Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi
Yıl: 2021 Cilt: 32 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 253 - 260 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.5080/u25892 İndeks Tarihi: 09-06-2022
Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi
Öz: Amaç: Çalışmamızda, deprem sonrası Akut Stres Bozukluğu (ASB)
tanısı konulan hastalarda travma esnasındaki çözülmeye anksiyete
duyarlılığı, anksiyete düzeyi, algılanan stres ve baş etme stratejilerinin
etkisini belirlemeyi amaçladık.
Yöntem: ASB tanılı 477 hastaya sosyodemografik veri formu, Beck
Anksiyete Ölçeği (BAÖ), Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ), Anksiyete
duyarlılığı indeksi-3 (ADİ-3), Deprem Stresi ile Baş Etme Ölçeği ve
Peritravmatik Dissosiyasyon Ölçeği (PDEQ) doldurtulmuştur.
Bulgular: Travma esnasında çözülme gelişmesinde %31,5’lik değişim
anksiyete duyarlılığının bilişsel alt boyutu, %7’si anksiyete, %1 ise
algılanan stres ile açıklanmaktadır. Travma esnasındaki çözülme ile
anksiyete arasında orta düzey pozitif yönde, algılanan stres arasında zayıf
pozitif yönde, olumlu düşünme ile negatif yönde zayıf, sosyal destek
arama ile negatif yönde çok zayıf ilişki bulunmuştur. Travma esnasındaki
çözülme ile anksiyete duyarlığı fiziksel, bilişsel, toplumsal alt boyutları
arasında pozitif yönde anlamlı orta düzey ilişki bulunmuştur.
Sonuç: Araştırmamızdan elde edilen en önemli sonuç; travma
esnasındaki çözülme gelişimine en fazla katkıyı anksiyete duyarlılığı
bilişsel alt boyutunun yaptığının saptanmasıdır. Anksiyete duyarlılığı
yüksek olan kişilerde travma esnasında çözülmenin daha fazla
deneyimlenebileceği ve travmadan sonraki süreçte ilerleyen zamanlarda
bu kişilerin TSSB riskinin daha fazla olacağını öngörülebilir.
Anahtar Kelime: The Relationship Between Peritraumatic Dissociation and Anxiety Level, Perceived Stress, Anxiety Sensitivity and Coping with Earthquake Stress in Post-Earthquake Acute Stress Disorder Patients
Öz: bjective: The present study aims to determine the effects of anxiety
sensitivity, anxiety level, perceived stress and coping strategies on
peritraumatic dissociation in post-earthquake acute stress disorder
(ASD) patients.
Method: Sociodemographic data form, Beck Anxiety Index (BAI),
Perceived Stress Scale (PSS), Anxiety Sensitivity Index-3 (ASI-3),
Coping with Earthquake Stress Scale, and Peritraumatic Dissociation
Scale (PDEQ) were applied to 477 patients diagnosed with ASD.
Results: Anxiety sensitivity cognitive sub-dimension explained 31.5%,
anxiety explained 7%, and perceived stress explained 1% of the
variation in peritraumatic dissolution development. A moderate positive
correlation was determined between peritraumatic dissolution and
anxiety, a weak positive correlation was found between peritraumatic
dissolution and perceived stress, a weak positive correlation was
determined between peritraumatic dissolution and positive thinking,
and a very weak negative correlation was determined between
peritraumatic dissolution and seeking social support. A moderate
positive correlation was determined between peritraumatic dissolution
and physical, cognitive and social sub-dimensions of anxiety sensitivity.
Conclusion: The most important finding in the study was the fact
that the highest contribution to the development of peritraumatic
dissolution was by the cognitive sub-dimension of anxiety sensitivity.
It could be suggested that individuals with high anxiety sensitivity may
experience higher peritraumatic dissolution and these individuals could
have a higher risk of PTSD later on
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AFAD (2020, Şubat). 24 Ocak 2020 Sivrice (Elazığ) Depremi Raporu. S. 1-2. http://deprem.afad.gov.tr/downloadDocument?id=1831 adresinden indirildi.
- Amat J, Paul E, Watkins LR ve ark. (2008) Activation of the ventral medial prefrontal cortex during an uncontrollable stress or reproduces both the immediate and long-term protective effects of behavioral control. Neuroscience 154: 1178 – 86.
- Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) (Çev. ed.: E Köroğlu). Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
- Baek I, Lee E, Kim J (2019) Differences in anxiety sensitivity factors between anxiety and depressive disorders. Depress Anxiety 36: 968-74.
- Başoğlu M, Şalcıoğlu E (2011) A mental healthcare model for mass trauma survivors: Control-focused behavioral treatment of earthquake, war, and torture trauma. Cambridge, Cambridge University Press.
- Beck AT, Epstein N, Brown G ve ark. (1988) An inventory for measuring clinical anxiety: psychometric properties. J Consul Clin Psychol 56: 893-7.
