Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi

Burcu CAN ÇETİN, (İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Doktora Programı, İstanbul)
Nuran ZEREN GÜLERSOY (FMV Işık Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölmü, İstanbul, Türkiye)
Megaron
16 3
Yıl: 2021 Cilt: 16 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 619 - 643 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/MEGARON.2021.98058 İndeks Tarihi: 29-05-2022

Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi

Öz:
Kültür varlıklarının korunması ve yönetilmesi süreçlerinde, koruma ile gelişme önerileri arasında denge kurulmasında yeni ve önemli bir araç olarak tanımlanan kültürel miras etki değerlendirme (KÜMED) konusu, 2000’li yılların başında çevresel etki değerlendirmeden ayrı- larak geliştirilmeye başlanmıştır. “The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)” Dünya Miras Merkezi ve “International Council on Monuments and Sites (ICOMOS)” başta olmak üzere, kültür varlıklarının sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi hedefiyle birçok uluslararası kurum ve kuruluş tarafından çeşitli KÜMED rehberleri ve ilkeleri yayımlanmıştır. Son yıllarda Türkiye’nin yakın- dan izlediği Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, bu rehberlerin ülke mevzuatlarıyla bütünleştirilerek uygulanması uluslararası koruma literatürüne ve etki değerlendirme pratiklerine geniş katkılar sunmaktadır. Türkiye’de de KÜMED’in, mevcut koruma-etki değer- lendirme-planlama sistemi içinde nasıl konumlandırılabileceği tartışılmaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada, KÜMED ile ilgili uluslararası yak- laşımlardan ve örnek uygulamalardan yapılan çıkarımlarla Türkiye’deki kültür mirası ve etki değerlendirme ilişkisinin kurulabilmesi için be- nimsenmesi gereken KÜMED ilkeleri tanımlanmaktadır. Bu bağlamda; KÜMED kavramı açıklanmakta, günümüzdeki uluslararası çevresel etki değerlendirme yaklaşımlarında da görülen “proje” ya da “gelişme” odaklı perspektiften önemli ölçüde uzaklaşan, uluslararası koruma kurumlarının KÜMED yaklaşımlarına yer verilmektedir. Çalışmada ayrıca, gelişmiş ülkeler arasından KÜMED’e yenilikçi yaklaşımlar sunan ve Türkiye’de KÜMED’in geliştirilmesine katkı sağlayabilecek nitelikte çeşitlenen dört yurt dışı deneyimi olan Liverpool, Kinderdijk-Elshout, York Kenti Planı ve Özgürlük Anıtı örnekleri karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Uluslararası KÜMED yaklaşımları bağlamında Türkiye’de hazırlanmış KÜMED uygulamalarından sayılabilecek olan Haliç Metro Geçiş Köprüsü ve Avrasya Tüneli Türkiye’deki KÜMED sorunlarına dikkat çekilerek incelenmiştir. Ele alınan KÜMED uygulamalarının hepsinin öne çıkan nitelikleri ve güçlü özellikleri çerçevesinde Türkiye için ulusal bir koruma stratejisinin ihtiyacının yanı sıra; koruma-KÜMED-planlama sisteminin yeniden kurgulanarak bütünleştirilmesi ge- rekliliği vurgulanarak Türkiye’de uygulanabilir bir KÜMED için temel ilkeler geliştirilmişt
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahunbay, Z. (2006). Hasankeyf in the Context of Cultural Herita- ge Preservation in Turkey. Online article. Istanbul Technical University Department of Restoration, 1-24.
  • Akkaş, Y. (2012). Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) yönetmeliklerinin değişim süreci (Doktora Tezi), Ankara Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Ana- bilim Dalı, Ankara.
  • Alan Başkanlığı (2018). Istanbul Historic Peninsula Management Plan, Istanbul Tarihi Alanları Alan Başkanlığı.
  • ATAŞ. (2011a). Environmental and Social Impact Assessment for the Eurasia Tunnel Project Istanbul, Turkey, Volume I, Non Technical Summary (NTS), Final Report.
  • ATAŞ. (2011b). Avrasya Tüneli Projesi Çevresel ve Sosyal Etki De- ğerlendirmesi, İstanbul, Türkiye, Cilt II, Ana Rapor, Nihai Ra- por.
  • Australia ICOMOS. (1999). The Burra Charter: The Australia ICO- MOS Charter for Places of Cultural Significance., https://aust- ralia.icomos.org/wp-ontent/uploads/BURRA_CHARTER.pdf.
  • Benli, G. (2013). İstanbul Perşembe Pazarında Bir Mimar Sinan Eseri; Yeşildirekli Hamam ve Haliç-Metro Köprüsü Etkileşimi.
