Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi

OVALI, Ali Şevket

Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi

Ali Şevket OVALI (Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü. Tınaztepe Yerleşkesi,İzmir, Türkiye)

Uluslararası İlişkiler

16 0

Yıl: 2020 Cilt: 17 Sayı: 65 Sayfa Aralığı: 23 - 45 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 30-05-2022

Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi

Öz:

Twitter kullanımı son yıllarda dış politika icrasının önemli bir parçası haline gelmiştir. Dış politika yapıcıları dijital diplomasinin yaygın kullanılan biçimlerinden biri olan Twitter’ı, gücü ve popülerliğinden dolayı giderek daha fazla kullanmakta ve böylece hem takipçilerini belli başlı konular, problemler veya ülkelerinin dış politika gündemlerindeki güncel başlıklar hakkında bilgilendirip hem de muhataplarına mesajlar göndermektedirler. Bu çalışma, Twitter’ın dış politika icrasındaki popülerliğinden hareketle, Twitter diplomasisinin Türkiye-ABD ilişkilerindeki rolünü tartışmayı amaçlamaktadır. Çalışma bu amaç doğrultusunda, Amerikalı ve Türk dış politika yapıcılarının Twitter’ı nasıl ve hangi amaçlarla kullandıkları, her iki tarafta seçilen üst-düzey karar alıcıların attıkları tweetlerle ilişkilerdeki hangi başlıklara değindikleri, Twitter’ın ikili ilişkilerin mevcut durumu üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri ile ilişkilerin geleceğinde oynayabileceği rolleri analiz etmektedir.

Anahtar Kelime:

Twitter Diplomacy in Turkey-US Relations

Öz:

The use of Twitter has become an important part of foreign policy making and conducting in the recent years. Since it is seen as the most powerful and popular tool of digital diplomacy, foreign policy makers increasingly use Twitter for sending messages to their counterparts and to inform their followers on certain issues, problems or current topics on their country’s foreign policy agenda. Taking the popularity of Twitter use in foreign policy, this study aims to discuss the role of Twitter diplomacy on Turkey-US relations. In this respect, how and for which purposes foreign policy makers in Turkey and the US use Twitter, which topics are mostly covered by the tweets of the selected toplevel decision-makers’ accounts, the positive and negative impacts of Twitter on the current status of bilateral relations and the role that Twitter is likely to play in the future of relations are the points that are going to be dealt within the framework of this study.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Editoryal Erişim Türü: Bibliyografik

