Yıl: 2022 Cilt: 15 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 157 - 176 Metin Dili: İngilizce İndeks Tarihi: 29-07-2022

The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization

Öz:
There are a limited number of studies on the periodization analysis of the historical development of a single sector in Ottoman economic history literature. This study puts forward a periodic analysis of the sector in order to reveal the economic development characteristics of the Ottoman Bursa silk industry. In the study, four turning points where the transformation took place in terms of roduction relations and conditions were determined and the periodic analysis focused on these four periods. The city of Bursa became a silk production and trade center after it came under Ottoman rule. The fluctuations in the demand level of European countries for fabrics between the second half of the XVIth century and the first quarter of the XIXth century caused the silk industry to enter an unstable process, despite maintaining its commercial importance. With the inclusion of the Ottoman country in the center-periphery relationship after 1830, the existing production relations in the sector underwent a process of transformation. The transformation aspect in this century was deindustrialization in silk weaving and increased specialization in raw silk production as a result of technological development and the sector passed to the capitalist stage, provided that it was limited to raw silk production. The last breaking point in silk sector was the transfer of raw silk tax revenues to the Ottoman Public Debt Administration (Düyun-ı Umumiye Administration).
Anahtar Kelime: Ottoman

Osmanlı Bursa’sında İpek Sektörünün Gelişimi: Dönemsel Bir Analiz

Öz:
Osmanlı iktisat tarihi yazınında tek bir sektörün tarihsel gelişiminin dönemsel analizine yönelik sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı Bursa ipek sektörünün ekonomik gelişme özelliklerini ortaya koymak için sektöre dönük dönemsel analiz gerçekleştirilmiştir. Çalışmada üretim ilişkileri ve koşulları bakımından dönüşümün gerçekleştiği dört dönüm noktası tespit edilmiş ve dönemsel analiz bu dört dönem üzerine odaklanmıştır. Bursa şehri, Osmanlı hâkimiyetine girdikten sonra bir ipek üretim ve ticaret merkezi haline gelmiştir. XVI. yüzyılın ikinci yarısı ile XIX. yüzyılın ilk çeyreği arasında Avrupa ülkelerinin ipekli kumaşlara yönelik talep düzeyinde meydana gelen dalgalanmalar, ipekli sektörünün ticari bakımdan önemini korumakla birlikte istikrasız bir sürece girmesine neden olmuştur. İmparatorluğun 1830 sonrasında merkez-çevre ilişkisine dâhil olmasıyla sektördeki mevcut üretim ilişkilerinde bir dönüşüm sürecinin koşulları oluşmuştur. Meydana gelen dönüşümün yönü, teknolojik gelişmenin bir sonucu olarak ipekli dokumada sanayisizleşme, ham ipek üretiminde ise artan uzmanlaşma olarak gözlenmiş ve ham ipek üretimi ile sınırlı olmak kaydıyla sektörde kapitalist aşamaya geçilmiştir. İpek sektöründeki son kırılma noktası ise ham ipek vergisi gelirlerinin Düyun-u Umumiye İdaresi’ne devredilmesi olmuştur.
Anahtar Kelime: Bursa

