Yıl: 2022 Cilt: 18 Sayı: 35 Sayfa Aralığı: 206 - 222 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.14744/tasarimkuram.2022.22043 İndeks Tarihi: 08-06-2022

Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış

Öz:
Endüstriyel tasarım, görece yeni bir meslek olsa da tasarım etkinliği belki diğer tüm meslekleri önceler. Hatta insan faydası için yararlı bir amaca hizmet edecek nesneler yapma pratiği insan ırkına atfedilen temel özelliklerden biridir. Bu insana içkin, fayda temelli pratiğin sanayi devrimi sonrası ticari bir etkinlik olarak ortaya çıkışıyla yoğun eleştirilerin hedefi olması, çoğunlukla Marksist eleştirel teoriye dayanır. Endüstriyel tasarım etkinliği meslek olarak kurumsallaşması ile kendi var oluş iddiasını, insan ihtiyaç ve isteklerini tatmin eden nesneler yaratarak yaşam kalitesini artırmak olarak ortaya koyar. Endüstriyel tasarım mesleğinin ortaya çıkış nedeni olan sanayi devriminin, üretim maliyetlerini azaltması ve üretimi artırması, böylece nesnelerin herkesçe erişilebilir hale gelmesi ile toplumsal refahın artması, benzer şekilde modern kapitalizmin de vaatlerinden biridir. Çalışmada var oluş nedeninin insan faydası olduğunu iddia eden endüstriyel tasarım disiplininin, nasıl olup da kapitalizme hizmet etme yolunda üretim ilişkilerini gizlemek, bireyleri manipüle ederek tüketimi tahrik etmek ve doğayı tahrip etmek gibi konularda suçlandığı, tasarım tarihindeki gelişmeler ve eleştirel teorideki yankıları bağlamında tartışılmıştır. Literatüre disipline etkiyen sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel gelişmeler temel alınarak, tarihselci bir anlayış ile yaklaşılmış, eleştiriler söz konusu etmenlere bağlı olarak erken dönem, modern dönem ve post modern dönem olmak üzere üç tarihsel süreçte sınıflandırılmıştır. Erken dönem seri üretimin gündelik tüketim nesnelerinde yaygınlaştığı ve disiplinin ticari bir faaliyet olarak ortaya çıktığı dönemi, modern dönem modernizm etkisindeki etkinliğin meslek olarak tanındığı 1940 ve 1970’li yıllar arası dönemi, post-modern dönem ise modernizmin çözüldüğü, tasarım sürecinde insan faktörünün ön plana çıktığı dönemi ifade etmektedir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Archer, B. (2006). Foreword: Semantic Turn: A New Foundation for Design. USA: CRC Press.
  • Bauman, Z. (2017). Hermenötik ve Sosyal Bilimler (Çev. H. Oruç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Bell, D. (1972). The Cultural Contradictions of Capitalism. Journal of Aesthetic Education, 6(1/2), 11-38.
  • Betts, P. (1998). Science, Semiotics and Society: The Ulm Hochschule für Gestaltung in Retrospect. Design Issues, 67-82.
  • Brown, R. H. (2005). Culture, Capitalism, and Democracy in the New America. London: Yale University Press.
  • Buchanan, R. (1998). Education and Professional Practice in Design. Design Issues, 14(2), 63-66.
  • Bumin, T. (2010). Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
  • Comte, A. (1964). Pozitif Felsefe Dersleri (Çev. Ümid Meriç). İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(19-20), 213-258.
  • Cross, N. (1981). The Coming of Post-Industrial Design. Design Studies, 2(1), 3-7.
  • Çelikel, S. B. ve Aydınlı, S. (2013). Endüstriyel Tasarımda Paradigma Kaymaları İşlev/Anlam İkiliğinin Aşılmasına İlişkin Bir Öneri. Tasarım+ Kuram, 9(15), 7-20.
  • De Vere, I. & Fennessy, L. (2019). Redefining Industrial Design: Responding to Emerging Modes of Practice. In DS 95: Proceedings of the 21st International Conference on Engineering and Product Design Education (E&PDE 2019), University of Strathclyde, Glasgow. 12th-13th September 2019.
