Yıl: 2021 Cilt: 0 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 177 - 198 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.22520/tubaked2021.23.009 İndeks Tarihi: 21-06-2022

TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ

Öz:
Tarsus tarihi öneme sahip çok katmanlı bir yerleşimdir. Tarihin farklı dönemlerinde farklı nitelikleriyle değerli görülen kent, Osmanlı’nın son döneminde dokuma sanayi ile önem kazanmıştır. Bu önem, Cumhuriyetin ilanından sonra da kentin sosyokültürel ve ekonomik gelişiminde belirleyici bir etken olmuştur ve kentin simgelerinden biri haline gelmiştir. Bölgede ve Tarsus’ta, dokuma sanayi son yıllarda işlevini kaybetmiştir. Kullanım dışı kalan ve terk edilen endüstri yapıları yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Günümüzde Tarsus’ta bulunan ve endüstri mirası kavramı içinde değerlendirilmesi gereken dokuma sanayisine ait yapıların çoğunluğu koruma altına alınmamıştır ve bir bölümü yıkılarak yerine yeni yapılar inşa edilmiştir. Çalışmanın amacı, kent ve ülke tarihinde önem taşımakla birlikte henüz yerleşke ölçeğinde koruma altına alınmamış olan Çukurova Sanayi İşletmeleri’nin mevcut fiziki durumunu ve endüstri mirası olarak taşıdığı değerleri sunmaktır. Çukurova Sanayi İşletmeleri’nin kentte hızla yok olmakta olan dokuma sanayisine ait endüstri mirası yapılar içindeki yerini tanımlayabilmek için Tarsus’ta dokuma sanayinin tarihi gelişim süreci sosyal ve ekonomik anlamları ile açıklanmaktadır. Yazıdaki tarihi araştırmalar arşiv belgeleri, şer’iyye sicilleri ve konu ile ilgili yayımlanmış araştırmalara dayalıdır. Bu çerçevede, giriş bölümünde çalışmayla ilgili genel kuramsal ve yöntemsel bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde, Tarsus’ta dokuma sanayinin gelişimi sunulmaktadır. Üçüncü bölümde Çukurova Sanayi İşletmeleri’nin tarihi gelişim süreci ve mevcut fiziki durumu aktarılmaktadır. Son bölümde Çukurova Sanayi İşletmeleri’nin endüstri mirası olarak yerleşke ölçeğinde sahip olduğu önem açıklanmakta ve önerilen koruma yaklaşımları sunulmaktadır.
Anahtar Kelime:

