The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk
Yıl: 2020 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 151 - 172 Metin Dili: İngilizce İndeks Tarihi: 28-06-2022
The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk
Öz: Philosophy is a work of mind which is produced in language. The
power of expression regarding being, mankind, society, morality, and value
manifests the philosophical potential of a language as well. The potential of
the language is the potential of philosophy and the potential of philosophy is
the potential of the language.
Dīwān Lughāt al-Turk is one of the oldest and the most important texts of
Turkish culture. This work that is written to teach Turkish to foreigners, is not
a work of dictionary in a simplistic sense, it has a quality of an “anthology”
which presents the samples from the structure of the language of its own
period such as poetry, proverb, and story according to the requirement of
the language teaching that is embodying and exemplary. It is one of the
works that has a quality of exhibiting the philosophical potential of Turkish,
the possibility to conceive and articulate the being in scope of the riddle of
human being, God and universe; for the first time as in the most advanced
level. This article aims to deal with the philosophical content in the text. In
this article words, idioms, proverbs, poems, stories, and sample sentences
will be examined in terms of their philosophical contents and connotations.
This accumulation, will take place in order to reflect the holistic perspective
of philosophy within the frame of: (1) conception of being, (2) conception of
knowledge, (3) conception of human, (4) ethical and aesthetic values.
Anahtar Kelime: Divanü Lûgat-it-Türk’te Felsefî İçerikleri
Öz: Felsefe dille yapılan ve dilde ortaya çıkan bir çalışmadır. Varlığı, insanı,
toplumu, ahlâk ve değeri ifade edebilme gücü, bir dilin felsefe potansiyelini de ortaya koyar. Büyük felsefelerin üretildiği diller, varlığı ayrıntılı ve kap-
sayıcı bir şekilde düşünmeye izin veren dillerdir. Felsefe ve dil arasındaki
“dönüşümlü” ve “karşılıklı” ilişki, sadece dilden düşünceye değil, düşünce-
den dile doğru da yansır; en geniş anlamıyla varlığa verilen anlam, varlığı
ifade etmedeki yetenek ve beceri, dilin gelişmesi ve zenginleşmesi yönünde
bir katkıdır. Dilin potansiyeli felsefenin, felsefenin potansiyeli de dilin imkâ-
nıdır. Dil ile zihin arasındaki yakın ilişki dikkate alındığında,Divanü Lûgat-it-
Türk’ün doğrudan kendi dönemindeki ortak akıl ve zihniyete tanıklık ettiği
düşünülebilir.
Divanü Lûgat-it-Türk, Türk kültürünün en eski ve en önemli metinlerinden
biridir. Yabancılara Türkçe öğretmek amacıyla yazılan bu eser, basit anla-
mıyla bir sözlük çalışması değil, dil öğretiminin somutlaştırıcı ve örnekleyici
yapısı gereği şiir, atasözü, hikâye, folklor gibi dönemin dil ve kültür biriki-
minden örnekler sunan bir “seçki” niteliğindedir. Bu anlamda insan, Tanrı
ve evren tasavvuru çerçevesinde Türkçenin felsefe potansiyelinin ilk defa en
ileri derecede sergilendiği eserlerden biridir. Bu makale, söz konusu metinde-
ki felsefî içeriği ele almayı ve bu içerikten örnekler sunmayı amaçlamaktadır.
Çalışmada kelimler, deyimler, atasözleri, şiirler, hikâyeler, örnek cümleler,
felsefî içerik ve çağrışımları açısından ele alınacaktır. Bu birikim, felsefenin
bütüncül bakışını yansıtacak şekilde: (1) varlık anlayışı, (2) bilgi anlayışı, (3)
insan anlayışı, (4) etik ve estetik değerler çerçevesinde olacaktır
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Dankoff, Robert. Editor’s Introduction, Mahmūd al-Kāšгarī, Compendium of the Turkic Dialects. Vol. 1. Harvard: Harvard University Printing Office, 1992.
- Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2014.
- Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lûgat-it-Türk. C. 1-3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1982.
- Kaya, Mahmut. “Beytülhikme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6: 88-90. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
- Kaçalin, Mustafa. “Dîvânü Lügāt’it Türk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9: 446-449. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
- Kierkegaard, Søren. The Sikness Unto Death. London: Penguin Books, 1989. Mahmūd al-Kāšгarī. Compendium of the Turkic Dialects. Vol. 1-2. Harvard: Harvard University Printing Office, 1982.
- Plato. The Republic of Plato. Tr. J.L. Davies – D.J. Vaughan. New York: A.L. Burt Company Publis- hers, 1924. Platon. Şölen. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
- Yunus Emre. Dîvân-ı Yûnus Emre. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
- Yusuf Has Hacib. Kutadgu Bilig II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1959.
- Yusuf Khās Hājib. Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig). A Turko-Islamic Mirror for Princes. Chica- go and London: The University of Chicago Press, 1983.
| APA | taşdelen v (2020). The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. , 151 - 172. |
| Chicago | taşdelen vefa The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. (2020): 151 - 172. |
| MLA | taşdelen vefa The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. , 2020, ss.151 - 172. |
| AMA | taşdelen v The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. . 2020; 151 - 172. |
| Vancouver | taşdelen v The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. . 2020; 151 - 172. |
| IEEE | taşdelen v "The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk." , ss.151 - 172, 2020. |
| ISNAD | taşdelen, vefa. "The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk". (2020), 151-172. |
| APA | taşdelen v (2020). The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 151 - 172. |
| Chicago | taşdelen vefa The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, no.1 (2020): 151 - 172. |
| MLA | taşdelen vefa The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.19, no.1, 2020, ss.151 - 172. |
| AMA | taşdelen v The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 19(1): 151 - 172. |
| Vancouver | taşdelen v The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2020; 19(1): 151 - 172. |
| IEEE | taşdelen v "The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, ss.151 - 172, 2020. |
| ISNAD | taşdelen, vefa. "The Philosophical Contents of Dīwān Lughāt al-Turk". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2020), 151-172. |
