İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu

ŞAHİN, Nesrin H.; BATIGÜN, Durak Ayşegül

İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu

Durak Ayşegül BATIGÜN, (Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Nesrin H. ŞAHİN (Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Türk Psikiyatri Dergisi

45 14

Yıl: 2006 Cilt: 17 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 32 - 45 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu

Öz:

Amaç: Bu çalışmanın amacı, iş ortamlarındaki stres konusunda sıklıkla karşımıza çıkan “A-tipi davranışlar” ve “iş doyumu” değişkenlerini ölçmek amacıyla geliştirilmiş olan iki ölçeğe ilişkin geçerlik ve güvenilirlik bilgilerini elde etmektir.Yöntem: Veriler, biri bankalarda (N= 426), diğeri ise özel bir şirkette (N= 94) çalışan kişiler olmak üzere iki ayrı örneklem üzerinden elde edilmiştir. Her iki çalışmada da Stres Ölçeği Stres Belirtileri Bölümü, Stres Ölçeği Strese Yatkınlık Bölümü, Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği, İş Doyumu Ölçeği ve A-Tipi Kişilik Ölçeği kullanılmıştır.Bulgular: Her iki ölçek için de önce faktör analizi uygulanmış ve A-Tipi Kişilik Ölçeği için 4, İş Doyumu Ölçeği için 6 faktör bulunmuştur. Oluşturulan alt ölçeklerin Cronbach alfa güvenilirlik katsayıları; A-Tipi Kişilik Ölçeği için .40 ile .90, İş Doyumu Ölçeği için ise .53 ile .94 arasında değişmektedir. Çalışmada ayrıca, ölçüt bağıntılı geçerlik bulgularına da yer verilmiştir.Sonuç: Yapılan analizler sonucunda, her iki ölçeğin de yeterli düzeyde geçerlik ve güvenilirlik katsayılarına sahip oldukları belirlenmiştir.