  • Bond, S. (2011). Assessment of the potential impact of the pro- posed Liverpool Waters master plan on O.U.V. at Liverpool Maritime Mercantile W.H.S. for English Heritage, Liverpool English Heritage.
  • Bond, A., Langstaff, L., Baxter, R., Kofoed, H. G. W. J., Lisitzin, K., and Lundström, S. (2004). Dealing with the cultural heritage aspect of environmental impact assessment in Europe. Im- pact Assessment and Project Appraisal, 22(1), 37-45.
  • Bulles, J., Cartigny, B., and Bollen, P. (2017, October). Analyzing the New 2019 Dutch Environment and Planning Act. In OTM Confederated International Conferences, On the Move to Meaningful Internet Systems (pp. 163-172). Springer: Cham.
  • City of York Council. (2018a). City of York Local Plan-Publication Draft, February 2018 (Regulation 19 Consultation).
  • City of York Council. (2018b). York Local Plan Final Submission Covering Letter.
  • City of York Council. (2017). City of York Heritage Impact Appra- isal Pre-publication (Reg 18 Consultation), September 2017.
  • City of York Council. (2014). City of York Local Plan – Publication Draft 2014.
  • City of York Council. (2013). Heritage Topic Paper Update (June 2013).
  • Council on Environmental Quality (C.E.Q.) & Advisory Council on Historic Preservation (ACHP). (2013). NEPA and NHPA A Handbook for Integrating NEPA and Section 106.
  • Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği. (1993). T.C. Resmi Gazete, 21489, 7 Şubat 1993.
  • Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği. (1997). T.C. Resmi Gazete, 23028, 23 Haziran 1997.
  • Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği. (2002). T.C. Resmi Gazete, 24777, 6 Haziran 2002.
  • Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (2014). T.C. Resmi Ga- zete, 28784, 3 Ekim 2013.
  • European Commission (2009). Impact Assessment Guidelines. http://ec.europa.eu/smart-regulation/impact/commissi- on_guidelines/docs/iag_2009_en.pdf, Erişim tarihi: 16 Mart 2018.
  • Evans, D. (2018). Dutch National Spatial Planning in transition (presentation). P.B.L. Netherlands Environmental Assessment Agency. From: https://espon.public.lu/dam-assets/dossiers/ Evers-Dutch-National-Spatial-Planning-in-transition.pdf.
  • Gaillard, B., and Rodwell, D. (2015). A Failure of Process? Comp- rehending the Issues Fostering Heritage Conflict in Dresden Elbe Valley and Liverpool—Maritime Mercantile City World Heritage Sites. The Historic Environment: Policy & Practice, 6(1), 16-40.
  • ICOMOS. (2011). Guidance on Heritage Impact Assessments for Cultural World Heritage Properties. https://www.icomos org/world_heritage/HIA_20110201.pdf.
  • ICOMOS. (2005). Xi’an Declaration on the Conservation of the Set- ting of Heritage Structures, Sites and Areas. https://www.ico- mos.org/images/DOCUMENTS/Charters/xian-declaration.pdf.
  • ICOMOS. (1990). Charter for the Protection and Management of the Archaeological Heritage. https://www.icomos.org/en/ practical-information/179-articles-en-francais/ressources/ charters-and-standards/160-charter-for-the-protection-and- management-of-the-archaeological-heritage.
  • ICOMOS. (1983). Advisory Body Evaluation of Statue of Liberty. ICOMOS Mission to the Historic Areas of Istanbul, 8-13 May 2008.
  • King, T. F. (1998). How the archeologists stole culture: a gap in American environmental impact assessment practice and how to fill it. Environmental Impact Assessment Review, 18(2), 117-133.
  • Kloos, M., Korus, C., Tebart, P., and Wachten, K. (2011). Indepen- dent assessment of the visual impact of the golden horn met- ro crossing bridge on the world heritage property “Historic Areas of Istanbul”.
  • Kloos, M. (2017). Heritage Impact Assessments as an Advan- ced Tool for a Sustainable Management of Cultural UNESCO World Heritage Sites: From Theory to Practice. In Albert, M. T., Bandarin, F., Roders, A. P. (Eds.), Going Beyond. (pp. 335- 350). Springer, Cham.
  • Koivurova, T. (2011). Transboundary Environmental Impact As- sessment in International Law. In Marsden, S., and Koivurova, T. (Eds.), Transboundary Environmental Impact Assessment in the European Union. (pp. 15-37). Oxon: Earthscan.
