıkığında Fleksiyon-Addüksiyon-Dış Rotasyon Yöntemi”, Acta Orthop Traumatol Turc, 48/2, (2014): 164-168.
Güven, Orhan. “Tedavi Görmeden İyileşmiş Bir Mandibula Kırığı” Vaka Raporu, G. Ü. Dişhekimliği Fakültesi Dergisi, 2/ 2, (1985), 217-221.
Hernigou, Philippe. “Plaster of Paris: the orthopaedic surgeon heritage”, Orthopaedic Heritage, 40, (2016): 1767-1778.
Jackson, Ralpy. Roma İmparatorluğu’nda Doktorlar ve Hastalıklar, Şenol Mumcu (Çev.), İstanbul: Homer Kitapevi Yayınları, 1999.
Jones, Indiana. Antikçağ’da Tıp Aletleri ve Tedavi Yöntemleri, 2018.
Joshi, Nikita, Alena Lira, Ninfa Mehta, Lorenzo Paledino ve Richard Sinert. “Diognostic Accuracy, Physical Examination, and Bedside Ultrasound for Diagnosis of Extremity Fractures in the Emergency Department: A Systematic Review”, Academic Emergency Medicine, 20/1, (2013): 1-15.
Kanji, Giresh ve Peter Menhinick. "Prospective randomised controlled study of VAX-D and TENS for the treatment of chronic low back pain." Australasian Musculoskeletal Medicine, 21, (2017): 40.
Katı, Yusuf Alper ve H. Yalçın Yüksel. “Alçı ile Tespitte Temel Prensipler (Çorap, Pamuk Nasıl Sarılır, Kaç Kat Olmalı)”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 262-267.
Khatri, Amit ve Namita Kalra. “A conservative approach to pediatric mandibular fracture management: outcome and advanteges”, Indian Journal of Dental Research, 22/6, (2011): 873-876.
Kılıç, Ayhan, Ufuk Özkaya, Yavuz Kabukçuoğlu, Sami Sökücü ve Seçkin Basılgan. “İleri Yaş Döneminde Cerrahi Dışı Yöntemlerle Tedavi Edilen Radius Alt Uç Kırıklarının Sonuçları”, Acta Orthop Traumatol Turc, 43/3, (2009): 229-234.
Kılıç, Koray ve Ali Can Yalçın. “Travmatik Beyin Hasarı”, Türk Radyoloji Semineri, 4, (2016): 211-228.
Kılıçoğlu, Volkan ve Ahmet Mert. “Shoulder Girdle and Humerus Shaft Fractures”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 18, (2019): 346-348.
Leake, Chauncey D. The Old Egyptian Medical Papyri, Laweance: University of Kansas Press, 1952.
Madhuri, Vrisha, Vivek Dutt, Abhay D. Gahukamble ve Prathap Tharyan. “Interventions for treating femoral shaft fractures in children and adolescents”, Evid Based Child Health, 9/4, (2014): 753-829.
Mashouf, Mehryar. “The Edwin Smith Surgıcal Papyrus”, ed. Nil Sarı, Ali Haydar Bayat, Yeşim Ülman ve Mary Işın, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı I. 25-32. Ankara, 2005.
Milne, John Stewar. Surgıcal Instruments in Greek and Roman Times, New York: Oxford at the Clarendon Press, 1907.
Newton-Tringgs Lynne, H. Pugh, J. Rogers ve A. Timms. “Key Musculoskeletal Interventions”, ed. S. Clarke ve J. Tomlinson, Orthopaedic and Trauma Nursing, (2014): 80-95.
Ortner, Donald, J. ve Walter G. J. Putschar. Identification of Pathological Conditions Human Skeletal Remains, Wahington: Smithsonian Institution Press, 1981.
Özbek, Metin. “Anadolu Eski İnsan Topluluklarında Sağlık Sorunları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10/2, (1993): 1-19.
Öztürk, Alper ve Önder Ersan. “Lower Extremity Skeletal Tractions”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Derneği) Dergisi, 17, (2018): 327-331.
Revelou, MT., A. Eleftheriou, G. Fezoulidi, P. Hatzikyriakou, V. Raoulis ve G. Tsoucalas. “Corpus Hippocraticum'da Konjenital Ortopedik Topal Deformiteler”, Uluslararası Ortopedi (SICOT), 43, (2019): 1993-1998.