1 2013 yılında 193 Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ülkenin kabaca %78’i Twitter’da resmi olarak temsil edilirken 2018 yılında bu oran %97’e çıkmıştır. Chu Wang, “Twitter Diplomacy: Preventing Twitter Wars from Escalating into Real Wars”, Harvard Kennedy School Belfer Center for Science and International Affairs, Future Diplomacy Project, 20 Mayıs 2019, https://www.belfercenter.org/publication/twitter-diplomacy-preventing-twitter-wars-escalating-real-wars , (Erişim Tarihi 13 Aralık 2019)
2 Philip Seib, The Future of Diplomacy, Cambridge, Polity Press, 2016, s. 19.
3 Alexis Wichowski, “Secrecy is for Losers: Why Diplomats Should Embrace Openness to Protect National Security”, Corneliu Bjola ve Marcus Holmes (der.), Digital Diplomacy: Theory and Practice, Londra, Routledge, 2015, s.53. Benzer düşünceleri paylaşan Gilboa, geleneksel diplomasinin ayırtedici özelliklerini “kişisel, resmi, zaman alan ve gizli” olarak tanımlamaktadır. Eytan Gilboa, “Real-time diplomacy: Myth and Reality”, Evan H. Potter (der.), Cyber Diplomacy: Managing Foreign Policy in the Twenty-First Century, Montreal, McGill-Queen’s University Press, 2002, s.84.
4 “Macron eşinin yaşıyla alay eden Bolsonaro’ya ‘saygısız’ dedi”, BBC News Türkçe, 26 Ağustos 2019, https://www.bbc. com/turkce/haberler-turkiye-49477314 (Erişim Tarihi 29 Ağustos 2019).
5 ABD Dışişleri Bakanlığı’nda 2002’de birkaç çalışanla kurulan ve ilk zamanlarında E-diplomasi Görev Gücü adıyla bilinen ofis, Condeleezza Rice ve Hilary Clinton dönemlerinde gelişmiş ve Amerikan dış politikasının önemli enstrümanlarından biri haline gelmiştir. Bugün ABD’nin yurtdışındaki 900 civarı diplomatik temsilcisine hizmet veren birim, aynı zamanda dışişleri merkez teşkilatında da 25 alt birimle faaliyet göstermektedir. ABD’nin e-diplomasi konusunda bakanlık düzeyindeki girişimleri hakkında ayrıntılı bir rapor için bkz. Fergus Hanson, Revolution @State: The Spread of e-Diplomacy, Lowy Institute for International Policy, Sydney, March 2012. Ayrıca bkz. Corneliu Bjola, Markus Kornprobst, Understanding International Diplomacy: Theory, Practice and Ethics, Newyork, Routledge, 2013, s. 161. Sosyal medya platformlarını diplomatik araç olarak kullanma eğilimi İngiltere Dışişleri Bakanlığı bünyesinde de giderek artan biçimde desteklenmektedir. Deneyimli İngiliz diplomat Hugh Elliott, bugün dünya çapındaki İngiliz büyükelçilikleri, konsoloslukları ve misyonlarının 7 milyonun üzerinde takipçi tarafından izlenen 700’den fazla resmi sosyal medya hesabına sahip olduklarını ifade etmektedir. Büyükelçi Elliott, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın kendisini değişen dünyaya en hızlı adapte eden bakanlık olduğunu iddia ederken, bakanlığın Snapchat hesabına sahip ilk Dışişleri Bakanlığı olması da bu iddiayı destekler niteliktedir. Hugh Elliott, “Digital Diplomacy: Are We the Champions?” Foreign and Commonwealth Office Blog, 30 Mart 2017, https://blogs.fco.gov.uk/guestpost/2017/03/30/digital-diplomacy-arewe-the-champions/ (Erişim Tarihi 29 Ağustos 2019).
6 Peter Lamb, Fiona Robertson-Snape, Historical Dictionary of International Relations, Londra, Rowman & Littlefield, 2017, p.96.
7 Martin Griffiths, Terry O’Callaghan, International Relations, The Key Concepts, Londra, Routledge, 2002, p.79.
8 G.R. Berridge, Lorna Lloyd, The Palgrave Macmillan Dictionary of Diplomacy, Third Edition, Hampshire, Palgrave Macmillan, 2012, s.97-98.
9 G.R. Berridge, Maurice Keens-Soper and T.G.Otte, Diplomatic Theory From Machiavelli to Kissinger, Hampshire, Palgrave Macmillan, 2001, s.1.
10 Hedley Bull, The Anarchical Society, A Study of Order in World Politics, Third Edition, Hampshire, Palgrave, 2002, p. 156.
11 Adam Watson, Diplomacy, The Dialogue Between States, Taylor Francis E-Library Version, 2005, p. 21.
12 Jack C. Plano, Roy Olton, The International Relations Dictionary, Fourth Edition, Santa Barbara, ABC-Clio, 1988, p.241
13 Chirster Jönsson, Martin Hall, The Essence of Diplomacy, Hampshire, Palgrave Macmillan, 2005, s.26.
14 Ibid.