  • Land-id. (2016). Kinderdijk-Elshout World Heritage Site Heritage Impact Assessment of Site Developments, in collaboration with Cultuurhistorische Projecten.
  • Land-id. (2015). Werelderfgoed Kinderdijk-Elshout Management plan, in collaboration with Cultuurhistorische Projecten.
  • Ministry of Infrastructure and the Environment. (2011). All-in- one Permit for PhysicalAspects (Omgevingsvergunning) in a nutshell, Ministry of Infrastructure and the Environment.
  • National Environmental Policy Act (1969). Public Law 91-190, 42 U.S.C. 4321-4347, January 1, 1970, as amended by Pub. L. 94-52, July 3, 1975, Pub. L. 94-83, August 9, 1975, and Pub. L. 97-258, § 4(b), Sept. 13, 1982
  • The National Park Service (N.P.S.). (2016a). Statue of Liberty Na- tional Monument New Museum Construction Environmental Assessment.
  • The National Park Service (N.P.S.). (2016b). Statue of Liberty Na- tional Monument New Museum Construction Heritage Im- pact Assessment.
  • Özer, A. Ö. (1996). Çevresel Etki Değerlendirmenin Kısa Bir Tanı- tımı – nedir ne değildir? Planlama mesleği ile ilişkisi nasıldır? Özer, A. Ö., Arapkirlioğlu, K., and Erol, C. (Eds.), Plâncı Gö- züyle Sürdürülebilir Kalkınma, Çevre ve Çevresel Etki Değer- lendirmesi (s. 69-98). Ankara: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
  • Partidario, M. R. (2012). Impact Assessment. International As- sociation for Impact Assessment (IAIA). http://www.iaia.org/ uploads/pdf/Fastips_1%20Impact%20Assessment.pdf, eri- şim tarihi 14 Ocak 2017.
  • Patiwael, P. R., Groote, P., and Vanclay, F. (2018). Improving heri- tage impact assessment: an analytical critique of the ICOMOS guidelines. International Journal of Heritage Studies, 1-15.
  • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2016). Report on the state of conservation and proposed plans for spatial deve- lopments within the Mill Network in Kinderdijk-Elshout WHS. http://www.leefbaarheidkinderdijk.nl/wp-content/uplo- ads/2017/02/SoC-report-Kinderdijk_eng.pdf
  • Roders, A. P., and Hudson, J. (2011). 12 Change Management and Cultural Heritage. Facilities Change Management, 175.
  • Ronayne, M. (2005). The cultural and environmental impact of large dams in southeast Turkey. National University of Ire- land, Galway and Kurdish Human Rights Project.
  • Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği (2017). T.C. Resmi Gazete, 30032, 8 Nisan 2017.
  • Tankut, G. (1991). Kentsel arkeolojik alanlarda arkeolojik de- ğerlerin kent hayatına katılımı, korumanın fiziksel planlama boyutu. Arkeolojik Sit Alanlarının Korunması ve Değerlendi- rilmesi I. Ulusal Sempozyumu, 14-16.
  • T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT). (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994).
  • TMMOB ŞPO. (2011). Avrasya Tüneli Projesi Değerlendirme Ra- poru.
  • The Peel Group. (2010). Liverpool Waters – Environmental Sta- tement Non-Technical Summmary. https://www.iema.net/ assets/nts/WYG/Liverpool_Waters_NTS_Full_Final.pdf
  • Uluçam, A. (2006). Hasankeyf Kazısı, 2004. T.C. Kültür Varlıkları ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür- lüğü, ed, 27, 147-160.
  • UNESCO (2005). Vienna Memorandum on “World Heritage and Contemporary Architecture - Managing the Historic Urban Landscape”. http://unesco.lt/uploads/file/failai_VEIKLA/kul- tura/RA_Vienna_memorandum.pdf.
  • Vakhitova, T. V. (2013). Enhancing Cultural Heritage in an Im- pact Assessment Process: Analysis of Experiences from the U.K. World Heritage Sites (Doctoral thesis). https://doi. org/10.17863/CAM.22762.
  • van Marrewijk, D., and de Vries, B. (2016). Impetus for World Heritage in the Netherlands, World Heritage No. 79, UNESCO Publishing, s. 59.
  • WHC. (2006). Joint ICOMOS/UNESCO (WHC) Expert Mission Re- port / Rapport De Mıssıon Conjoınte Des Experts De L’ıcomos Et De L’unesco (CPM) Historic Areas of Istanbul (Turkey) (C 356) / Zones historiques d’Istanbul (Turquie) (C356) 6-11 April 2006 / 6-11 avril 2006. http://whc.unesco.org/archi- ve/2006/mis356-2006.pdf.