Anahtar Kelime: Stres Davranış Kişilik İş doyumu A tipi kişilik

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abramis DJ (1994) Work role ambiguity, job performance: Metaanalyses and review. Psychol Rep, 75(3): 1411-1433.
AbuAlRub RF (2004) Job stress, job performance, and social support among hospital nurses. J Nurs Schol, 36(1): 73-78.
Akkoyun N (2004) Örgütsel stres, A-tipi kişilik ve stresle başaçıkma: Jandarma genel Komutanlığında bir uygulama. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Al-Mashaan OS (2001) Job stress and job satisfaction and their relation to neuroticism, Type-A behavior, and locus of control among Kuwaiti personnel. Psychol Rep, 88: 1145-1152.
Alshammari S A, Khoja TA, Alsubaie AS (1996) Job satisfaction and occupational stress among primary health-care center doctors. International Journal of Mental Health, 24(4): 85-95.
Archer LR, Keever RR, Gordon RA, Archer, RP (1991) The relationship between resident?s characteristics, their stress experiences, and their psychosocial adjustment at one medical school. Acad Med, 66(5): 301-303.
Aron A, Aron EN (2003) Making sense of advanced statistical procedures in research articles. Statistics for Psychology, Third Edition, s.599-637.
Arslan S (2004) İş stresi ve iş doyumu: Kara Kuvvetleri Komutanlığında görev yapan muvazzaf subay ve astsubaylar üzerine uygulamalı bir çalışma. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Ayvaşık HB (2000) Kaygı Duyarlılığı İndeksi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46): 43-57.
Beehr TA, Newman JE (1978) Job stress, employee health, and organizational effectiveness. A facet analysis, model and literature review. Personnel Psychology, 31: 665-699.
Bernet A, Drivet-Perrin J, Blanc MM, Ebagosti A, Jouve A (1982) Type A behavior pattern in a screened female population. Adv Cardiol, 29: 96-105.
Bluen SD, Barling J, Burns W (1990) Predicting sales performance, job satisfaction, and depression by using the achievement strivings and impatience-irritability dimensions of type-A behavior. J Appl Psychol, 75(2): 212-216.
Bogg J, Cooper C (1995) Job satisfaction, mental health, and occupational stress among senior civil servants. Human Relations, 48(3): 327-341.
Bolger N, Zuckerman A (1995) A framework for studying personality in the stress process. J Pers Soc Psychol, 69: 890-902.
Burke RJ (1983) Career orientations of Type A individuals. Psychol Rep, 53: 979-989.
Chusmir LH, Hood JN (1988) Predictive characteristics of Type A behavior among working man and women. J Appl Psychol, 18(8): 688-698.
Cooper CL, Rout U, Fragher B (1989) Mental health, job satisfaction, and job stress in general practitioners. BMR, 298: 366-370.
Cramer D (1991) Type A behaviour pattern, extraversion, neuroticism and psychological distress. Br J Med Psychol, 64:73-83.
Cushway D, Tyler PA, Nolan P (1996) Development of stress scale for mental health professionals. Br J Clin Psychol, 35: 279-295.
Dandy J, Kirby N (1994) Psychological stress, work satisfaction, and brain injury nursing. International Journal of Stress Management, 1(3): 265-276.
Day A (1992) Üniversite öğrencilerinde stres algısı ve Stres Audit ölçeği?nin geçerliği güvenirliği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü, İzmir.
Dembroski TM, Costa PT (1987) Coronary prone behavior: Components of the Type-A pattern and hostility. J Pers, 55: 211-235.
Dua I (1996) Development of a scale to assess occupational stress in rural general ractitidners. International Journal of Stress Management, 3(2):117-129.
Ergin C (1997) Bir iş doyumu ölçümü olarak ?İş Betimlemesi Ölçeği?: Uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 12(39): 25-36.
Erkuş A (2003) Psikometri Üzerine Yazılar. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, No: 24. s. 34-72
Friedman HS, Booth-Kewley S (1988) Validity of the Type-A construct: A reprise. Psychol Bull, 104: 381-384.
Friedman M, Rosenman RH (1974) Type-A behavior and your heart. New-York: Harper and Row, s.85-92
Haynes SG, Feinleib M, Kannel WB (1980) The relationship of psychosocial factors to coronary heart disease in the Framingham study III. Eight year incidence of coronory heart disease. Am J Epidemiol, 111: 37-58.
Heim E (1991) Job stressors and coping in health professions. Psychother Psychosom, 55: 90-99.
Howard JH, Cunningham DA, Rechnitzer PA (1986) Role ambiguity, Type-A behavior and job satisfaction: Moderating effets on cardiovascular and biochemical responses associated with coronary risk. J Appl Psychol, 71(1): 95-101.
Iwata N, Suzuki K, Saito K, Abe K (1992) Type A personality, work stress and psychological distress in Japanese adult employees. Stress Medicine, 8:11-21.
Jain VK, Lall R, Mclaughlin DG, Johnson WB (1996) Effects of locus of control, occupational stress, and psychological distress on job satisfaction among nurses. Psychol Rep, 78(3): 1256-1258.
Jamal M, Baba VV (2001) Type-a behavior, job performance, and well-being in college teachers. International Journal of Stress Management, 8(3):231-240.
Jung CG (1999) Personality and stress: traits, types, and biotypes. Stress and Health, Third Edition, PL Rice (Ed), s. 95-126.
Keen S (1999) Job stress: Dissatisfaction, burnout, and obsolescence. Stress and Health, Third Edition, PL Rice (Ed), s. 192-218.
Keenan A, McBain DM (1979) Effects of type-a behavior, intolerance of ambiguity, and locus of control on the relationship between role stress and work-related outcomes. Journal of Occupational Psychology, 52: 277-285.
Kelly KE, Houston BK (1985) Type A behavior in employed women: Relation to work, marital, and leisure variables, social support, stress, tension, and health. J Pers Soc Psychol, 48: 1067-1079.
Kirkcaldy BD (1993) Job stress and satisfaction: International police officers. Psychol Rep, 72:386.
Kirkaldy BD, Cooper CL (1992) Cross-cultural differences in ocucupational stress among British and German managers. Work and Stress, 6:177-190.
Kojima M, Nagaya T, Takahashi H, Kawai M, Tokudome S (2004) A Chronological decrease in Type a behavior patterns among male workers in 1995-1999. Journal of Occupational Health, 46: 171-174.
Köse S (1984) Endüstri alanında stres yaratan ögeler-stres yönetim ve bir uygulama. III. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayınları: s. 315-321.
Lazarus R (1994) Stresle başaçıkma tarzınız: Dostunuz ya da düşmanınız (Çev. N. Rugancı). Stresle Başaçıkma. Olumlu bir yaklaşım (Ed. N. Şahin), TürkPsikologlar Derneği Yayınları: 2, s. 59-63.
Lazarus RS, Folkman S (1984) Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Lee RT, Ashforth BE (1996) A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. J Appl Psychol, 81:123-133.
Marmot MG, Madge N (1995) An Epidemiological perspective on stress and health. Research Methods in Stress and Health Psychology, SV Kasl, CK Cooper (Ed), John Wiley & Sons Ltd., s. 3-26.
Matteson MT, Ivancevich JM, Smith SV (1984) Relation of Type A Behavior to performance and satisfaction among sales personnel. Journal of Vocational Behavior, 25: 203-214.
Matrunola P (1996) Is there a relationship between job satisfaction and absenteeism. J Adv Nurs, 23(4): 827-834.
McIntire SA, Miller LA (2000) Foundations of Psychological Testing. Boston:McGraw Hill.
Miller LH, Smith AD, Mahler BL (1988) The Stress Audit Manual, Brookline.
Motowidlo SJ, Packard JS, Manning MR (1986) Occupational stress: Its causes and consequences for job performance. J Appl Psychol, 71(4): 18-629.
Mueser KT, Yarnold PR, Bryant EB (1987) Type-A behavior and time urgency: Perception of time adjectives. Br J Med Psychol, 60: 267-269.
Powell LH (1995) Issues in the measurement of the Type A behaviour pattern. Research Methods in Stress and Health Psychology, SV Kasl, CK Cooper (Ed), England. John Wiley and Sons Ltd., s. 231-282.
Ramirez AJ, Graham J, Richards MA, Cull A, Gregory WM (1996) Mental health of hospital consultants: The effects of stress andsatisfaction at work. Lancet, 347 (March 16): 724-728.
Rathus SA, Nevid JS (1989) Stress: What it is and what it does. Psychology and the Challenges of Life. Adjustment and Growth, Fourth edition, s.181-229.
Robbins SP (1999) Organizational Behavior. (8th Edition) New Jersey, Prentice Hall, s.142.
Rout U, Cooper CL, Rout JK (1996) Job stress among British general practitioners. Predictors of job dissatisfaction and mental ill-health. Stress Medicine, 12(3): 155-166.
Rout U (2000) Stress amongst district nurses: a preliminary investigation. Journal of Clinical Nursing, 9: 303-309.
Smith TW (1986) Type-A behavior and cardiovascular disease: An information processing approach. Information processing approaches to clinical psychology (Ed.) Richard Ingram, Academic Press, Inc, s. 95-108.
Siva A (1988) SBÖ ve KKÖ faktör analizi ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış çalışma.
Şahin NH, Durak A (1994) Occupational stress and job satisfaction. The case of banking personnel. 23 rd International Congress of Applied Psychology, Book of Abstracts, Madrid: July, 17-22, s. 72.
Şahin NH, Durak A, Yasak Y (1994) Interpersonal style, Loneliness and depression. 23 rd International Congress of Applied Psychology, Book of Abstracts, Madrid: July, 17-22, s. 209.
Şahin NH, Durak A (1995) Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite öğrencieri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10 (34): 56-73.
Şahin NH, Batıgün AD (1997) Özel bir sağlık kuruluşunda iş doyumu ve stres. Türk Psikoloji Dergisi, 12(39): 57-71.
Taylor SE (1990) Health psychology. The science and the field. Am Psychol, 5(1): 40-50.
Vries MW, Wilkerson B (2003) Stress, work and mental health: a global perspective. Acta Neuropsych, 15(1):1-16.
Waldron I, Zyzanski S, Shekelle RB, Jenkins CD, Tannelbaum S (1977) The coronary-prone behavior pattern in employed men and women. Journal of Human Stress, 3: 2-18.
Wolfgang AP (1988) Job stress in the health professions: A study of physicians, nurses and pharmacits. Behav Med, 14(1): 43-47.

