II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER
Yıl: 2021 Cilt: 10 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 463 - 507 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.30903/Balkan.1036601 İndeks Tarihi: 27-05-2022
II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER
Öz: Osmanlı Devleti eğitimde temelden değişiklik teşebbüslerine Tanzimat
Devri’nde başlamıştır. Bu dönemde ülke genelinde eğitimde ıslah gereği yaygın bir
şekilde kabul edilmiştir. Islahın hangi kademeden başlayacağı tartışmalarında diğer
alanlardaki yeniliklerin tatbiki için gerekli eğitimli kitlenin de temini amacıyla
rüşdiyeler öne çıkmıştır. Rüşdiyelerin açılması ve yaygınlaştırılması eğitimin geneli
için alınan kararların uygulanması sürecine benzerdi. Özellikle 1869 Maarif-i
Umumiye Nizamnamesinde eğitime dair alınan etraflı kararların tatbiki ve
yaygınlaşması II. Abdülhamid Devri’nde olmuştur. İşkodra’da diğer okullar gibi
rüşdiyelerin sayısı bu dönemde artmıştır. Rüşdiye programlarındaki değişikliklerle
eğitimin niteliği de yükseltilmeye çalışılmıştır. Ancak rüşdiyeler İşkodra’da istenilen
düzeye gelememiştir. Bunda mali açıdan vilayetin yaşadığı zorluklar etkiliydi. Ayrıca
öğretmen teminindeki zorluklar da önemliydi. Geleneksel eğitim metotlarını tatbik
eden öğretmenlerle yeni tarzda eğitim veren okulların istenilen seviyede mezun
vermesi zordu. Bu okullardaki öğrenci varlığının ve müfredatın düzenli bir şekilde
tatbik edildiğinin denetimi de yeterince yapılmamıştır. Nitekim denetimlerde görülen
usulsüzlüklere karşı gerekli yaptırımlar tatbik edilmemiştir. Görevini gerektiği gibi
yapmayan öğretmenlerin işlerine devamı bunun en açık göstergesiydi.
Anahtar Kelime: OTTOMAN JUNIOR HIGH SCHOOLS IN PROVINCE OF SHKODRA DURING THE REIGN OF ABDULHAMID THE SECOND
Öz: The Ottoman State started its attempts to change fundamentally in education
during the Tanzimat Reform Era. During this period, the requirement for
improvement in education was widely accepted throughout the country. In the
discussions at which stage the improvement would begin, the Ottoman Junior High
School-rushdiyes came to the fore in order to provide the educated masses required
for the implementation of innovations in other fields. The opening and dissemination
of these schools were similar to the process of implementing decisions for the overall
education. It was in the reign of Abdulhamid the Second especially in the 1869
Maarifi Umumiye Ordinance, the application and dissemination of the
comprehensive decisions regarding education. Like other schools in Shkodra, the
number of rushdiyes increased during this period. The quality of education was tried
to be improved with the changes in the Ottoman Junior High Schools’ programs.
However, rushdiyes could not reach the desired level in Shkodra. The financial
difficulties experienced by the province were caused this. In addition, difficulties in
obtaining teachers were also important. It was difficult to produce graduates at the
desired level in schools that provided new style education with teachers who applied
traditional education methods. The supervision of the student presence in these
schools and the regular implementation of the curriculum had not been made
sufficiently either. As a matter of fact, the necessary sanctions were not applied
against the irregularities that observed during the inspections. The clearest indication
of this was that teachers who did not fulfill their duties properly continued to work.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. Arşiv Vesikaları
- 1.1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Sadâret Mektubî Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.): 98-22, 282-61. Sadâret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.MKT.MVL.): 73-19. Dahiliye Nezâreti Tesrî-i Muamelât (DH.TMIK.S.): 27-16. İrâde Meclis-i Vükelâ (İ.ML.): 57-5. İrâde Meclis-i Vâlâ (İ.MVL.): 333-14308, 372-16330. Maarif Mektubi Kalemi (MF.MKT.): 10-101,1029-34, 1051-74, 1104-30, 11- 128, 1133-20, 117-59, 125-105, 13-110,142-16, 142-45, 172-42, 182-112, 186-85, 372-48, 373-52, 33-70, 38-127, 422-45, 432-20, 450-44, 454-20,467- 1, 470-61,507-23, 51-192, 51-57, 51-79, 52-92, 57-117, 65-41, 659-53, 667-38, 672-47, 688-63, 69-38, 757-27, 790-72, 872-30, 877-23, 896-24, 9-104, 995-45, 20-22, 940-67. Maarif Nezâreti Tedrisat-ı İbtidaiyye Kalemi (MF.İBT.): 131-55, 114-56, 272-96, 29-123, 320-15, 349-91. Teftişat-ı Rumeli Umum Evrakı (TFR.I.UM.) 1-12. Yıldız Mütenevvî Maruzât Evrakı (Y.MTV.) 230-26.
- 2. Salnameler
- 2.1. Devlet Salnamesi (D.S.) D.S., H. 1274- D.S., H. 1293 D.S., H. 1295- D.S., H. 1305 D.S., H. 1308- D.S., H. 1318
- 2.2. İşkodra Vilayet Salnamesi (İ.V.S.) İ.V.S., H. 1299/M. 1881-1882. İ.V.S., H. 1310/M. 1892-1893. İ.V.S., H. 1312/M. 1894-1895. İ.V.S., H. 1315/M. 1897-1898. İ.V.S., H. 1316/M. 1898-1899.
