COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma
Yıl: 2022 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 307 - 319 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5336/healthsci.2021-85276 İndeks Tarihi: 07-06-2022
COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma
Öz: Amaç: Koronavirüs hastalığı-2019 [coronavirus disease-2019 (COVID-
19)] pandemisi ile çeşitli nedenlerle bazı besin desteklerinin (vitamin, mineral ve
bitkisel ürünler) kullanımının arttığı görülmektedir. Bu çalışma ile erişkin bireylerin
COVID-19 pandemisi sürecinde besin desteği kullanımı ile ilgili tutumları,
davranışları ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler:
Bu tanımlayıcı çalışma, 27 Ekim 2020-27 Kasım 2020 tarihleri arasında
internet üzerinden yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Türkiye’deki 18 yaş üstü
sosyal medya ve akıllı telefon uygulaması kullanan tüm bireyler oluşturmaktaydı.
Anket toplam 32 sorudan oluşmaktadır. Çalışmamızda, evren büyüklüğü ve prevalansı
bilinmeyen durum için yapılan örneklem hesabına göre; %95 güven aralığı
ve %5 hata payı ile örneklem sayısı 384 olarak hesaplanmıştır. Bulgular: Bu
çalışmaya katılmış olanların %20,4’ü COVID-19 pandemisi öncesinde multivitamin/
mineral preparatı (MMP) kullanmaktayken, %45,4’ü pandemi döneminde
MMP kullanmaktadır. Katılımcıların %18,1’i COVID-19 pandemisi öncesinde
bitkisel ürünler kullanmaktayken, %25,4’ü pandemi döneminde bitkisel ürün kullanmaktadır.
Kadınlar erkeklere göre MMP’leri hem pandemi öncesinde
(p=0,009) hem de pandemi sürecinde (p=0,03) daha fazla kullanmaktadır.
COVID-19 enfeksiyonu geçirmiş olanların ve yakını COVID-19 enfeksiyonu geçirmiş
olanların pandemi sürecinde MMP kullanma oranı, bu enfeksiyonu geçirmemiş
olanlara göre daha yüksektir (p=0,001, p<0,001). Sonuç: Akılcı ilaç
kullanımı program çerçevesinde en çok dikkat çeken preparatlardan olan besin
desteklerinin COVID-19 pandemisi sürecinde kullanımının arttığı görülmektedir.
Bu preparatların doktor önerisi ve gözetiminde kullanılması ve özellikle bazı
özel durumlardaki kullanımı göze alınarak toplum geneli eğitim ve uyarıların yapılması
önem taşımaktadır. Aile hekimlerinin koruyucu hekimlik ve biyopsikososyal
bakış açısı çerçevesinde yaklaşımlarının akılcı besin desteği kullanımını
destekleyeceği düşünülmektedir
Anahtar Kelime: Evaluation of Adults’ Attitudes, Behaviors and Related Factors on Use of Nutritional Support in the COVID-19 Pandemic: A Descriptive Study
Öz: Objective: It is seen that the use of some nutritional supplements
(vitamin, mineral and herbal products) has increased for various reasons with
coronavirus disease-2019 (COVID-19) pandemic. Aim of this study was to evaluate
the attitudes, behaviors and related factors of adult individuals regarding the
use of nutritional supplements during pandemic. Material and Methods: This descriptive
study was conducted online between 27 October 2020 and 27 November
2020. Population of the research consisted of all individuals over the age of
18 who use social media and smartphone applications in Turkey. The survey consists
of 32 questions. In our study, according to the sampling calculation made for
the case whose population size and prevalence are unknown; the sample size was
calculated as 384 with 95% confidence interval and 5% margin of error. Results:
While 20.4% were using multivitamin/mineral preparation (MMP) before pandemic,
45.4% were using it during pandemic. While 18.1% used herbal products
before pandemic, 25.4% used it during pandemic. Women use MMP preparations
more than men before pandemic (p=0.009) and during pandemic (p=0.03).