  • WHC. (2007). WHC-07/31.COM/7B State of conservation of World Heritage properties inscribed on the World Heritage List. Turkey – Historic Areas of Istanbul. https://whc.unesco. org/en/soc/1030.
  • WHC. (2009). WHC-09/33.COM/7B.Add State of conservation of World Heritage properties inscribed on the World Heritage List. Turkey – Historic Areas of Istanbul. https://whc.unesco. org/en/soc/767.
  • WHC. (2010). WHC-10/34.COM/7B State of conservation of World Heritage properties inscribed on the World Heritage List. Turkey – Historic Areas of Istanbul. https://whc.unesco. org/en/soc/524.
  • WHC. (2012). WHC-12/36.COM/7B State of conservation of World Heritage properties inscribed on the World Heritage List. Turkey – Historic Areas of Istanbul. https://whc.unesco. org/en/soc/270
  • WHC. (2015). Historic Areas of Istanbul State Conservation Re- port. https://whc.unesco.org/en/soc/3298.
  • Yaraş, A. (2011). Antik Sağlık Merkezi Allianoi ve Hastanesi. In Uluslararası Bergama Sempozyumu. International Bergama Symposium (07-09 Nisan 2011) (pp. 372-387).
  • Zeren-Gülersoy, N. (2008). Istanbul project: Istanbul historic pe- ninsula conservation study, Istanbul: Istanbul Technical Uni- versity, Faculty of Architecture.
  • URL-1. https://whc.unesco.org/en/list/1150, Erişim tarihi: 18.02.2019.
  • URL-2. https://www.liverpoolwaters.co.uk/the-project/, Erişim tarihi: 18.02.2019.
  • URL-3. https://www.kinderdijk.com/discover/the-story/, Erişim tarihi: 06.03.2019.
  • URL-4. https://whc.unesco.org/en/list/307/, Erişim tarihi: 07.03.2019.
  • URL-5. https://www.ab.gov.tr/files/kronoloji.pdf, Erişim tarihi: 17.11.2018.
  • URL-6. http://www.spo.org.tr/genel/bizden_detay. php?kod=2020&tipi=3&sube=0, Erişim tarihi: 14.12.2018.
  • URL-7. https://whc.unesco.org/en/list/818/gallery/, Erişim tari- hi: 30.12.2020.
  • URL-8. http://www2.dsi.gov.tr/ilisu_projesi.pdf, Erişim tarihi: 23.11.2018.
  • URL-9. https://whc.unesco.org/en/list/1150/, Erişim tarihi: 25.08.2021.
  • URL-10. https://www.uab.gov.tr/haberler/tarihi-acilis-avrasya- tuneli?PageSpeed=noscript, Erişim tarihi: 03.09.2021.
APA Can Çetin B, zeren gulersoy n (2021). Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. , 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
Chicago Can Çetin Burcu,zeren gulersoy nuran Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. (2021): 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
MLA Can Çetin Burcu,zeren gulersoy nuran Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. , 2021, ss.619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
AMA Can Çetin B,zeren gulersoy n Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. . 2021; 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
Vancouver Can Çetin B,zeren gulersoy n Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. . 2021; 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
IEEE Can Çetin B,zeren gulersoy n "Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi." , ss.619 - 643, 2021. 10.14744/MEGARON.2021.98058
ISNAD Can Çetin, Burcu - zeren gulersoy, nuran. "Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi". (2021), 619-643. https://doi.org/10.14744/MEGARON.2021.98058
APA Can Çetin B, zeren gulersoy n (2021). Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. Megaron, 16(4), 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
Chicago Can Çetin Burcu,zeren gulersoy nuran Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. Megaron 16, no.4 (2021): 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
MLA Can Çetin Burcu,zeren gulersoy nuran Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. Megaron, vol.16, no.4, 2021, ss.619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
AMA Can Çetin B,zeren gulersoy n Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. Megaron. 2021; 16(4): 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
Vancouver Can Çetin B,zeren gulersoy n Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi. Megaron. 2021; 16(4): 619 - 643. 10.14744/MEGARON.2021.98058
IEEE Can Çetin B,zeren gulersoy n "Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi." Megaron, 16, ss.619 - 643, 2021. 10.14744/MEGARON.2021.98058
ISNAD Can Çetin, Burcu - zeren gulersoy, nuran. "Kültürel Miras Etki Değerlendirme (KÜMED) Kavramı, Uluslararası Yaklaşımlar ve Uygulamalar: Türkiye’de KÜMED Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi". Megaron 16/4 (2021), 619-643. https://doi.org/10.14744/MEGARON.2021.98058
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 22:39

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları