Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme
Yıl: 2022 Cilt: 15 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 303 - 328 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme
Öz: Günümüz uluslararası ilişkiler sisteminde enerji -özellikle de petrol ve doğal gaz-ülkeler açısından üzerinde tartışılan en önemli konular arasında yer almaktadır. Bu iki önemli enerji kaynağına sahip ülkeler, emperyalist küresel enerji aktörlerinin hedefi olabilmekte ve onlara karşı savunmasız durumda kalabilmektedirler. Dünyada petrol ve doğal gaz rezervleri açısından öne çıkan bölgelerden biri de Orta Asya olup, burada yer alan ülkeler sözü edilen risklerle karşı karşıya bulunmaktadırlar. Bu noktada bölge ülkeleri için temel öncelik; Irak, İran ve Venezuela gibi küresel güçlerin hedefi haline gelmiş ülkelerden ders çıkarmak suretiyle kendilerini bu yarıştan olabildiğince korumak ve mevcutlarında olan enerji potansiyelini en yüksek refah ve gelir düzleminde değerlendirebilmektir. Son dönemlerde gerek Karadeniz ve Akdeniz’de Türkiye’nin petrol ve doğal gaz arama çalışmaları gerekse Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan savaşla gündemin üst sıralarına yükselen enerji konusu, bölgesel ve küresel ilişkileri yeniden belirlemede temel unsur olarak öne çıkmaktadır. Bu noktada Orta Asya’da yer alan Türk kökenli ülkelerle Türkiye arasındaki ilişkileri daha ileri noktalara taşımada da enerji önemli bir faktör olarak görülebilir. Türk devletleri arasındaki bütünleştirici unsurun “enerji” olabileceği temel varsayımından hareketle hazırlanan çalışmada, enerji iş birliğinin küresel rekabeti sınırlandırabilme potansiyeline odaklanılmaktadır.
Anahtar Kelime: An Assessment of the Role of Turkey in the Context of Energy Policies and Global Competition in Central Asia
Öz: In today’s international relations system, energy -especially oil and natural gas- is one of
the most discussed issues. The countries that have these two important energy sources can
be targeted by imperialist global energy actors and remain defenseless against them. One of
the prominent regions in the world in terms of oil and natural gas reserves is the Central Asia in which the countries are faced with the mentioned risks. At this point, the main priority for
these countries is to protect themselves from this competition as much as possible by taking
lessons from such as countries Iraq, Iran, and Venezuela that are targeted by global powers
and to realize their potential to achieve higher level of income and welfare. Recently, the
energy issue that has been risen to the top of Turkey’s agenda with Turkish natural gas and oil
exploration endeavors on the Black Sea and the Mediterranean Sea and with the war between
Russia and Ukraine, stands out as the main factor to redefine regional and global relations.
At this point, energy can be seen as an important element to improve relations between the
countries of Turkic origin in the Central Asia and Turkey. This study, prepared based on the
basic assumption that the unifying element between the Turkic states can be “energy”, focuses
on the potential of energy cooperation to limit the global competition.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- “Azərbaycanın ümumi təbii qaz ixracında Türkiyənin payı 79 faiz təşkil edib”, 16.01.2020, https://azertag.az.
- “Erdoğan: Karadeniz’de bulunan doğal gaz rezervi 405 milyar metreküpe yükseldi”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54585247.
- “Kazakistan Enerji Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketler”, 2016, http://www.kazakistan.-kz/kazakistan-enerji-sektorunde-faaliyet-gosteren-sirketler.
- “Kazakistan’da NATO’nun Aracısı Türkiye”, https://arsiv.sol.org.tr/index.php?yazino-=6114.
- “Türkiye’den Özbekistan’a Terörle Mücadele Eğitimi”, https://www.aa.com.tr/tr-/-dunya/turkiyeden-ozbekistana-terorle-mucadele-egitimi/1224-225.
- “Türkmenistan’ın doğal gaz üretim ve ihracat potansiyeli”, 04.11.2019, https://www.atavatanturkmenistan.com/tr/ekonomi/trkmenistanin-dogalgaz-retim-ve-ihracat-potansiyeli/.
- “Посол КНР в Туркменистане Сунь Вэйдун об отношениях Пекина и Ашхабада”,«КАСПИЙСКИЙ ВЕСТНИК», 2019, http://casp-geo.ru/posol-knr-v-turkmenistane-sunvejdun-ob-otnosheniyah-pekina-i-ashhabada/.
- AKPANINYIE, Mark. China’s ‘Debt Diplomacy’ Is a Misnomer. Call It ‘Crony Diplomacy.’,March 12, 2019, The Diplomat, https://thediplomat.com/2019/03/chinas-debt-diplomacy-isa- misnomer-call-it-crony-diplomacy/.
- ARAS, Osman Nuri, “Ekonomik Neden ve Sonuçları Bakımından Hazar’ın Güvenlik Sorunu”, Asya’da Güvenliğin İnşası ve CICA, Tasam Yayınları, 2012.
- ARSLAN, Sıddık, “Türk Dünyasının Birlikteliğinde Kültürün Rolü”, Turkish Studies, 11(2), 2016, s.49-216.
- BARAN, Zeyno, “The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey”, The Baku-TbilisiCeyhan Pipeline: Oil Window to the West (Edt.: S. Frederick Starr and Svante E. Cornell), Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, 2005, s. 106-107.
- BATSAIKHAN, Uuriintuya -Marek Dabrowski, “Central Asia — twenty-five years after the breakup of the USSR”, Russian Journal of Economics, Sayı: 3, 2017.
- BAYRAMOV, Vaqif, “Trans-Adriatik Boru Kəməri ilk qazın verilməsinə hazırdır”, Xalqqazeti, 1 Ocak 2019, http://xalqqazeti.com/az/news/29476.
- BP Statistical Review of World Energy 2021 70th Edition. https://www.bp.com/content/dam/ bp/-business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-statsreview-2021-full-report.pdf.
- BP, Energy Outlook: 2020 edition. https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/ global-/corporate/pdfs/energy-economics/energy-outlook/bp-energy-outlook-2020.pdf
- BRZEZINSKI, Zbigniew, Büyük Satranç Tahtası, İnkılap Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul 2005.
- CHOW, Edward C.- Hendrix Lseigh E., “Central Asia’s Pipelines: Field of Dreams and Reality”, The National Bureau of Asian Research, 2010.
- DARIUS NAZEMROAYA, Mahdi, Plans for Redrawing the Middle East: The Project for a “New Middle East”, 2006, https://www.globalresearch.ca/plans-for-redrawing-the-middle-east-theproject-for-a-new-middle-east/3882.
- DAVIS, R. Morgan, “How Central Asia Was Won: A Revival of the Great Game”, 36 N.C. J. Int’l L. & Com. Reg, 2011, http://scholarship.law.unc.edu/ncilj/vol36/iss2/7 418-46.
- DEMİR, Ahmet, “Enerji ve Çevre İlişkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 48(1), 1993, s. 35-46.
- DURAN, Hasan-Nyambayar Purevsuren, “Güvenlik, Enerji ve Pazar Ekseninde Çin’in Orta Asya Politikası”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı-Aralık 2016, s. 281-294.
- EIA, International Energy Outlook 2019, U.S. Energy Information Administration, Washington, 2019.
- ELKIND, Jonathan, “Economic Implications of the Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline”, The BakuTbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West (Edt.: S. Frederick Starr and Svante E. Cornell), Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, 2005.
- ERKUL KAYA, Nuran, “TANAP’tan bir yılda 1,8 milyar metreküp gaz geldi”, 2019, https://www. aa.com.tr/tr-/ekonomi/tanaptan-bir-yilda-1-8-milyar-metrekup-gaz-geldi/1500970. FURUNCU, Yunus, “TANAP’ın Orta Asya ve Avrupa Enerji Pazarlarına Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi, 25(2), 2018, s. 543-561.
- GARCIA, María del Mar Hidalgo, Turkish Stream as an Alternative for Gas Transit through Ukraine (Çev. Satomi Ortega), 2015, http://www.ieee.es./en/.
- GULİEV, Igbal A.- Elnur Mekhdiev, “The Role of Fuel and Energy Sector in the Eurasian Economic Community Integration Process”, International Journal of Energy Economics Policy, 7(2), 2017, s. 72-75.
- GURBANOV, İlgar, “TANAP Puzzle: What stands in the “Backstage of TANAP”?”, 2012, https:// energycorridors.wordpress.com/2012/07/11/tanap-puzzle-what-stands-in-the-backstage-oftanap/.
- HARUNOĞULLARI, Muazzez, “Orta Doğu Jeopolitiği ve Küresel Güçlerin Enerji Mücadelesi”, Humanitas, 5(9), 2017, s. 121-137.
- İPEK, Pınar, “Turkey’s energy security in Eurasia Trade-offs or cognitive bias?”, Turkey’s Pivot to Eurasia Geopolitics and Foreign Policy in a Changing World Order, Edited By Emre Erşen, Seçkin Köstem, Routledge, 2019, s.129-146.
- İSMAYILOV, Elnur- Türkan Budak, “Bağımsızlık Sonrası Özbekistan’ın Enerji Politikası”, Bilgesam Analiz, No:1203, 2015.
- İSMAYILOV, Elnur- Türkan Budak, “Bağımsızlık Sonrası Türkmenistan’ın Enerji Politikası”, Bilge Strateji, 6(11), 2014.
- KARBUZ, Sohbet, Doğu Akdeniz’de Ne Kadar Doğal gaz Var? Bilkent Enerji Politikaları Araştırma Merkezi, Ankara 2019, https://www.enerjiportali.com.
- MARIANI, Bernardo, China’s Role and Interests in Central Asia, Saferworld, October 2013, https://www.saferworld.org.uk.
- MELNİKOVOVA, Lea, China’s Interests in Central Asian Economies, Human Affairs, 30, 2020, 239-252.
- Матвеев, В.А. “Переоценка роли центральноазиатских ресурсов в современной энергетической стратегии Китая”, Проблемы Дальнего Востока, Sayı: 4, 2018.
- MUTLU, Sefa, “Türkiye ile Özbekistan Arasında 10 Antlaşma İmzalandı”, https://www.aa.com. tr/tr/dunya/turkiye-ile-ozbekistan-arasinda-10-anlasma-imzalandi-/2549603.
- Nidhi, “Geopolitics of Transport China’s Strategy for Resource Access in Central Asia”, The Journal of Central Asian Studies, XXI, 2014.
- NUROĞLU, Elif, “Enerji Koridoru ve Enerji Merkezi Olma Tartışmaları Arasında TANAP”, 2018, https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/enerji-koridoru-ve-enerji-merkezi-olma-tartismalariarasinda-tanap/1194508.
- OLIPHANT, Craig, “Russia’s role and interests in Central Asia”, Saferworld, October 2013. PANNIER, Bruce, “Central Asian Land And China”, 2 May 2016, https://www.rferl.org/a/ central-asian-land-and-china/-2771-1366.html.
- PEROVIC, Jeronim “From Disengagement to Active Economic Competition: Russia’s Return to the South Caucasus and Central Asia”, Demokratizatsiya: The Journal of Post-Soviet Democratization, 13(1), 2005.
- REHİMOV, Ruslan, “‘Asrın Anlaşması’ 25 yaşında”, 2019, https://www.aa.com.tr/tr-/dunya-/ asrin-anlasmasi-25-yasinda/1589095.
- RZAYEVA, Gulmira, “Gas Supply Changes in Turkey”, Oxford Institute for Energy Studies,” 2018, https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/-uploads-/2018/01/-Gas-Supply-Changesin-Turkey-Insight-24.pdf.
- SADIQLI, Flora, “BTC bütün regiona xeyir-bərəkət gətirir”, Azərbaycan Rəsmi Dövlət Qəzeti, 11 Aralık 2019, http://www.azerbaijan-news.az/view-179101/btc-butun-regiona-xeyir-bereketgetirir.
- SADIQLI, Flora, “Neft və qaz əsas iqtisadi potensial olaraq qalır”, Azərbaycan Rəsmi Dövlət Qəzeti, 21 Ağustos 2019, http://www.azerbaijan-news.az/view-172717/neft-ve-qaz-esasiqtisadi-potensial-olaraq-qalir.
- SARIAHMETOĞLU, Nesrin- Okan Yeşilot, “Azerbaycan Cumhuriyeti, Bağımsızlıklarının 25.Yılında Türk Cumhuriyetleri (Edt.: Abdulvahap Kara ve Fahri Solak)”, Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları, No: 23, İstanbul, 2017.
- SAYIN, Yusuf- Fatih Kılıç, “The Strait of Hormuz and Iran’s International Relations”, Eurasian Research Journal ERJ, 2(1), January 2020, s. 29-59.
- SİPAHİ, Esra Banu- Bahar Özsoy, “Türk Dünyasında Diaspora Faaliyetleri Bağlamında Türk Keneşi ve Türksoy Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Avrasya Göç Sempozyumu, 9-13 Ekim 2018, Türkistan/Kazakistan, s. 397-419.
- SOCAR Resmi İnternet Sayfası, “TANAP”, http://socar.com.tr/.
- ŞİLİBEKOVA, Aygerim, “Görevimiz Güvenlik: Kazakistan-Türkiye İlişkilerinde Yeni Dönem”, 21. Yüzyıl Dergisi, Aralık 2009, s. 59-64.
- T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) Projesinin Temel Atma Töreni Gerçekleşti”, http://www.mfa.gov.tr/trans-anadolu-dogal-gaz-boru-hatti-_tanap_ projesinin-temel-atma-toreni-gerceklesti.tr.mfa.
- TUNCEL, Turgut Kerem, “Merkezi-Avrasya’da Doğal gaz Boru Hattı Projeleri’nin Ortaya Koyduğu Soru ve Olasılıklar”, Avrasya Dünyası, 3, Ekim 2018, s. 36-46.
- VLADISLAV, Savin- Cherng-Shin Ouyang “Analysis of Post-Soviet Central Asia’s Oil & Gas Pipeline Issues”, Journal of Eurasian Affairs, 2013, https://www.geopolitica.ru/en/-article/ analysis-post-soviet-central-asias-oil-gas-pipeline-issues.
- Xinhua, “China-Central Asia trade accelerates”, 2013, http://www.chinadaily.com.cn/- bizchina/chinadata/20110-/16/content_17036660.htm.
- Матвеев, В.А., “Переоценка роли центральноазиатских ресурсов в современной энергетической стратегии Китая”, Проблемы Дальнего Востока, Sayı: 4, 2018.
- САИДКАРИМОВИЧ, Зиядуллаев Наби, “Центральная Азия: Конкуренция и Партнерство”, 02.07.2007, http://www.arba.ru/news/2371.
- ХАЙТУН, Алексей “Энергетические перспективы Туркменистана в Евразийском регионе”, 12.12.2017, http://mirperemen.net/2017/12/energeticheskie-perspektivy-turkmenistana-vevrazijs-kom-regione.
- YILMAZ, Baha Ahmet, “Soğuk Savaş Sonrasında Türk-Orta Asya İlişkilerinde Türk Keneşi’nin Rolü: Dönemler ve Değişim Dinamikleri”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 7(1), 2019, s. 1-25.
| APA | Ozsoy B, SIPAHI E, Sayın Y (2022). Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. , 303 - 328. |
| Chicago | Ozsoy Bahar,SIPAHI ESRA BANU,Sayın Yusuf Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. (2022): 303 - 328. |
| MLA | Ozsoy Bahar,SIPAHI ESRA BANU,Sayın Yusuf Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. , 2022, ss.303 - 328. |
| AMA | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. . 2022; 303 - 328. |
| Vancouver | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. . 2022; 303 - 328. |
| IEEE | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y "Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme." , ss.303 - 328, 2022. |
| ISNAD | Ozsoy, Bahar vd. "Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme". (2022), 303-328. |
| APA | Ozsoy B, SIPAHI E, Sayın Y (2022). Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Akademik Bakış, 15(30), 303 - 328. |
| Chicago | Ozsoy Bahar,SIPAHI ESRA BANU,Sayın Yusuf Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Akademik Bakış 15, no.30 (2022): 303 - 328. |
| MLA | Ozsoy Bahar,SIPAHI ESRA BANU,Sayın Yusuf Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Akademik Bakış, vol.15, no.30, 2022, ss.303 - 328. |
| AMA | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Akademik Bakış. 2022; 15(30): 303 - 328. |
| Vancouver | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Akademik Bakış. 2022; 15(30): 303 - 328. |
| IEEE | Ozsoy B,SIPAHI E,Sayın Y "Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme." Gazi Akademik Bakış, 15, ss.303 - 328, 2022. |
| ISNAD | Ozsoy, Bahar vd. "Orta Asya’da Enerji Politikaları ve Küresel Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Rolü Üzerine Bir Değerlendirme". Gazi Akademik Bakış 15/30 (2022), 303-328. |