The rate of MMP use was higher in those who and their relatives have experienced
COVID-19 infection (p=0.001, p<0.001). Conclusion: It was seen that the use of
nutritional supplements, which is one of the most remarkable preparations within
the framework of the rational drug use program, has increased in the pandemic
process. It is important to give general education and warnings to the society, taking
into account the use of these preparations under the recommendation and supervision
of a doctor, and especially in some special cases. It is thought that the
approaches of family physicians within the framework of preventive medicine
and biopsychosocial perspective will support the rational use of nutritional supplements.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- 1. T. C. Ministry of Health General Directorate of Public Health [İnternet]. [Erişim tarihi:14.04.2021]. COVID-19 (SARS-CoV-2 infection) guideline. Erişim linki: [Link]
- 2. World Health Organization [İnternet]. © 2021 WHO. [Erişim tarihi: 07.04.2021]. Coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Erişim linki: [Link]
- 3. Xu K, Cai H, Shen Y, Ni Q, Chen Y, Hu S, et al. [Management of coronavirus disease-19 (COVID-19): the Zhejiang experience]. Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban. 2020;49(1):147-57. [PubMed]
- 4. Karaağaç Y, Bellilikci Köyü E. Viral enfeksiyonlarda vitaminler ve mineraller: COVID-19 odağında bir derleme [Vitamins and minerals in viral infections: a review focusing on COVID-19]. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;5(2):165-73. [Link]
- 5. Shreenidhi S, Lakshminarayanan A. Role of multivitamin supplements among general public during pandemic situation. European Journal of Molecular & Clinical Medicine. 2020; 7(1): 486-91. [Link]
- 6. Schmoranzer F, Fuchs N, Markolin G, Carlin E, Sakr L, Sommeregger U. Influence of a complex micronutrient supplement on the immune status of elderly individuals. Int J Vitam Nutr Res. 2009;79(5-6):308-18. [Crossref] [PubMed]
- 7. Penn ND, Purkins L, Kelleher J, Heatley RV, Mascie-Taylor BH, Belfield PW. The effect of dietary supplementation with vitamins A, C and E on cell-mediated immune function in elderly long-stay patients: a randomized controlled trial. Age Ageing. 1991;20(3):169-74. [Crossref] [PubMed]
- 8. Hemilä H. Vitamin C and infections. Nutrients. 2017;9(4):339. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 9. Shankar AH, Prasad AS. Zinc and immune function: the biological basis of altered resistance to infection. Am J Clin Nutr. 1998;68(2 Suppl):447S- 63S. [Crossref] [PubMed]
- 10. World Health Organization [İnternet]. [Erişim tarihi: 23.04.2021]. Erişim linki: [Link]
- 11. Baytop T. Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi. İlaveli İkinci Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 1999. [Link]
- 12. Bent S, Ko R. Commonly used herbal medicines in the United States: a review. Am J Med. 2004;116(7):478-85. [Crossref] [PubMed]
- 13. Ali A, Sohaib M, Iqbal S, Hayat K, Khan AU, Rasool MF. Evaluation of COVID-19 disease awareness and its relation to mental health, dietary habits, and physical activity: a cross-sectional study from Pakistan. Am J Trop Med Hyg. 2021;104(5):1687-93. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 14. Ahmed I, Hasan M, Akter R, Sarkar BK, Rahman M, Sarker MS, et al. Behavioral preventive measures and the use of medicines and herbal products among the public in response to Covid-19 in Bangladesh: a cross-sectional study. PLoS One. 2020;15(12):e0243706. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 15. Zhang L, Liu Y. Potential interventions for novel coronavirus in China: a systematic review. J Med Virol. 2020;92(5):479-90. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 16. World Health Organization [İnternet]. [Erişim tarihi: 07.04.2021]. Body mass index-BMI. Erişim linki: [Link]
- 17. Murphy SP, White KK, Park SY, Sharma S. Multivitamin-multimineral supplements' effect on total nutrient intake. Am J Clin Nutr. 2007;85(1):280S-4S. [Crossref] [PubMed]
- 18. Sekhri K, Kaur K. Public knowledge, use and attitude toward multivitamin supplementation: a cross-sectional study among general public. Int J Appl Basic Med Res. 2014;4(2):77-80. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 19. Rosalia R, Panjwani S, Ali AA, Hameed Al Hayali MM, Alahmad AM, Shirwaikar A. A cross sectional survey on the knowledge and attitude towards the use of multivitamin products among the students of a medical university in the U.A.E. Journal of Applied Pharmaceutical Science. 2017;7(8): 201-8. [Link]
- 20. Bülbül S, Sürücü M, Aşık G. Vitamin kullanım alışkanlıkları ve etkileyen faktörler [Vitamin usage patterns and influencing factors in Anatolia]. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2014;57:241-5. [Link]