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKTAR, Ayhan, Kapitalizm, Az Gelişmişlik ve Türkiye’de Küçük Sanayi, Afa Yayınları, İstanbul 1990.
  • ALTUN, Dilek, XIX. Yüzyılda Bursa’da İpek Böcekçiliği, Gazi University Graduate School of Social Sciences, Ankara 2013 (Unpublished Master’s Thesis).
  • ARMAĞAN, Mustafa (ed), Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak: Gerileme Paradigmasının Sonu, Timaş Yayınları, İstanbul 2011.
  • ASLAN, Demo, “Modern Türkiye Tarihini Dönemlendirme Meselesi”, Turkish History Education Journal, Vol. 3, No. 2, 2014, pp.65-81.
  • BLAISDELL, D. C., Düyûn-ı Umûmiyye: Osmanlı İmparatorluğu’nda Avrupa Mali Denetimi (tr. A. İ. Dalgıç), Nesnel Yayınları, İstanbul 2008.
  • BOZPİNAR, Cumali, Osmanlı Devleti’nde İktisadi Zihniyet ve Sanayileşme Sorunsalı: Bursa İpek Sektörü Örneği, Hacettepe University Graduate School of Social Sciences, Ankara 2018 (Unpublished Doctoral Thesis).
  • ÇİZAKÇA, Murat, “A Short History of the Bursa Silk Industry (1500-1900)”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 23, No. 1/2, 1980.
  • DALSAR, Fahri, Türk Sanayi ve Ticaret Tarihinde Bursa’da İpekçilik, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1960.
  • ERDER, Leila Thayer, The Making of Industrial Bursa: Economic Activity and Population in a Turkish City: 1835-1975, Princeton University, Princeton 1976 (Unpublished Doctoral Thesis).
  • ERGENÇ, Özer, XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa: Yerleşimi, Yönetimi, Ekonomik ve Sosyal Durumu Üzerine Bir Araştırma, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
  • GENÇ, Mehmet, “İltizam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 22), 2000, pp.154-158, https://islamansiklopedisi.org.tr/iltizam--vergi (various dates).
  • GENÇ, Mehmet, “Mâlikâne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 27), 2003, pp.516-518, https://islamansiklopedisi.org.tr/malikane (various dates).
  • GOFF, Jacques Le, Tarihi Dönemlere Ayırmak Şart Mı? (tr. A. Berktay), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
  • GUDIASHVILI, David, “XV-XVII. Yüzyıllarda Türkiye’de İpekli Kumaş Dokumacılığı”, G. Eren (ed), Osmanlı (Vol. 3), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, pp.86-96.
  • GÜNDÜZ, Tufan, Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, 4th ed., İstanbul 2010.
  • HOWARD, Douglas A., “Osmanlı Tarih Yazıcılığı ve 16.-17. Yüzyılların ‘Gerileme’ Edebiyatı”, M. Armağan (ed), Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak: Gerileme Paradigmasının Sonu, TİMAŞ Yayınları, İstanbul 2011, pp.223-249.
  • ISSAWI, Charles, The Economic History of Turkey: 1800-1914, The University of Chicago Press, Chicago 1980.
  • İNALCIK, Halil, “Capital Formation in the Ottoman Empire”, Journal of Economic History, Vol. 1, No. 29, 1969, pp.97-140.
  • İNALCIK, Halil, Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, E. Yalçın (ed), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
  • İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1 (tr. H. Berktay), Eren Yayıncılık, İstanbul 2009.
  • İNALCIK, Halil, “Osmanlı Tarihinde Dönemler”, Doğu Batı, No. 51, 2010, pp.9-29.
  • İNALCIK, Halil, “Bursa ve İpek Ticareti”, Y. Oğuz (ed), Halil İnalcık’ın Bursa Araştırmaları, Bursa Kültür Yayınları, Bursa 2012, pp. 273-312.
  • İSLAMOĞLU, Huricihan-Çağlar Keyder, “Agenda for Ottoman History”, Review, Vol. 1, No. 1, 1977, pp.31-55.
  • KASABA, Reşat, The Ottoman Empire and the World Economy: The Nineteenth Century, State University of New York, Albany 1988.
  • KAZGAN, Haydar, “Düyun-u Umumiye”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Vol. 3), İletişim Yayınları, İstanbul 1985, pp.691-716.
  • KEYDER, Çağlar, “Osmanlı İmparatorluğu’nda XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda İmalat Sanayii”, G. Eren (ed), Osmanlı (Vol. 3), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, pp.269-278.
  • KÜPELİ, Özer, “İpek, Ticaret Yolları ve Osmanlı-Safevi Mücadelesinde Ekonomik Rekabet”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Special Issue, 2018, pp.322-340.
  • MARTAL, Abdullah, “Osmanlı Sanayileşme Çabaları: XIX. Yüzyıl”, G. Eren (ed), Osmanlı (Vol. 3), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, pp.279-285.
  • NOVIÇEV, A. D., Osmanlı İmparatorluğu’nun Yarı Sömürgeleştirilmesi (tr. N. Dinçer), Onur Yayınları, Ankara 1979.