15 Costas Constantinou, Pauline Kerr, Paul Sharp, “Introduction: Understanding Diplomatic Practice”, SAGE Handbook of Diplomacy, Londra, SAGE, 2016, s.4.
16 Literatürde “siber diplomasi kavramı” da dijital diplomasi yerine kullanılmaktadır. Bu konuda bir örnek için bkz. R.P Barston, Modern Diplomacy, Londra, Routledge, 2013, s. 112.
17 Ünlü diplomasisi (celebrity diplomacy), uluslararası kamuoyu tarafından tanınan kişilerin dünyayı ilgilendiren konularda farkındalığı arttırmak ve seferber edici bir etki yaratmak amacıyla faaliyetlerde bulunması olarak tanımlanmaktadır. Bu konuda ayrıntılı bir çalışma için bkz. Andrew F. Cooper, Celebrity Diplomacy, New York, Routledge, 2016.
18 Rana, küreselleşmenin dönüşümü kaçınılmaz ve zorunlu kıldığını, bu değişim ve dönüşümün en önemli ayaklarından birinin de internet ve dijitalleşme olduğunu ifade etmektedir. Kishan S. Rana, 21st Century Diplomacy: A Practitioner’s Guide, Londra, The Continiuum Pub., 2011, p. 21.
19 Berridge ve Lloyd, diyalog kavramının kamu diplomasinin ayırt edici özelliği olduğunu, kamu diplomasisinin diyalogaracılığı ile propaganda kavramından farklılaştığını iddia etmektedirler. Dictionary of Diplomacy, s. 305.
20 Sabrina Sotiriu, “Digital Diplomacy between Promises and Reality”, Corneliu Bjola ve Marcus Holmes (der.), Digital Diplomacy: Theory and Practice, Londra, Routledge, 2015, p. 35.
21 Eytan Gilboa, “Digital Diplomacy”, Costas M. Constantinou, Pauline Kerr, Paul Sharp (der.), SAGE Handbook of Diplomacy Londra, SAGE+, 2016. s. 542.
22 Ibid.
23 Ibid.
24 Rana, küreselleşmenin klasik diplomaside dönüşümü zorunlu kıldığını fakat sosyal medya platformları ve genel olarak internetin ancak mesleki eğitim sonrası “dikkatle kullanılması gereken araçlar” olduğunu ifade eder. Rana, 21st Century Diplomacy…, s. 207. 2009-2013 yılları arasında ABD Dışişleri Bakanlığı Başdanışmanı olarak görev yapan Alec J. Ross internet ve sosyal medyanın tıpkı “nükleer güce benzeyen bir araç” olduğunu ifade ederken, hükümetler tarafından doğru kullanımın kazanca, kötü kullanımın ise felakete yol açacağını söylemektedir. Eski İngiliz diplomat Carne Ross da konuya temkinli yaklaşan ve Twitter’ı basit bir diplomatik araç olarak tanımlayan uzmanlardandır. Ross’a göre Twitter ve Facebook gibi iletişim, müzakere ve diyalog içermeyen tek taraflı mesaj iletiminin ön planda olduğu platformlar diplomaside ancak bir “araç” olarak tanımlanabilir. 2007-2012 yılları arasında Meksika’nın ABD Büyükelçisi olarak görev yapan ve Twitter’ı diplomasi aracı olarak ilk kez kullanan yenilikçi diplomatlardan biri olan Arturo Sarukhan bile Facebook ve Twitter’ın diplomatik amaçlarla kullanımının klasik diplomasinin asla yerini alamayacağını ve bu platformlara “basit diplomatik araçlar” olmak dışında anlamlar yüklemenin gereksiz olduğunu savunmaktadır. Büyükelçilerin diplomasideki dijitalleşmeyi araç olarak tanımladıkları mülakatları için sırasıyla bkz. Andreas Sandre, Digital Diplomacy: Conversations on Innovation in Foreign Policy, Lanham, Rowman&Littlefield, 2015, s. 10, s. 26, s. 72.
25 Çalışmaya dair detaylı bir özet için bkz. Twiplomacy 2018, “Executive Summary”, 10 Temmuz 2018, https://twiplomacycom/blog/twiplomacy-study-2018/, (Erişim Tarihi 21 Ağustos 2019).
26 Ibid.
27 @MevlutCavusoglu, ö.ö. 11:21, 9 Kasım 2016, “ABD’nin yeni Başkanı @realDonaldTrump’ı tebrik ediyoruz. ABD ile güvene dayalı stratejik işbirliğimizi güçlendirme arzusundayız”, https://twitter.com/MevlutCavusoglu/ status/796266500369879040 (Erişim Tarihi 21 Ekim 2019).
28 2018 yılını kapsayan Twiplomacy araştırmasına göre o yıl dünyada dış politika alanında en fazla etkileşim alan ve en fazla takipçi sayısına sahip ilk 15 hesap içerisine kurumsal olarak sadece Beyaz Saray @WhiteHouse ve Cumhurbaşkanlığı @tcbestepe resmi hesapları girebilmiştir. https://twiplomacy.com/ranking/50-world-leaders-interactions-twitter/, (Erişim Tarihi 27 Aralık 2019) ve https://twiplomacy.com/ranking/the-50-most-followed-world-leaders-in-2019/ (Erişim Tarihi 27 Aralık 2019)