  • Descartes, R. (2018). Yöntem Üzerine Konuşma. (Üçüncü Basım) (Çev. M. Erşen). İstanbul: Say Kitap.
  • Engels, F. (1999). Sosyalizmin Ütopyadan Bilime Gelişmesi. (Birinci Basım) (Çev. İ. Yarkın ve M. A. İnci). Ankara: İnter Yayınları.
  • Erbil, A. (2006). Çevresel Söylemler ve Gelişmekte Olan Ülkeler. Tasarım+ Kuram, 3(5), 60-71.
  • Escobar, A. (2012). Notes on the Ontology of Design. USA: University of North Carolina.
  • Evans, S. (1993). The Arts and Crafts movement -William Morris: Design and Enterprise in Victorian Britain. Journal of Design History, 6(1), 57–62.
  • Foster, H. (2003). Design and Crime: and Other Diatribes. London: Verso.
  • Frasier, I (2007). Hegel ve Marks İhtiyaç Kavramı. (Birinci Basım) (Çev. B. S. Aydaş). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
  • Friedman, K. (2003). Theory Construction in Design Research: Criteria: Approaches and Methods. Design Studies, 24(6), 507-522.
  • Gartman, D. (2013). Culture, Class, and Critical Theory: Between Bourdieu and the Frankfurt School. New York: Routledge.
  • Giddens, A. (2003). Sosyolojik Yöntemin Kuralları: Yorumcu Sosyolojilerin Pozitif Eleştirisi. (Birinci Basım) (Çev. Ü. Tatlıcan ve B. Balkız). İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Giddens, A. (2010). Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori. (İkinci Basım) (Çev. Ü. Tatlıcan). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
  • Gillies, D. (2013). Yirminci Yüzyılda Bilim Felsefesi Dört Ana Tema. (Birinci Basım) (Çev. M. Tuncel). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Gombrich, E. H. (1999). Sanatın Öyküsü. (Çev. Ö. Erduran ve E. Erduran). Ankara: Remzi Kitabevi.
  • Heskett, J. (1980). Industrial Design. London: Thames and Hudson.
  • Horkheimer, M. & Adorno, T. W. (2002). Dialectic of Enlightenment. California: Stanford University Press.
  • Horkheimer, M. (2018). Akıl Tutulması. (Üçüncü Basım) (Çev, O. Koçak). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Jones, E. M. (1995). Living Machine: Bauhaus Architecture as Sexual Ideology. San Francisco: Ignatius Press.
  • Kalelioğlu, U. B. (2019). Pozitivizmin Epistemolojik Temeli ve Avrupa Merkezci Sosyolojik Bilginin Sınırları. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(2), 127-138.
  • Kaufmann, E. (1950). What is Modern Design?. In Corman, G. (2003) (Eds), Industrial Design Reader. New York: Allworth Press.
  • Khandizaji, A. (2017). Baudrillard and the Culture Industry: Returning to the First Generation of the Frankfurt School. New York: Springer.
  • Krippendorff, K. (2006). Semantic Turn: A New Foundation for Design. USA: CRC Press.
  • Krugh, M. (2014). Joy in Labour: The Politicization of Craft from the Arts and Crafts Movement to Etsy. Canadian Review of American Studies, 44(2), 281-301.
  • Kuhn, T. S. (2019). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (Onuncu Basım) (Çev. N. Kuyaş). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Küçükerman, Ö. (1996). Endüstri Tasarımı: Endüstri için Ürün Tasarımında Yaratıcılık. (Birinci Basım). İstanbul: Yem Yayın.
  • Loos, A. (2019). Ornament and Crime. UK: Penguin.
  • Lukacs, G. (1971). History and Class Consciousness: Studies in Marxist Dialectics. Cambridge: The MIT Press.
  • Madge, P. (1997). Ecological Design: A New Critique. Design Issues, 13(2), 44-54.
  • Margolin, V. (1991). The Meanings of Modern Design: Towards The Twenty-First Century. Design Issues, 8(1), 81-83.
  • Marks, K (1986). Kapital. (Üçücü Basım) (Çev. A. Bilgi). Ankara: Sol Yayınları.
  • Miettinen, R., Punamaki, R. L. & Engeström, Y. (1999). Perspectives on Activity Theory. Cambridge University Press.