HISTORICAL DEVELOPMENT OF THE TEXTILE INDUSTRY IN TARSUS AND ÇUKUROVA INDUSTRIAL ENTERPRISES

Öz:
Tarsus is a multi-layered settlement having historical importance. The city, which is valued with its different characteristics in different periods of history, gained importance with the textile industry in the last period of the Ottoman Empire. This importance has also been a determining factor in the sociocultural and economic development of the city after the proclamation of the Republic and textile industry became one of the symbols of the city. In recent years, textile industry has lost its function both in the region and in Tarsus. The abandoned industrial structures have been facing the threat of extinction. Today, most of the heritage buildings belonging to the textile industry in Tarsus aren't under protection and some of them have been demolished and new structures have been built instead. The aim of the study is to present the current physical condition and heritage values of Çukurova Industrial Enterprises, which is important in the history of Tarsus and Turkey, but haven’t been taken under protection at site scale. Historical development process of the textile industry in Tarsus is explained with its social and economic meanings, in order to define the place of Çukurova Industrial Enterprises among rapidly demolishing industrial heritage buildings in Tarsus. Outcomes of the historical research depend on archival documents, şer’iyye registers and printed documents. In this context, general theoretical and methodological framework of the study is given in the introduction part. The historical development of the textile industry in Tarsus is presented in the second part. In the third part, the historical development process and current physical situation of Çukurova Industry Enterprises are explained. In the conclusion, the significance of Çukurova Industry Enterprises as an industrial heritage is explained and proposed conservation approaches are presented at site scale.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKGÜNDÜZ, A.; BAŞ, Y; TEKİN, R. Ve KAŞIKÇI, O., 1993. Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshâb-ı Kehf, İstanbul: Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları,
  • ALPAN, A., 2012. Eski Sanayi Alanlarının Yazındaki Yerine ve Endüstri Arkeolojisinin Tarihçesine Kısa Bir Bakış, Planlama, 1, 21-28.
  • AUGUSTUS, J., 1915. The Life of a Citizen, New York City: The Vail-Ballou Press.
  • GÖK, U., 2016. 370 - 389 - 404 Numaralı Tarsus Şer’iyye Sicillerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H. 1324/1325 / M. 1906/1908), yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Van: T.C. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
  • HUDSON, K., 2015. Industrial Archaeology An Introduction, Londra- New York: Routledge.
  • ICOMOS-TICCIH. 2011. Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının Korunması için ICOMOS-TICCIH Ortak İlkeleri. “Dublin İlkeleri”.
  • MARTİN, P., 2012. Industrial Archaeology, James Douet (ed) Industrial Heritage Re- Tooled The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, Lincolnshire: Cagnegie Publishing Ltd, s.40-47.
  • ÖZ, H., 2012. Tarsus Tarihi, Tarsus: Özgür Ofset.
  • ÖZ, H., 2016. Tarsus Ticaret Tarihi, Tarsus: Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Yayını-3.
  • PİŞMANLIK, U., 2011. Çukurova Fabrikası Elektrik Üretim Santrali, Uğur Pişmanlık (ed) Türkiye’de İlk Elektrik Tarsus ve Barajları, Tarsus: Aratos Kitaplığı Kültür Dizisi 22; 32-54.
  • SANER, M., 2012. Endüstri Mirası: Kavramlar, Kurumlar ve Türkiye’deki Yaklaşımlar, Planlama, 52, 53-66.
  • ŞEN, H., 2011. 310 No’lu Şer’iyye Sicil Defteri’ne Göre Tarsus Mahkemesi’nde Görülen Davalar (H. 1283-1290/M. 1866-1873, yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, Niğde: Niğde Üniversitesi.
  • UĞUZ, S., 2011. I. Meşrûtiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Tarsus (1876-1926), , yayımlanmamış Doktora tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
  • ULUTAŞ, S., 2015. 19 Yüzyılda Tarsus’ta Ekonomik ve Sosyal Yaşam, Mersin: Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları-2.
  • - 1973. “Çukurova Sanayi İşletmeleri Tarsus”, Turizm Mecmuası, Cilt:17, sayı özel.
  • - 29 Ekim 1946. “Çukurova Sanayi İşletmeleri Türk Anonim Ş.”, Gülek Gazetesi, 5.
  • - 4 Ocak 1966. “70 işçi aç kaldı” Cumhuriyet Gazetesi, 5.
  • - 11 Nisan 2005. “Tarihi Berdan I Fabrikası Modern Çarşı Olmak İçin Görücüye Çıkacak” Tarsus Yeni Doğuş, 1.
  • URL-1: 20 Şubat tarihinde https://www.metmuseum. org/blogs/now-at-the-met/features/2010/this-weekend- in-met-history-november-21)’den alındı.
  • URL-2: 25 Şubat tarihinde https://www.haberler.com/ sirket-haberleri-98-haberi/’den alındı.
APA ORHAN Y, UÇAR M (2021). TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. , 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
Chicago ORHAN YEMLİHA,UÇAR MELTEM TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. (2021): 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
MLA ORHAN YEMLİHA,UÇAR MELTEM TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. , 2021, ss.177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
AMA ORHAN Y,UÇAR M TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. . 2021; 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
Vancouver ORHAN Y,UÇAR M TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. . 2021; 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
IEEE ORHAN Y,UÇAR M "TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ." , ss.177 - 198, 2021. 10.22520/tubaked2021.23.009
ISNAD ORHAN, YEMLİHA - UÇAR, MELTEM. "TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ". (2021), 177-198. https://doi.org/10.22520/tubaked2021.23.009
APA ORHAN Y, UÇAR M (2021). TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(23), 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
Chicago ORHAN YEMLİHA,UÇAR MELTEM TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.23 (2021): 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
MLA ORHAN YEMLİHA,UÇAR MELTEM TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.23, 2021, ss.177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
AMA ORHAN Y,UÇAR M TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2021; 0(23): 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
Vancouver ORHAN Y,UÇAR M TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2021; 0(23): 177 - 198. 10.22520/tubaked2021.23.009
IEEE ORHAN Y,UÇAR M "TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.177 - 198, 2021. 10.22520/tubaked2021.23.009
ISNAD ORHAN, YEMLİHA - UÇAR, MELTEM. "TARSUS’TA DOKUMA SANAYİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ÇUKUROVA SANAYİ İŞLETMELERİ". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 23 (2021), 177-198. https://doi.org/10.22520/tubaked2021.23.009