29 Twitonomy, web tabanlı bir analiz aracı olup, https://www.twitonomy.com/ adresi üzerinden kullanıcılara hizmet vermektedir. İncelenen hesapların etkilerini en fazla son atılan 3200 tweet üzerinden ölçerek kullanıcılarına sunan Twitonomy analiz aracının ücretsiz ve ücretli olmak üzere iki farklı biçimi bulunmaktadır. Bu makaledeki verilere ulaşmak için ücretsiz versiyon kullanılmıştır. Güncelleme için yapılan son ölçüm 27 Aralık 2019 saat 13:27’de yapılmış olup, rakamlar gün ve saatlere göre değişim gösterebilir.
30 Daniel Halper, “Donald Trump won’t be using the POTUS Twitter account”, New York Post, 16 Ocak 2017, https:// nypost.com/2017/01/16/donald-trump-wont-be-using-the-potus-twitter-account/, (Erişim Tarihi 11 Eylül 2019).
31 Twitter’ın gelişmiş arama ara yüzünün araştırmacılar tarafından nasıl kullanılacağına dair ayrıntılı bir bilgi için bkz. Twitter Yardım Merkezi, Arama ve Gündemler, “Gelişmiş aramayı kullanma”, https://help.twitter.com/tr/usingtwitter/twitter-advanced-search (Erişim Tarihi 22 Ekim 2019).
32 Örnek vermek gerekirse, 26 Temmuz 2018’de Trump ve Pence’in Brunson Davası konusunda Türkiye’yi doğrudan tehdit eden mesajlarına Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu “Hiç kimse bize talimat veremez. Kimsenin tehdidine de boyun eğecek değiliz. Hukuk kuralları istisnasız herkes için geçerlidir” tweetiyle karşılık vermiştir. Bakanın bu tweetinde muhatap belli olsa bile ima bulunduğundan ve anahtar sözcüklerden herhangi birini içermediğinden, ima yollu mesaj içeren tweetlerin tümü gibi inceleme dışı bırakılmıştır.
33 Anahtar kelimeleri içeren tweetler konu bazında kategorilere ayrılırken iki kişi tarafından hem ayrı ayrı hem de müşterek olarak okunmuştur. Bu noktada yardımlarından ötürü Araş. Gör. Tuğcan Durmuşlar’a teşekkür ederim. Tweetlerin kodlanması sırasında okuma sıralaması, tarih olarak en yeniden en eskiye doğru yapılmıştır. Tek bir konu başlığı içeren tweetler ilgili kategorilerde kodlanırken, birden fazla konu başlığı içeren tweetler olası sübjektif değerlendirmelerin önüne geçmek için “Diğer” kategorisinde kodlanmıştır. Her kategorinin kapsadığı konular ve kişilere dair açıklayıcı dipnotlar ilgili kategorinin yanında sunulmuştur.
34 PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat / Demokratik Birlik Partisi) ve YPG (Yekîneyên Parastina Gel / Halk Savunma Birlikleri) Suriye’de faaliyet gösteren ve Türkiye tarafından terör örgütü PKK’nın (Partiya Karkerên Kurdistanê / Kürdistan İşçi Partisi) Suriye kolu olarak nitelenen siyasi ve askeri yapılardır. ABD’nin Suriye sahasında mücadele kapsamında PYD ve YPG ile 2015 yılından bu yana sürdürdüğü iş birliği, Türkiye tarafından defalarca protesto edilmiş ve bu konu ikili ilişkilerin en problemli gündem başlıklarından biri haline gelmiştir. ABD tarafındaki hesaplardan atılan anahtar sözcükleri içeren tweetlerde terör örgütünün yukarıda bahsedilen isim ve kısaltmalarının kullanılmadığı, bunun yerine Suriye Kürtlerinin geneli kastedilerek Kurds “Kürtler” sözcüğünün veya SDF (Syrian Democratic Forces / Suriye Demokratik Güçleri) kısaltmasının tercih edildiği görülmüştür.
35 Dawlah al-Islamiyah fil-’Iraq wa ash-Sham, (Irak-Şam İslam Devleti), Türk yetkililer tarafından Arapça kısaltmasının Latin harfleriyle yazılışı olan DAEŞ ve/veya DEAŞ olarak kullanılırken, ABD tarafında Islamic State of Iraq and Syria (Irak ve Suriye İslam Devleti) kısaltması olan ISIS kullanılmaktadır.
36 9 Aralık 2016’da İzmir’deki Protestan cemaatine ait Diriliş Kilisesi’nin rahibi Andrew Brunson, FETÖ soruşturması kapsamında bir gizli tanığın aleyhine verdiği ifade gerekçe gösterilerek tutuklanmıştır. 35 yıl hapis istemiyle yargılanan Brunson, PKK ve FETÖ adına propaganda yapmak ve suç işlemekle suçlanmıştır. 25 Temmuz 2018’de tutukluluk hali sağlık sorunları gerekçesiyle ev hapsine çevrilen Brunson, toplamda 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezasına çarptırılmıştır. Tutuklu kaldığı zaman göz önüne alınarak tahliye edilen Brunson, 12 Ekim 2018’de ülkesine dönmüştür. Dava 2016 ve 2018 yılları arasında Türk-Amerikan ilişkilerinin en sorunlu gündem maddesi haline dönüşmüş ve ABD tarafının Twitter üzerinden yürüttüğü bir kampanyanın da merkezine yerleşmiştir.
37 Bu kategori hem ABD hem de Türkiye tarafında tekli veya çoklu gündem başlıkları etrafında yapılan rutin veya rutin dışı genel görüşme duyurularını, heyetler veya kişiler arası toplantı, ziyaret ve telefon görüşmesi duyurularını, resmi veya gayri resmi yemek, resepsiyon, kokteyl vb. duyuruları, basın mensuplarına verilen mülakat duyurularını, ilgili ülkenin basın yayın organlarında seçilen siyasi figürler tarafından yayınlanan makale ve mülakat duyurularını, düşünce kuruluşları toplantıları duyurularını, kanaat önderleri ile yapılan toplantı duyurularını, basın toplantısı duyurularını ve lobi faaliyetleri duyurularını içermektedir. Tek bir gündem maddesi konusunda doğrudan muhatabını hedef alarak hükümetin fikir, tutum ve beklentilerini ifade eden tweetler ise ilgili sütunlara yerleştirilmiştir.
38 Bu kategori hem ABD hem de Türkiye tarafında, birden fazla gündem başlığını içerdiğinden diğer tekli kategorilere yerleştirilemeyen tweetleri ve terör saldırılarını kınama / başsağlığı mesajları ile çeşitli tebrik mesajlarını içermektedir.
39 ABD yönetiminin İran’la Nükleer Anlaşma’dan çekilmesi ve bu kapsamda uygulamaya koyduğu yaptırımlara yönelik Türk tarafından atılan tweetler bu kategoride değerlendirilmiştir.
40 Türk tarafının ABD’nin İsrail Büyükelçiliği’nin Kudüs’e taşıma kararı ve Filistin sorunu çerçevesinde İsrail’e destek veren politikalarını hedef alan tweetleri bu kategoriye yerleştirilmiştir.
41 ABD İstanbul Başkonsolosluğu çalışanlarından Metin Topuz, 4 Ekim 2017 tarihinde askeri ve siyasal casusluk suçlamasıyla tutuklanmış ve bu olay ABD’nin 8 Ekim 2017’de Türkiye’den yapılan vize başvurularını süresiz askıya almasıyla krize dönüşmüştür. 28 Aralık 2017’de ABD tarafı, Türkiye’ye yönelik tüm vize kısıtlamalarını kaldırırken bu olay ulusal ve uluslararası basında “Vize Krizi” olarak isimlendirilmiştir.
42 Halkbank’ın eski genel müdür yardımcısı Hakan Atilla, Mart 2017’de gerçekleştirdiği ABD ziyareti sırasında tutuklanmış, ABD’nin İran yaptırımlarını delmek ve çeşitli mali suçlar işlemekle suçlanarak 32 ay hapis cezasına çarptırılmıştır. Davadaki duruşmalar sırasında, tanık ifadelerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, eski Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ve eski Halkbank Genel Müdürü Süleyman Aslan’ın isimlerinin geçmesi iki ülke arasında krize neden olmuştur. Hakan Atilla jüri tarafından suçlu bulunarak 28 ay hapis yattıktan sonra 24 Temmuz 2019’da tahliye edilerek Türkiye’ye gönderilmiştir.
43 Türkiye’nin Rusya’dan almayı planladığı S-400 hava savunma sistemleri ve bununla ilgili ABD yaptırımlarını konu eden tweetler bu kategoride değerlendirilmiştir.
44 Türkiye tarafından terör örgütü ilan edilen yapılanma, Fethullahçı Terör Örgütü sözcüklerinin kısaltılmasıyla FETÖ olarak isimlendirilmiştir. FETÖ kategorisi, Türkiye tarafında atılan Fethullah Gülen’in ABD tarafından himayesi ve Türkiye’ye iadesi ile ilgili tweetleri içermektedir.
45 Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Mayıs 2017’deki ABD ziyareti sırasında Türkiye Büyükelçiliği konutu önünde bulunan protestocularla karşıt görüşteki Türkler ve Cumhurbaşkanlığı koruma memurları arasında arbede çıkmıştır. Protestocuların korumalar tarafından darp edilme görüntülerinin basına yansıması üzerine Washington D.C. Savcılığı, aralarında 12 Cumhurbaşkanlığı korumasının da bulunduğu toplam 19 kişi hakkında “nefret suçuyla artırılmış şiddet suçu işlemeye teşebbüsten” yargılama yapılmasına karar vermiştir. Bu konudaki tek tweetin tutuklanan iki Türk’ü ABD’deki hapishanede ziyaret eden Mevlüt Çavuşoğlu tarafından atıldığı görülmektedir.
46 25 Mart 2019’da Başkan Donald Trump’ın Golan Tepelerinin İsrail toprağı olduğu iddiasını içeren bir kararnameyi imzalaması üzerine Türk tarafında incelenen hesaplardan atılan ve kararı eleştiren tweetler bu kategoriye yerleştirilmiştir.
47 @realDonaldTrump, ö.s. 6:22, 26 Temmuz 2018, “Birleşik Devletler, harika bir Hristiyan, bir aile adamı ve muhteşem bir insan olan Pastör Brunson’ın uzun süren tutukluluk sürecinden ötürü Türkiye’ye büyük yaptırımlar uygulayacak. Büyük bir acı çekiyor. Bu masum adam acilen serbest bırakılmalı!”, https://twitter.com/realDonaldTrump/ status/1022502465147682817 (Erişim Tarihi 28 Ağustos 2019).
48 @SecPompeo, ö.s. 11:48, 13 Ekim 2018, “Oval Ofiste Pastör Brunson’ı selamlamak için @POTUS’a eşlik etmekten onur duyuyorum. İnancını özgürce icra edebileceği evinde, ABD’de olmasından memnunum. Türkiye’yi haksız biçimde tutuklanmış tüm Amerikalıları ve oradaki temsilciliğimiz tarafından işe alınan yerel görevlileri serbest bırakmaya çağırıyorum”, https://twitter.com/SecPompeo/status/1051213076182249472 (Erişim Tarihi 28 Ağustos 2019).
49 @VP, ö.s. 5:49, 26 Temmuz 2018, “ABD Başkanı adına Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk hükümetine bir mesajım var. Pastör Brunson’ı ŞİMDİ serbest bırakın ya da sonuçlarıyla yüzleşmeye hazırlıklı olun”, https://twitter.com/VP/ status/1022494110735851521 (Erişim Tarihi 28 Ağustos 2019).
50 Çalışmanın kapsamı dışında kalmakla birlikte, 8 Kasım 2016-22 Ekim 2019 tarihleri arasında İbrahim Kalın’a ait @ikalin1 hesabından “Filistin” ve “Kudüs” kelimelerinden en az birini içeren 2 Arapça ve 15 İngilizce Tweet atılırken, Mevlüt Çavuşoğlu’na ait @MevlutCavusoglu hesabından bu kelimelerden en az birini içeren 39 İngilizce ve 3 Arapça Tweet atılmıştır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a @RTErdogan hesabından ise “Filistin” ve “Kudüs” kelimelerinden en az birini içeren 3 İngilizce ve 2 Arapça Tweet atıldığı görülmüştür. Türk tarafında ikinci basamakta incelenen diğer hesaplar olan Fuat Oktay’a ait @fuatoktay ve Cumhurbaşkanlığı kurumsal hesabı @tcbestepe hesaplarından “Filistin” ve “Kudüs” kelimelerinden en az birini içeren Arapça veya İngilizce tweetlere rastlanmamıştır.
51 Philip Seib,” Donald Trump: Twitter Master”, Huffington Post, 29 Kasım 2017, https://www.huffpost.com/entry/ donald-trump-twitter-master_b_5a1f5497e4b0dff40be0363c, (Erişim Tarihi 7 Eylül 2019).
52 “İbrahim Kalın’dan Brunson açıklaması: ABD´nin devam eden bir yargı süreci hakkında keyfi yorum ve taleplerde bulunması dikkate değer bir durumdur. Karar mercii yargıdır ve ABD dahil herkes Türk yargısının vereceği karara saygı duymak zorundadır. Şu ana kadar olduğu gibi bu kural bundan sonra da geçerlidir”, Sözcü, 23 Ağustos 2018, https:// www.sozcu.com.tr/2018/dunya/son-dakika-ibrahim-kalindan-brunson-aciklamasi-2588540/ (Erişim Tarihi 6 Eylül 2019); “Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’ndan, Trump’a yanıt: Kimse Türkiye’ye dayatmada bulunamaz”, Hürriyet, 26 Temmuz 2018, http://www.hurriyet.com.tr/disisleri-bakani-cavusoglundan-trumpa-yanit-40909658 (Erişim Tarihi 6 Eylül 2019).
53 “Trump’tan gece yarısı küstah tehdit! Skandal bir tweet daha…”, Milliyet, 17 Ağustos 2018, http://www.milliyet. com.tr/dunya/trump-tan-gece-yarisi-kustah-tehdit-skandal-bir-tweet-daha-2726469 (Erişim Tarihi 6 Eylül 2019); “ABD Başkanı Donald Trump’tan küstah Brunson tehdidi!”, Takvim, 28 Temmuz 2018, https://www.takvim.com.tr/ guncel/2018/07/26/abd-baskani-donald-trumptan-kustah-brunson-tehdidi (Erişim Tarihi 6 Eylül 2019); “Trump yine Türkiye’ye saldırdı”, Sabah, 17 Ağustos 2018, https://www.sabah.com.tr/dunya/2018/08/17/trump-yineturkiyeye-saldirdi (Erişim tarihi 6 Eylül 2019); “Trump’tan Türkiye’ye Rahip Brunson Tehdidi”, Hürriyet, 26 Temmuz 2018, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/abd-baskani-donald-trumptan-turkiyeye-rahip-brunson-cagrisi-40909596 (Erişim Tarihi 6 Eylül 2019).
54 Türkiye Sosyal ve Siyasal Eğilimler Araştırması 2018 sonuçlarına göre, Türk kamuoyunun yüzde 81,9’u ABD’ni Türkiye için bir tehdit olarak algılamaktadır. Bu oranın 2016 yılı için yüzde 60,4 olduğu düşünülürse ABD ile yaşanan krizlerin Türk kamuoyunda yarattığı tepkinin boyutu daha net anlaşılacaktır. Araştırma sonuçları için bkz. Mustafa Aydın et. all., Türkiye Sosyal ve Siyasal Eğilimler Araştırması 2018, İstanbul, Kadir Has Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Merkezi, 30 Ocak 2019.https://www.khas.edu.tr/uploads/turkiye-sosyal-siyasal-egilimler-arastirmasi-2018.pdf , (Erişim Tarihi 13 Aralık 2019)