  • Morelli, N. (2007). Social Innovation and New Industrial Contexts: Can Designers “İndustrialize” Socially Responsible Solutions?. Design Issues, 23(4), 3-21.
  • Mosco, V. (2009). The Political Economy of Communication (Second Edition). USA: Sage publications.
  • Özlem, D. (1999). Felsefi Hemeneutiğe Geçiş Yolu Olarak Tarihselcilik. A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(40), 127-145.
  • Öztürkler, H. (2018). Verimlilik ve Uzun Dönem Toplumsal Refah. Türkiye Verimlilik Dergisi, (4), 74-77.
  • Palabıyık, A. (2012). Marx’ın Sosyolojisinde Gözden Uzak Kalmış Bir Kavram:“İşbölümü”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 266-298.
  • Papanek, V. (1972). Design for the Real World. London: Thames and Hudson.
  • Papanek, V. (1988). The Future Isn’t What It Used To Be. Design Issues, 5(1), 4-17
  • Raizman, D. (2010). History of Modern Design. (Second Edition). London: Laurence King Publishing.
  • Redström, J. (2017). Making Design Theory. Cambridge: MIT Press.
  • Rittel, H. W. & Webber, M. M. (1973). Dilemmas in a General Theory of Planning. Policy Sciences, 4(2), 155-169.
  • Ruskin, J. (1853). The Nature of Gothic. In Corman, G. (2003) (Eds), Industrial Design Reader. New York: Allworth Press.
  • Sayer, A. (2019). Sosyal Bilimde Yöntem: Realist Bir Yaklaşım (İkinci Basım) (Çev. S. Gürses). İstanbul: Küre Yayınları.
  • Slater, D. (1997). Consumer Culture and Modernity. London: Polity Press.
  • Smock, W. (2009). The Bauhaus Ideal Then and Now: an Illustrated Guide to Modern Design. Chicago: Academy Chicago Publishers.
  • Tekeli, I. (2018). Scientific Knowledge and Decision- Making in Planning: Understanding Emotional Aspects. In Politics and Conflict in Governance and Planning (227-242). Routledge.
  • Weber, M. (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (Çev. Z. Gürata). Ankara: Ayraç Yayınevi.
  • Weingarden, L. (1985). Aesthetics Politicized: William Morris to the Bauhaus. Journal of Architectural Education, 38(3), 8-13.
  • Winch, P. (2007). Sosyal Bilim Düşüncesi ve Felsefe. (İkinci Basım) (Çev. Ö. Demir). Ankara: Vadi Yayınları.
  • WDO, Erişim Yeri: http://www.wdo.org [Erişim Tarihi: 08.02.2022].
APA yavuz m, Güneş S (2022). Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. , 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
Chicago yavuz merve,Güneş Serkan Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. (2022): 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
MLA yavuz merve,Güneş Serkan Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. , 2022, ss.206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
AMA yavuz m,Güneş S Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. . 2022; 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
Vancouver yavuz m,Güneş S Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. . 2022; 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
IEEE yavuz m,Güneş S "Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış." , ss.206 - 222, 2022. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
ISNAD yavuz, merve - Güneş, Serkan. "Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış". (2022), 206-222. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2022.22043
APA yavuz m, Güneş S (2022). Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. Tasarım+Kuram, 18(35), 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
Chicago yavuz merve,Güneş Serkan Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. Tasarım+Kuram 18, no.35 (2022): 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
MLA yavuz merve,Güneş Serkan Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. Tasarım+Kuram, vol.18, no.35, 2022, ss.206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
AMA yavuz m,Güneş S Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. Tasarım+Kuram. 2022; 18(35): 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
Vancouver yavuz m,Güneş S Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış. Tasarım+Kuram. 2022; 18(35): 206 - 222. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
IEEE yavuz m,Güneş S "Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış." Tasarım+Kuram, 18, ss.206 - 222, 2022. 10.14744/tasarimkuram.2022.22043
ISNAD yavuz, merve - Güneş, Serkan. "Geçmişten Günümüze Endüstriyel Tasarım Eleştirisine Genel Bir Bakış". Tasarım+Kuram 18/35 (2022), 206-222. https://doi.org/10.14744/tasarimkuram.2022.22043