- Bedirli B (2014) Deprem travmasının kronik psikolojik etkileri: Düzce Depremi’nden 14 yıl sonra travma sonrası stres ve depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk faktörleri. Haliç Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Brewin CR, Andrews B, Rose S ve ark. (1999) Acute stress disorder and posttraumatic stress disorder in victims of violent crime. Am J Psychiatry 156: 360-6.
- Brunet A, Holowka DW, Laurence JR (2001) Dissociation. In Encyclopedia of the Neurological Sciences, MJ Aminoff, RB Daroff (Ed), San Diego, Academic Press, s.304-7.
- Bryant RA, Moulds ML, Guthrie RM (2000) Acute stress disorder scale: A self report measure of acute stress disorder. Psychol Assess 12: 61-8.
- Bryant RA, Brooks R, Silove D ve ark. (2011) Peritraumatic dissociation mediates the relationship between acute panic and chronic posttraumatic stress disorder. Behav Res Ther 49: 346-51.
- Cankardaş S, Sofuoğlu Z (2019) Deprem ya da Yangin Deneyimlemis Kisilerde Travma Sonrasi Stres Bozuklugu Belirtileri ve Belirtilerin Yordayicilari. Türk Psikiyatri Dergisi 30: 151-6.
- Cardefia E, Spiegel D (1993) Dissociative reactions to the San Francisco Bay Area earthquake of 1989. Am J Psychiatry 150: 474-8.
- Cohen S, Kamarck T, Mermelstein, R (1983) A Global Measure of Perceived Stress. Journal of Health and Social Behavior 24: 385-96
- Duncan E, Dorahy MJ, Hanna D ve ark. (2013) Psychological responses after a major, fatal earthquake: the effect of peritraumatic dissociation and posttraumatic stress symptoms on anxiety and depression. Journal of trauma & dissociation 14: 501-18.
- Eskin M, Harlak H, Demirkıran F ve ark. (2013) Algılanan Stres Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Güvenirlik ve Geçerlik Analizi. New Symposium Journal 51: 132-40.
- Folkman S, Lazarus RS (1980) An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior 21: 219-39.
- Gabbard GO (2000) Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice, 3rd edition. Washington DC, American Psychiatric Publishing.
- Geyran P, Kocabaşoğlu N, Özdemir Çorapçıoğlu A (2005) Peritravmatik Dissosiyasyon Ölçeği (PDEQ) Türkçe Versiyonunun Geçerlilik ve Güvenilirliği. Yeni Symposium 43: 79-84
- Hacıoğlu M, Aker T, Kutlar T ve ark. (2002) Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 15: 4-15.
- Hinton DE, Chong R, Pollack MH ve ark. (2008) Ataque de nervios: relationship to anxiety sensitivity and dissociation predisposition. Depress Anxiety 25: 489- 95.
- Honig RG, Grace MC, Lindy JD (1999) Assessing Long-Term Effects of Trauma: Diagnosing Symptoms of Avoidance and numbing. Am J Psychiatry 156: 483-5. Işık E (1996) Nevrozlar. Ankara, Kent Matbaası, s. 259-63.
- Kadak MT, Nasıroğlu S, Boysan M ve ark. (2013) Risk factors predicting posttraumatic stres reactions in adolescents after 2011 Van earthquake. Compr Psychiatry 54: 982-90.
- Kidson MA, Douglas JC, Holwill BJ (1993) Posttraumatic stres disorder in Australian World War II veterans attending a psychiatric outpatient clinic. Medical Journal of Australia 158: 563-6.
- Mantar A, Yemez B, Alkın T (2010) Anksiyete duyarlılığı indeksi-3’ün Türkçe formunun geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 21: 225- 34.
- Mantar A, Yemez B, Alkın T (2011) Anksiyete duyarlılığı ve psikiyatrik bozukluklardaki yeri. Türk Psikiyatri Dergisi 22: 187-93.
- Marmar CR, Weiss DS, Metzler TJ (1997) The peritraumatic dissociative experiences questionnaire. Assessing Psychological Trauma and PTSD. Guilford Press, Wilson JP, Keane TM (Eds), New York, s. 412–28.
- Matsakis A (1996) I can’t Get Over it a Handbook for Trauma Survivors. 2. Baskı, Oakland, New Harbinger Publication Inc, s. 123-41.
- Nobakht HN, Ojagh FS, Dale KY (2019) Risk factors of post-traumatic stress among survivors of the 2017 Iran earthquake: the importance of peritraumatic dissociation. Psychiatry Res 271: 702-7.
- Özaltin, M, Kaptanoğlu C, Aksaray G (2004). Motorlu Araç Kazalarından Sonra Görülen Akut Stres Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu. Türk Psikiyatri Dergisi 15: 16-25.
- Özkan S (2007) Psikoonkoloji. İstanbul, Form Reklam Hizmetleri. Reiss S, McNally RJ (1985) The Expectancy Model of Fear. Theoretical Issues in Behavior Therapy. Academic Press, Reiss S, Bootzin RR(Ed) New York, s: 107-21.