APA	BATIGÜN D, ŞAHİN N (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. , 32 - 45.
Chicago	BATIGÜN Durak Ayşegül,ŞAHİN Nesrin H. İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. (2006): 32 - 45.
MLA	BATIGÜN Durak Ayşegül,ŞAHİN Nesrin H. İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. , 2006, ss.32 - 45.
AMA	BATIGÜN D,ŞAHİN N İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. . 2006; 32 - 45.
Vancouver	BATIGÜN D,ŞAHİN N İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. . 2006; 32 - 45.
IEEE	BATIGÜN D,ŞAHİN N "İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu." , ss.32 - 45, 2006.
ISNAD	BATIGÜN, Durak Ayşegül - ŞAHİN, Nesrin H.. "İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu". (2006), 32-45.

APA	BATIGÜN D, ŞAHİN N (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 32 - 45.
Chicago	BATIGÜN Durak Ayşegül,ŞAHİN Nesrin H. İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi 17, no.1 (2006): 32 - 45.
MLA	BATIGÜN Durak Ayşegül,ŞAHİN Nesrin H. İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, vol.17, no.1, 2006, ss.32 - 45.
AMA	BATIGÜN D,ŞAHİN N İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi. 2006; 17(1): 32 - 45.
Vancouver	BATIGÜN D,ŞAHİN N İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi. 2006; 17(1): 32 - 45.
IEEE	BATIGÜN D,ŞAHİN N "İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu." Türk Psikiyatri Dergisi, 17, ss.32 - 45, 2006.
ISNAD	BATIGÜN, Durak Ayşegül - ŞAHİN, Nesrin H.. "İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu". Türk Psikiyatri Dergisi 17/1 (2006), 32-45.