1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar
Yıl: 2022 Cilt: 0 Sayı: 34 Sayfa Aralığı: 73 - 89 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.26650/jtcd.2022.1128516 İndeks Tarihi: 07-07-2022
1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar
Öz: Kanto 19. yüzyıl İstanbul’unda popülerleşen bir sahne gösterisidir. Biçimsel olarak
genellikle bir kadın sanatçının sahnede dans ederek şarkı söylemesi olarak tarif
edilir. Kanto halkın büyük bölümünün ilgisini kazanmış ve kanto gösterilerine
çıkan kadınlar geniş hayran kitleleri edinmişlerdir. Ancak kanto bazı kesimler
tarafından hafif bir gösteri olarak da nitelenmiş, kadınların sahne üzerinde cilveli
hareketler icra etmeleri bayağı ve ahlaksızca bulunmuştur. Kanto gösterilerine
ve kantoculara yöneltilen eleştiriler, dönemin Osmanlı toplumunu şekillendiren
kültürel bağlamdan kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada 1880-1920 yılları arasında
kadınların tuluat gösterilerinin bir parçası olarak sahneledikleri kanto gösterileri,
icra ve kültürel bağlam çerçevesinde incelenecektir. Çalışmada kanto sanatının
önde gelen isimlerinden Peruz Terzekyan, Şamram Kelleciyan, Küçük Virjin ve
Amelya Hanım’ın yaşam öykülerine ve çalışmalarına odaklanılacaktır. Bu yaşam
öykülerindeki ortaklaşan unsurlardan yararlanarak, kanto sanatçılarının kadın
kimliklerinin kanto icrasına ve kantonun seyirciler tarafından alımlanmasına
etkileri ortaya konacaktır.
Anahtar Kelime: Kantocu Women in Tulûat Theater in Istanbul between 1880-1920
Öz: Kanto is a stage performance that became significantly popular in 19th-century
Istanbul. Kanto may also formally be defined as an actress singing and dancing
on stage. Kanto performances gained the attention of many people, and big fan
groups gathered around kanto artists. Meanwhile, some groups described kanto
as a light banal type of performance and accused these women singers of being
meretricious as they stood on stage behaving flirtatiously. The criticisms directed
at the kanto performances and artists stemmed from the cultural context that
had shaped the Ottoman society of the period. This study will analyze women’s
kanto performances between 1880-1920 in tulûat [improvisational] theater with
regard to the performance tools and social-cultural context surrounding the
artists. The study will discuss the biographies and works of leading names in
kanto such as Peruz Terzekyan, Şamram Kelleciyan, Küçük Virjin, and Amelya in
terms of the commonly encountered aspects and will reveal the effects artists’
female identities had on kanto’s performance and reception.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Akçura, Gökhan. “Peruz Hakkında Çalışma Notları”, manifold. https://manifold.press/peruz-hakkindacalisma-notlari#ref05 (30.05.2022 tarihinde erişilmiştir).
- Alimdar, Selçuk. “XIX. Yüzyıldan İtibaren Osmanlı Devleti’nde Batı Müziğinin Benimsenmesi ve Toplumsal Sonuçları”. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2011.
- Alus, Sermet Muhtar. “Kantocuların Kadınnesi Peruz”, Yedigün Dergisi s.70, 1934.
- Alus, Sermet Muhtar. İstanbul Kazan Ben Kepçe, İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
- Alus, Sermet Muhtar. Onikiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
- And, Metin. Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2022.
- And, Metin. Kısa Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
- Ayangil, Ruhi. “Kanto”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 4. İstanbul: Tarih Vakfı, 1994.
- Belge, Murat. Sanat ve Edebiyat Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
- Birsel, Salah. Kuşları Örtünmek: Günlük 1972-1975, İstanbul: Ada Yayınları, 1976.
- Blackthorne-O’barr, Erik. “Song and Stage, Gender and Nation: The Emergence of Kanto in Late Ottoman İstanbul”, Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi 2018.
- Buğra, Tarık. İbiş’in Rüyası, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
- Celal, Musahipzade. “Kafesler kâfi görülmedi, localara birer de tül gerildi”, Röportajı yapan Hikmet Feridun, Akşam, 16 Kasım 1936.