55 “Erdoğan: Güvenli bölge için ABD ile görüşüyoruz ancak istediklerimizle onların kafalarındakinin aynı şey olmadığını attığımız her adımda görüyoruz”, BBC Türkçe, 8 Eylül 2019, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-49625563 (Erişim Tarihi 9 Eylül 2019).
56 Mustafa Aydın, et.all., tarafından son yıllarda düzenli olarak yapılan Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması sonuçlarına ulaşmak için bkz. http://ctrs.khas.edu.tr/26/turk-dis-politikasi-algilari-anketi (Erişim Tarihi 22 Ekim 2019).
57 Lionel Barber et al., “Donald Trump: Without Twitter, I would not be here”, Financial Times, 2 Nisan 2017, https:// www.ft.com/content/943e322a-178a-11e7-9c35-0dd2cb31823a, (Erişim Tarihi 20 Ağustos 2019)
58 Sophie Tatum, “Tillerson’s staff prints out the President’s tweets for him to read”, CNN, 28 Ocak 2018, https://edition. cnn.com/2018/01/17/politics/tillerson-donald-trump-twitter/index.html, (Erişim Tarihi 8 Eylül 2019).
59 Mark Landler, Katie Rogers, “Trump’s Aides Are Imitating His Aggressive Twitter Diplomacy. The Results Are Mixed.”, The New York Times, 7 Mart 2019, https://www.nytimes.com/2019/03/07/us/politics/trump-administration-twitterdiplomacy.html, (Erişim Tarihi 7 Eylül 2019).
60 Trump’ın Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong-un’a Twitter üzerinden “akıl hastası”, “kısa ve şişman”, “roket adam” ve “hasta köpekçik” sözleriyle hitap etmesi ve Kim’in de hakaret dolu mesajlarla karşılık vermesi ilişkilerin gerilmesine sebep olmuştur. Zehra Yıldız, “‘Hasta köpekçik’, ‘Akıl hastası’, ‘Roket adam’: Trump ve Kim’in hakaret arşivi”, Euronews, 11 Haziran 2018, https://tr.euronews.com/2018/06/11/-hasta-kopekcik-akil-hastasi-roket-adam-trump-ve-kimin- hakaret-arsivi (Erişim Tarihi 7 Eylül 2019). Trump’ın başkanlığının ilk yılında attığı tweetlerle sebep olduğu tüm diplomatik krizler için bkz. Krishnadev Calamur, “The International Incidents Sparked by Trump’s Twitter Feed in 2017: From minor disputes with Sweden to major ones with North Korea”, The Atlantic, 19 Aralık 2017, https://www. theatlantic.com/international/archive/2017/12/trump-tweets-foreign-policy/547892/ (Erişim Tarihi 7 Eylül 2019). Trump’ın son olarak İngiltere’nin Washington Büyükelçisi Kim Darroch için Twitter üzerinden “İngiltere’nin ABD’ye kakaladığı kaçık büyükelçi bizi heyecanlandıran biri değil, çok aptal bir adam. Elçi, önce başarısız Brexit müzakereleri hakkında kendi ülkesi ve Başbakan May ile konuşmalı” ifadelerini kullanması, İngiltere ve ABD arasında krize neden olmuş ve skandallarla dolu Twitter diplomasisi siciline yeni bir kayıt olarak geçmiştir. Hakan Çopur, Hasan Esen, “Trump İngiltere’nin ABD Büyükelçisine ‘aptal’ dedi”, Anadolu Ajansı, 9 Temmuz 2019, https://www.aa.com.tr/tr/ dunya/trump-ingilterenin-abd-buyukelcisine-aptal-dedi/1527266 (Erişim Tarihi 7 Eylül 2019).
61 “Erdoğan: Twitter denen bir bela var”, NTV, 2 Haziran 2013, https://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-twitter-denilenbir-bela-var,nNAKG2OAMUewglwLKFVNfA (Erişim Tarihi 9 Eylül 2019).
62 “Cumhurbaşkanı Erdoğan: Ben bu Twitter’a falan hepsine karşıyım”, CNN Türk, 2 Temmuz 2016, https://www.cnnturk. com/turkiye/cumhurbaskani-erdogan-ataturk-havalimaninda, (Erişim Tarihi 9 Eylül 2019).
63 “Çavuşoğlu: Stratejik Ortaklar Sosyal Medya Üzerinden Konuşmaz”, Anadolu Ajansı, 14 Ocak 2019, https://www.aa.com. tr/tr/gunun-basliklari/disisleri-bakani-cavusoglu-stratejik-ortaklar-sosyal-medya-uzerinden-konusmaz/1364092 (Erişim Tarihi 9 Eylül 2019).
64 Grona Grigic, “Twelve Months of Trump: Making Sense of the Donald Doctrine”, Australian Outlook, 13 Ocak 2018, http://www.internationalaffairs.org.au/australianoutlook/first-year-donald-doctrine/ (Erişim Tarihi 13 Eylül 2019).
65 Krishnadev Calamur, “Are Trump’s Tweets Undercutting U.S. Diplomacy?”, The Atlantic, 3 Ekim 2017, https://www. theatlantic.com/international/archive/2017/10/trump-tillerson/541671/ (Erişim Tarihi 9 Eylül 2019)