- 21. Keser A, Yabancı N, Öztürk ME. Üniversite öğrencilerinin vitamin ve mineral desteği kullanım durumları [Use of vitamin and mineral supplements among a group of Turkish university students]. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014;23:108-13. [Link]
- 22. Coşkun F, Turhan H. İstanbul'da vitamin kullanım alışkanlıkları ve bu alışkanlıkları etkileyen faktörler üzerine bir araştırma [A research on vitamin usage habits and factors affecting this habits in İstanbul]. Marmara Eczacılık Dergisi. 2010;14:21-8. [Link]
- 23. Gıda Takviyesi ve Beslenme Derneği [İnternet]. [Erişim tarihi: 07.04.2021]. Gıda takviyesi kullanımı ve beslenme alışkanlıkları ölçümü raporu 2020. Erişim linki: [Link]
- 24. Alyami HS, Orabi MAA, Aldhabbah FM, Alturki HN, Aburas WI, Alfayez AI, et al. Knowledge about COVID-19 and beliefs about and use of herbal products during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study in Saudi Arabia. Saudi Pharm J. 2020;28(11):1326-32. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 25. Aina BA, Ojedokun OA. Knowledge and use of dietary supplements by students of College of Medicine, University of Lagos, Idi-Araba, Lagos, Nigeria. J Basic Clin Pharm. 2014;5(2):34-9. [Crossref] [PubMed] [PMC] 26. Cannell JJ, Vieth R, Umhau JC, Holick MF, Grant WB, Madronich S, et al. Epidemic influenza and vitamin D. Epidemiol Infect. 2006;134(6):1129-40. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 27. Shankar AH, Prasad AS. Zinc and immune function: the biological basis of altered resistance to infection. Am J Clin Nutr. 1998;68(2 Suppl):447S- 63S. [Crossref] [PubMed]
- 28. Dickinson A, MacKay D. Health habits and other characteristics of dietary supplement users: a review. Nutr J. 2014;13:14. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- 29. Yardımcı H, Başpınar B, Özfer Özçelik A. Öğretmenlerin sağlık inanışları ve diyet suplemanı kullanma durumu [Health beliefs and use of dietary supplements among teachers]. Journal of Human Sciences. 2018; 15(1):331-9. [Crossref]
| APA | Canbay Özdemir D, Akarsu B, AYHAN BAŞER D, Fidancı İ, Aksoy H, Cankurtaran M (2022). COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. , 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| Chicago | Canbay Özdemir Dilara,Akarsu Büşra,AYHAN BAŞER Duygu,Fidancı İzzet,Aksoy Hilal,Cankurtaran Mustafa COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. (2022): 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| MLA | Canbay Özdemir Dilara,Akarsu Büşra,AYHAN BAŞER Duygu,Fidancı İzzet,Aksoy Hilal,Cankurtaran Mustafa COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. , 2022, ss.307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| AMA | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. . 2022; 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| Vancouver | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. . 2022; 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| IEEE | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M "COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma." , ss.307 - 319, 2022. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| ISNAD | Canbay Özdemir, Dilara vd. "COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma". (2022), 307-319. https://doi.org/10.5336/healthsci.2021-85276 |
| APA | Canbay Özdemir D, Akarsu B, AYHAN BAŞER D, Fidancı İ, Aksoy H, Cankurtaran M (2022). COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| Chicago | Canbay Özdemir Dilara,Akarsu Büşra,AYHAN BAŞER Duygu,Fidancı İzzet,Aksoy Hilal,Cankurtaran Mustafa COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 7, no.2 (2022): 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| MLA | Canbay Özdemir Dilara,Akarsu Büşra,AYHAN BAŞER Duygu,Fidancı İzzet,Aksoy Hilal,Cankurtaran Mustafa COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, vol.7, no.2, 2022, ss.307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| AMA | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022; 7(2): 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| Vancouver | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022; 7(2): 307 - 319. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| IEEE | Canbay Özdemir D,Akarsu B,AYHAN BAŞER D,Fidancı İ,Aksoy H,Cankurtaran M "COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma." Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 7, ss.307 - 319, 2022. 10.5336/healthsci.2021-85276 |
| ISNAD | Canbay Özdemir, Dilara vd. "COVID-19 Pandemisinde Erişkinlerin Besin Desteği Kullanımı ile İlgili Tutumları, Davranışları ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Çalışma". Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 7/2 (2022), 307-319. https://doi.org/10.5336/healthsci.2021-85276 |