- Çakır, Serpil. Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
- İstanbul Temaşa Hayatında Kadınlar, Haz. Esra Ermet, Tülin Tankut, Zehra Toska, Hülya İskender Hayatseven, İstanbul: Hanlar Matbaacılık, 2007.
- Fehim, Ahmet. Sahnede Elli Sene. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları, 2002.
- Firidinoğlu, Nilgün. “Actors of the Ottoman Stage & Walk-Ons of Dramatic Texts: Representation of NonMuslim Ottomans in the Western-Style Drama” Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 30, (2020): 1-16. https://doi.org/10.26650/jtcd.742928.
- Hiçyılmaz, Ergun. İstanbul Geceleri ve Kantolar. İstanbul: Sabah Kitapçılık, 1999.
- “Kanto” http://www.istanbulkadinmuzesi.org/en/kanto, (30.05.2022 tarihinde erişilmiştir.)
- Kelleciyan, Şamram. “Tiyatromuzun Eski Bir Emektarı: 34 Seneden Beri Kanto Söyliyen Şamram Hanım Tiyatroculuğa Nasıl Başladı?” Röportajı yapan Hikmet Feridun, 001525847006, Dosya No: 175, Taha Toros Arşivi.
- Kelleciyan, Şamram. “Herdem Taze Bir Sanatkar Kadın: Şamram Hanım, Muharririmize Hayatını Hatıralarını Anlatıyor”, Röportajı yapan Hikmet Feridun. 001525846006, Dosya No: 175, Taha Toros Arşivi.
- Khalapyan, Hasmik. “Theatre as a Career for Ottoman Armenian Women, 1850 to 1919”, A Social History of Late Ottoman Women: New Perspectives, Ed. Duygu Köksal ve Anastasia Falierou, E-book: Brill, 2013.
- Koçu, Reşat Ekrem. “Galata Canavarı Bıçakçı Petri”, Tercüman, 1972, tefrika.
- Naşit. “Hayatım. Peruz’un parlak günleri”, Son Posta, 28 Ocak 1939.
- Coşkun, Nusret Safa. “Halk sanatkârları arasında”, Son Telgraf, 29 Aralık 1937.
- Sevengil, Refik Ahmet. Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2015.
- Sururi, Gülriz. Kıldan İnce Kılıçtan Keskin. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1978.
- Şen Tuncel, Özge. “Kantonun Tanımı ve Dönüşümü”, Kanto Kitabı, Ed. Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2018.
- Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi. Ed. M. Nihat Özön ve Baha Dürder. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
- Ünlü, Cemal. Kantolar, CD- Kitapçık. İstanbul: Kalan Müzik Arşiv Serisi, 1998.
APA | OKUŞ D (2022). 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. , 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
Chicago | OKUŞ DİLA 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. (2022): 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
MLA | OKUŞ DİLA 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. , 2022, ss.73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
AMA | OKUŞ D 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. . 2022; 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
Vancouver | OKUŞ D 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. . 2022; 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
IEEE | OKUŞ D "1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar." , ss.73 - 89, 2022. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
ISNAD | OKUŞ, DİLA. "1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar". (2022), 73-89. https://doi.org/10.26650/jtcd.2022.1128516 |
APA | OKUŞ D (2022). 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 0(34), 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
Chicago | OKUŞ DİLA 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 0, no.34 (2022): 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
MLA | OKUŞ DİLA 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, vol.0, no.34, 2022, ss.73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
AMA | OKUŞ D 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi. 2022; 0(34): 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
Vancouver | OKUŞ D 1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi. 2022; 0(34): 73 - 89. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
IEEE | OKUŞ D "1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar." Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 0, ss.73 - 89, 2022. 10.26650/jtcd.2022.1128516 |
ISNAD | OKUŞ, DİLA. "1880-1920 Arası İstanbul’daki Tulûat Tiyatrolarında Kantocu Kadınlar". Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 34 (2022), 73-89. https://doi.org/10.26650/jtcd.2022.1128516 |