APA	OVALI A (2020). Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . , 23 - 45.
Chicago	OVALI Ali Şevket Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . (2020): 23 - 45.
MLA	OVALI Ali Şevket Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . , 2020, ss.23 - 45.
AMA	OVALI A Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . . 2020; 23 - 45.
Vancouver	OVALI A Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . . 2020; 23 - 45.
IEEE	OVALI A "Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi ." , ss.23 - 45, 2020.
ISNAD	OVALI, Ali Şevket. "Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi ". (2020), 23-45.

APA	OVALI A (2020). Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . Uluslararası İlişkiler, 17(65), 23 - 45.
Chicago	OVALI Ali Şevket Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . Uluslararası İlişkiler 17, no.65 (2020): 23 - 45.
MLA	OVALI Ali Şevket Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . Uluslararası İlişkiler, vol.17, no.65, 2020, ss.23 - 45.
AMA	OVALI A Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . Uluslararası İlişkiler. 2020; 17(65): 23 - 45.
Vancouver	OVALI A Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi . Uluslararası İlişkiler. 2020; 17(65): 23 - 45.
IEEE	OVALI A "Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi ." Uluslararası İlişkiler, 17, ss.23 - 45, 2020.
ISNAD	OVALI, Ali Şevket. "Türkiye-ABD İlişkilerinde Twitter Diplomasisi ". Uluslararası İlişkiler 17/65 (2020), 23-45.