Sağır, Mehmet, Özer İsmail, Satar Zehra, Güleç Erksin Savaş. “Stratonikeia İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi”, XXVIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 59-68. Çorum: T C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2012.
Salman, Ünal, Tansel Ünsaldı, Halil Bulanık, Okay Bulut. “Çocuk Femur Kırıklarının Tedavisinde Erken Pelvi-Pedal Alçılama Yöntemi”, Acta Orthop. Traum.Turc. 22, (1988):158-160.
Smith, G. Elliot. “The Most Ancient Splints”, British Medical Journal I, (1908): 732-737.
Standring, Susan. “Abrief history of topographical anatomy”, Journal of Anatomy, 229, (2016): 32-62.
Surul Özlem, A. Cem Erman, Metin Türktüzün, Yarenkür Alkan, Seçil Sağır, Özcan Şimşek. “Çiledir Höyük Ve Tokul Köyü Şapel Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, XXVII. Arkeometri Sonuçları. 179-190. Malatya: T C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2011.
Tanrıverdi, Bülent ve Gökhan Bilgili Mustafa. “Diz altı Alçı, Diz üstü Alçı, Patellar Tendom Taşıyıcı (PTB) Alçı Uygulamaları”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 306-314.
Uzel, İlter. Anadolu Tıp Tarihi’ne Giriş, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2008.
Vesnaver, Ales. “Dislocated pediatric condyle fractures-should conservative treatment always be the rule?”, Journal of Cranio-Maxillofacial Surgery, 48/10, (2020): 933-941.
Yavuz, İbrahim Alper, Cahit Koçak ve Fuad Öken Özdamar. “İskelet Traksiyonunda Temel Prensipler”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 17, (2018): 315-323.
Yener, Mahmut ve Aynali Giray. “Temporomandibular eklem bozukluklarında tedavi seçenekleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3/3, (2012): 150-154.
Yeung, Denise E, Xueli Jia, Clara A. Miller, ve Simon L. Barker. “Interventions for treating ankle fractures in children”, Cochrane Database Syst Rev, 1/4, 2016.
Yıldırım, Uğur ve Ender Seçkin. “Evaluating of the Patients with Isolated Nasal Fracture Which Had Been Refered to Erzincan Training And Research Hospital”, Arch Basic Clin Res, 2/1, (2020): 11-14.
Yiğit, Ayhan, Gözlük Kırmızıoğlu Pınar ve Yavuz Alper Yener. “Nif (Olympos) Dağ Kazısı”, XXIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 111-126. Kocaeli: T C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2007.
Yücetaş Şeyho Cem, Kadir Oktay, Tayfun Çakır ve Erman Tahsin. “Torakal (T3- T10) Vertebra Kırıklarına Yaklaşım”, Türk Nöroşirurji Dergisi, 30/3, (2020): 418-427.
Ziroğlu, Nezih ve Huri, Gazi. “Femur Şaft Kaynamama”, TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi, 16, (2017): 568-572.

APA	MUTLU G (2021). ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . , 431 - 463.
Chicago	MUTLU Gülseren ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . (2021): 431 - 463.
MLA	MUTLU Gülseren ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . , 2021, ss.431 - 463.
AMA	MUTLU G ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . . 2021; 431 - 463.
Vancouver	MUTLU G ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . . 2021; 431 - 463.
IEEE	MUTLU G "ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI ." , ss.431 - 463, 2021.
ISNAD	MUTLU, Gülseren. "ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI ". (2021), 431-463.

APA	MUTLU G (2021). ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri, 15(2), 431 - 463.
Chicago	MUTLU Gülseren ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri 15, no.2 (2021): 431 - 463.
MLA	MUTLU Gülseren ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri, vol.15, no.2, 2021, ss.431 - 463.
AMA	MUTLU G ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri. 2021; 15(2): 431 - 463.
Vancouver	MUTLU G ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI . Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri. 2021; 15(2): 431 - 463.
IEEE	MUTLU G "ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI ." Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri, 15, ss.431 - 463, 2021.
ISNAD	MUTLU, Gülseren. "ANTİK KAYNAKLARDA İSKELET KIRIK VE ÇIKIKLARININ TEDAVİ YAKLAŞIMI ". Archivum Anatolicum / Anadolu Arşivleri 15/2 (2021), 431-463.