  • OWEN, Roger, The Middle East in the World Economy 1800-1914, Methuen and Co. Ltd., London & New York 1981.
  • ÖZVAR, Erol, “Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü”, Divan, No. 7, 1999, pp.135-151.
  • PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme: 1820-1913, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
  • QUATAERT, Donald, Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım: 1876-1908 (tr. N. Ö. Gündoğan ve A. Z. Gündoğan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
  • QUATAERT, Donald, Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü (tr. T. Güney), İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
  • SAHİLLİOĞLU, Halil, “Slaves in the Social and Economic Life in Bursa in the Late 15th and Early 16th Centuries”, Turcica, Vol. 17, 1985, pp. 43-112.
  • SAHİLLİOĞLU, Halil, “Akçe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 2), 1989, pp.224-227, https://islamansiklopedisi.org.tr/akce (various dates).
  • TABAKOĞLU, Ahmet, “Osmanlı İktisadi Yapısının Ana Hatları”, G. Eren (ed), Osmanlı (Vol. 3), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, pp.17-31.
  • TEOMAN, Özgür-Cumali Bozpinar, “Osmanlı İmalat Sanayisinde Sermayenin Kurumsallaşması Sorunsalı: Bursa İpek Sektörü Üzerine Bir Değerlendirme”, Business and Economics Research Journal, Vol. 11, No. 4, 2020, pp.1013-1033.
  • TEOMAN, Özgür-Cumali Bozpinar, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Celali İsyanları: Chayanovyan Bakış Açısıyla Bir Değerlendirme”, Akdeniz İİBF Dergisi, Vol. 21, No. 1, 2021, pp.121-130.
  • ÜZÜM, İlyas, “Kızılbaş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Vol. 25), 2002, pp.546- 557, https://islamansiklopedisi.org.tr/kizilbas (variosu dates).
  • WALLERSTEIN, Immanuel, “The Ottoman Empire and the Capitalist World-Economy: Same Questions for Research”, Review, Vol. 2, No. 3, 1979, pp.389-398.
  • WALLERSTEIN, Immanuel, Dünya Sistemleri Analizi (tr. E. Abadoğlu), BGST, İstanbul 2004.
  • WALLERSTEIN, Immanuel, Dünya-Sistemleri Analizi: Bir Giriş (tr. E. Abadoğlu and N. Ersoy), bgst Yayınları, İstanbul 2011.
  • WALLERSTEIN, Immanuel, Modern Dünya Sistemi III (tr. L. Boyacı), Yarın, 2nd ed., İstanbul 2011.
  • YILMAZ, Yusuf-Yahya Kadıoğlu, “Küçük Buzul Çağı ve Kuraklık ve Diğer Coğrafi Olayların Celali İsyanları Üzerindeki Etkileri”, Studies of the Ottoman Domain, Vol. 7, No. 12, 2017, pp.267-288.
  • YÜCEKAYA, Hüsnü, “Osmanlı Öncesi İpekçiliğe Dair İzler ve Osmanlı Dönemi Edirne İpekçiliği”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Vol. 15, No. 29, 2021, pp.155-172.
APA Teoman Ö, Bozpinar C (2022). The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. , 157 - 176.
Chicago Teoman Özgür,Bozpinar Cumali The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. (2022): 157 - 176.
MLA Teoman Özgür,Bozpinar Cumali The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. , 2022, ss.157 - 176.
AMA Teoman Ö,Bozpinar C The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. . 2022; 157 - 176.
Vancouver Teoman Ö,Bozpinar C The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. . 2022; 157 - 176.
IEEE Teoman Ö,Bozpinar C "The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization." , ss.157 - 176, 2022.
ISNAD Teoman, Özgür - Bozpinar, Cumali. "The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization". (2022), 157-176.
APA Teoman Ö, Bozpinar C (2022). The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. Gazi Akademik Bakış, 15(30), 157 - 176.
Chicago Teoman Özgür,Bozpinar Cumali The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. Gazi Akademik Bakış 15, no.30 (2022): 157 - 176.
MLA Teoman Özgür,Bozpinar Cumali The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. Gazi Akademik Bakış, vol.15, no.30, 2022, ss.157 - 176.
AMA Teoman Ö,Bozpinar C The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. Gazi Akademik Bakış. 2022; 15(30): 157 - 176.
Vancouver Teoman Ö,Bozpinar C The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization. Gazi Akademik Bakış. 2022; 15(30): 157 - 176.
IEEE Teoman Ö,Bozpinar C "The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization." Gazi Akademik Bakış, 15, ss.157 - 176, 2022.
ISNAD Teoman, Özgür - Bozpinar, Cumali. "The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization". Gazi Akademik Bakış 15/30 (2022), 157-176.