- 2.3. Maarif Salnamesi (M.S.) M.S., H. 1316/M. 1898-1899. M.S., H. 1317/M. 1899-1900. M.S., H. 1318/M. 1900-1901. M.S., H. 1319/M. 1901-1902. M.S., H. 1321/M. 1903-1904.
- 3. Tetkik Eserler
- AKSOY, Hasan; “Kınalızâde Ali Efendi” DİA, C. 25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 416-417.
- Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme, (haz.) Muzaffer Albayrak ve Kevser Şeker, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul 2014.
- BARDHİ, Ali, Müfettiş Davut Boriçi’nin Günlüğünde (1870-1877) İşkodra Vilayeti’nde Eğitim, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Ziya Yılmazer, İstanbul 2009.
- BEYDİLLİ, Kemal, “Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun”, DİA, C.31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, ss. 514-516.
- BEYDİLLİ, Kemal, “Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun”, DİA, C.31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, ss. 516-518.
- CİHAN, Ahmet, Osmanlı’da Eğitim, Akademik Kitaplar, İstanbul 2014.
- DEMİREL, Muammer, “Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”, Türkler, C. 15, ss. 44-60.
- ERGİN, Osman, Türk Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
- ERKEN, İlkay, “İşkodra Vilayetinde İdâdîler (1889-1912)”, History Studies, 12/4, Ağustos 2020, ss. 1783-1807.
- ERKEN, İlkay, “İşkodra Vilayetinde İlköğretim Okullarında Öğretmen Temini ve Denetimi”, Studies of the Ottoman Domain, C. 8, S. 15, Ağustos 2018, ss. 141-157.
- ERKEN, İlkay, “İşkodra Vilayetinde İlköğretim Okullarının Giderlerinin Temini”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 13, Kasım 2018, ss. 69-81.
- ERKEN, İlkay, İşkodra Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1876-1912), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Nedim İpek, Samsun 2014.
- GÜNDÜZ, Mustafa, Osmanlı Eğitim Mirası, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2015.
- HALİS, İsa, Tanzimat Dönemi Eğitim Sistemi, Serhat Kitabevi, Konya 2005.
- KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
- KAZICI, Ziya, Osmanlı’da Eğitim Öğretim, Kayıhan Yayınları, İstanbul 2014.
- KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
- Maarif-i Umumiye-i Celilesi İstatistiği, 1310-1311 Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsustur, Matbaa-yı Osmanîye, Dersaadet ty.
- OLGUN, Said, Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişiminde Mektepler, Gece Kitaplığı, Ankara 2016.
- ÖZCAN, Abdülkadir, “Harbiye”, DİA, C. 16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997, ss. 115-119.
- ÖZTAŞ, Sezai and Candan, Ahmet Sait, “Renovation Efforts in the Ottoman Education System until Tanzimat”, World Applied Sciences Journal, Volume 19 Number 8, 2012, pp. 1225-1228.
- ÖZTÜRK, Cemil, “Rüşdiye”, DİA, C. 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, ss. 300-303.
- SARI, Nil, “Mekteb-i Tıbbiyye”, DİA, C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2004, ss. 2-5.
- SOMEL, Selçuk Akşin, Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), (çev.) Osman Yener, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
- ŞANAL, Mustafa, “II. Abdülhamid Döneminde İlköğretim, Ortaöğretim ve Yükseköğretim Uygulamaları”, Devr-i Hamid Sultan II. Abdulhamid, C. 3, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 2011, ss. 375-403.
- TEKELİ, İlhan ve İlkin, Selim, Osmanlı İmpratorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
- TEKELİ, İlhan, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, ss. 466-475.
- ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.
- ÜNAL, Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Gazi Kitapevi, Ankara 2008.
APA | ERKEN İ (2021). II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. , 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
Chicago | ERKEN İLKAY II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. (2021): 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
MLA | ERKEN İLKAY II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. , 2021, ss.463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
AMA | ERKEN İ II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. . 2021; 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
Vancouver | ERKEN İ II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. . 2021; 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
IEEE | ERKEN İ "II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER." , ss.463 - 507, 2021. 10.30903/Balkan.1036601 |
ISNAD | ERKEN, İLKAY. "II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER". (2021), 463-507. https://doi.org/10.30903/Balkan.1036601 |
APA | ERKEN İ (2021). II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 10(2), 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
Chicago | ERKEN İLKAY II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 10, no.2 (2021): 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
MLA | ERKEN İLKAY II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, vol.10, no.2, 2021, ss.463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
AMA | ERKEN İ II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2021; 10(2): 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
Vancouver | ERKEN İ II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2021; 10(2): 463 - 507. 10.30903/Balkan.1036601 |
IEEE | ERKEN İ "II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER." Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 10, ss.463 - 507, 2021. 10.30903/Balkan.1036601 |
ISNAD | ERKEN, İLKAY. "II. ABDÜLHAMİD DEVRİ’NDE İŞKODRA VİLAYETİNDE RÜŞDİYELER". Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 10/2 (2021), 463-507. https://doi.org/10.30903/Balkan.1036601 |