- Reiss S, Peterson RA, Gursky DM ve ark. (1986) Anxiety sensitivity, anxiety frequency and the prediction of fearfulness. Behav Res Ther 24: 1–8.
- Rosendal S, Şalcıoğlu E, Andersen HS ve ark. (2011) Exposure characteristics and peri-trauma emotional reactions during the 2004 tsunami in Southeast Asia—what predicts posttraumatic stress and depressive symptoms? Compr Psychiatry 52: 630-7.
- Spurrell MT, McFarlane AC (1993) Posttraumatic stress disorder and coping after a natural disaster. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 28: 194-200.
- Taylor S, Koch WJ, McNally RJ (1992) How does anxiety sensitivity vary across the anxiety disorders? J Anxiety Disord 6: 249–59.
- Taylor S, Zvolensky MJ, Cox BJ ve ark. (2007) Robust dimensions of anxiety sensitivity: Development and initial validation of the Anxiety Sensitivity Index-3. Psychol Assess; 19: 176–88.
- Tekin M, Tekin A (2014) Anksiyete bozukluklarında dissosiyatif belirtiler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 6: 330-9.
- Udomratn P (2008) Mental health and the psychosocial consequences of natural disasters in Asia. Int Rev Psychiatry 20: 441–4.
- Uğuz Ş, Levent BA, Soylu L ve ark. (1998) Adana-Ceyhan Depreminden Sonra Ortaya Çıkan Akut Stres Bozukluğunun Araştırılması. Klinik Psikiyatri Dergisi 3: 16-20.
- Ulusoy M, Sahin NH, Erkmen H (1998) The Beck Anxiety Inventory: Psychometric Properties. Journal of cognitive psychotherapy 12: 163-72.
- Ursano RJ, Fullerton CS, Epstei RS ve ark. (1999) Acute and chronic posttrumatic stress disorder in motor vehicle accident victims. Am J Psychiatry 156: 589- 95.
- Wood KH, Wheelock MD, Shumen JR ve ark. (2015) Controllability modulates the neural response to predictable but not unpredictable threat in humans. Neuroimage 119:371–81
- Xu J, Song X (2011) Posttraumatic stress disorder among survivors of the Wenchuan earthquake 1 year after: prevalence and risk factors. Comprehensive psychiatry 52: 431-7.
- Yamasaki K, Sakai A ve Uchida K (2006) A longitudinal study of the relationship between positive affect and both problem and emotion focused coping strategies. Social Behavior and Personality 34: 499-510
- Yöndem ZD, Eren A (2016) Deprem stresi ile baş etme stratejileri ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 3: 61-75.
- Yuan KC, Ruo Yao Z, Zhen Yu S ve ark. (2013) Prevalence and predictors of stress disorders following two earthquakes. Int J Soc Psychiatry 59: 525-53.
- Zincir SB (2015) Akut stres bozukluğu. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Özel Konular 8: 10-20.
| APA | Uğur K, KARTAL f, Mete B, Tamam L, Demirkol M (2021). Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. , 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| Chicago | Uğur Kerim,KARTAL fatma,Mete Burak,Tamam Lut,Demirkol Mehmet Emin Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. (2021): 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| MLA | Uğur Kerim,KARTAL fatma,Mete Burak,Tamam Lut,Demirkol Mehmet Emin Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. , 2021, ss.253 - 260. 10.5080/u25892 |
| AMA | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. . 2021; 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| Vancouver | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. . 2021; 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| IEEE | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M "Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi." , ss.253 - 260, 2021. 10.5080/u25892 |
| ISNAD | Uğur, Kerim vd. "Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi". (2021), 253-260. https://doi.org/10.5080/u25892 |
| APA | Uğur K, KARTAL f, Mete B, Tamam L, Demirkol M (2021). Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 32(4), 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| Chicago | Uğur Kerim,KARTAL fatma,Mete Burak,Tamam Lut,Demirkol Mehmet Emin Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi 32, no.4 (2021): 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| MLA | Uğur Kerim,KARTAL fatma,Mete Burak,Tamam Lut,Demirkol Mehmet Emin Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, vol.32, no.4, 2021, ss.253 - 260. 10.5080/u25892 |
| AMA | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi. 2021; 32(4): 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| Vancouver | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi. 2021; 32(4): 253 - 260. 10.5080/u25892 |
| IEEE | Uğur K,KARTAL f,Mete B,Tamam L,Demirkol M "Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi." Türk Psikiyatri Dergisi, 32, ss.253 - 260, 2021. 10.5080/u25892 |
| ISNAD | Uğur, Kerim vd. "Deprem Sonrası Akut Stres Bozukluğu Olanlarda Travma Esnasındaki Çözülmenin, Anksiyete Düzeyi, Algılanan Stres, Anksiyete Duyarlılığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme ile İlişkisi". Türk Psikiyatri Dergisi 32/4 (2021), 253-260. https://doi.org/10.5080/u25892 |
