Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması

BİLAL, Emek; DAĞ, İhsan

Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması

Emek BİLAL, (Gönül Özel Eğitim Merkezi, Ankara, Türkiye)

İhsan DAĞ (Hacettepe Üniversitesi, Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara)

Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi

39 7

Yıl: 2005 Cilt: 12 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 56 - 68 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması

Öz:

Amaç: İlgili yazın incelendiğinde, zihinsel engelli çocuğa sahip olan annelerin yaşadığı bildirilen strese eşlik eden bazı kişilik özelliklerinin bulunduğu belirtilmektedir. Bu nedenle bu araştırmanın amacı, eğitilebilir zihinsel engelli çocuğu olan annelerin yaşadıkları stres belirtileri ile stresle başa çıkma tarzları ve kontrol odağı inançları arasındaki ilişkiyi, zihinsel engelli çocuğa sahip olmayan annelerle karşılaştırmalı olarak incelemektir. Yöntem: Araştırmanın örneklemini Ankara’daki özel eğitim kurumlarına devam eden, birincil tanısı “eğitilebilir düzeyde zihinsel engelli” olan 83 engelli çocuk annesi ve yine Ankara’daki ilköğretim kurumlarına devam eden, bilinen fiziksel ya da zihinsel yetersizliği olmayan 91 çocuğun annesi oluşturmuştur. Böylece araştırma toplam 174 katılımcı ile yürütülmüştür. Hem çalışma hem de karşılaştırma grubundaki annelerin çocuklarının yaşı 7-12 arasında tutulmuştur. Katılımcılara Stres Belirtileri Ölçeği (SBÖ), Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ) ve Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ) uygulanmış., elde edilen puan ortalamaları karşılaştırılmıştır. Bulgular: Her iki gruptaki annelerin SBÖ’den aldıkları toplam ve alt faktör puanlarına uygulanan bağımsız gruplar için t testi sonuçları, engelli çocuğu olan annelerin bilişsel duyuşsal stres belirtilerini daha fazla yaşadıklarını göstermiştir. Aynı arşılaştırma iki grup arasında SBTÖ ve KOÖ toplam ve alt faktör puanları açısından anlamlı bir farklılaşma olmadığını göstermiştir. Aşamalı çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre ise, annelerin yaşadıkları toplam stres düzeyinin yordayıcıları olarak başa çıkma faktörlerinden çaresiz-kendini suçlayıcı yaklaşım ve kendine güvenli yaklaşım saptanmıştır. Tartışma: Araştırma sonucunda elde edilen bulgular ilgili yayınlar çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelime: Çocukluk çağında tanı koyulmuş zihinsel bozukluklar Psikiyatrik durum derecelendirme ölçekleri Stres Anneler Uyum, psikolojik Psikoloji, sosyal İç-dış denetim

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abbott DA, Meredith A (1986) Strengths of parents with retarded children. Family Relations 35: 371-375.
Akkök F (1989) Özürlü bir çocuğa sahip anne babalar›n kaygı ve endifle düzeyini ölçme aracının güvenirlik ve geçerlik çalışması. Psikoloji Dergisi 7: 26-38.
Akkök F, Aşkar P, Karancı AN (1992) Özürlü bir çocuğa sahip anne-babalardaki stresin yordanması. Özel Eğitim Dergisi 1: 8-12.
Amirkhan JH (1998) Attributions as predictors of coping and distress. Pers Soc Psychol Bull 24: 1006-1018.
Baumgardner AH, Heppner PP, Arkin RM (1986) Role of causal attribution in personal problem solving. J Pers Soc Psychol 50: 636-643.
Beckman PJ (1991) Comparison of mothers’ and fathers’ perceptions of the effect of young children with and without disabilities. Am J Ment Retard 95: 585-595.
Brandon LA (1992) Families of children with autism and families of children with Mental Retardation: Relationships among needs, attributes and locus of control. Unpublished doctorate thesis, The University of North Carolina.
Carver CS, Scheier MF, Weintraub JK (1989) Assesing coping stregies: A theoretically based approach. J Pers Soc Psychol 56: 267-283.
Clubb RL (1991) Chronic sorrow: Adaptation patterns of parents with chronically ill children. Pediatric Nursing 17: 461- 465.
Cummings ST, Bayley HC, Rie HE (1966) Effects of the child’s deficiency on the mother: A study of mothers of mentally retarded, chronically ill, and neurotic children. Am J Orthopsychiatry 36: 595-608.
Çavuşoğlu H (1996) Kronik hastalıklı çocuğu olan ailelerin yaşadıkları güçlükler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 3: 130-138.
Dağ İ (2002) Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 17:77-90.
Das Gupta B (1992) Perceived control and examination stress. Psychology, Am J Hum Behav 29: 31-34.
Dunn ME, Burbine T, Bowers CA ve ark. (2001) Moderators of stres in parents of children with autism. Community Ment Health J 37: 39-52.
Duygun T, Sezgin N (2003) Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres, stresle başaçıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine etkisi. Türk Psikoloji Dergisi 18:37-52.
Dyson LL (1991) Families of young children with handicaps:parental stres and family functioning. Am J Ment Retard 95: 623-629.
Dyson LL (1997) Fathers and mothers of school-age children with developmental disabilities: Parental stres, family functioning and social support. Am J Ment Retard 102: 267-279.
Faerstein L (1981) Stres and coping in families of learning disabled children: A literature review. J Learn Disabil 14: 420-423.
Folkman S, Lazarus RS (1980) An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior 21: 219-239.
Folkman S, Lazarus RS, Dunkel-Schetter C ve ark. (1986) Dynamics of a stressful encounter: cognitive appraisal, coping, and encounter outcomes. J Pers Soc Psychol. 50: 992-1003.
Frey KS, Greenberg MT, Fewell RR (1989) Stres and coping among parents of handicapped children: A multidimensional approach. Am J Ment Retard 94: 240-249.
Friedrich WN, Friedrich WL (1981) Psychosocial assets of parents of handicapped and nonhandicapped children. Am J Ment Defic 85: 551-553.
Friedrich WN, Wilturner LT, Cohen DS (1985) Coping resources and parenting mentally retarded children. Am J Ment Defic 90: 130-139.
Goldberg S, Marcovitch S, MacGregor D ve ark. (1986) Family responses to developmentally delayed preschoolers: etiology and the father’s role. Am J Ment Defic 90: 610-617.
Gomez R (1998) Locus of control and avoidant coping: Direct, interactional and mediational effects on maladjustment in adolescents. Pers Individ Dif 24: 325-334.
Gowan JW, Johnson-Martin N, Goldman BD ve ark. (1989) Feelings of depression and parenting competence of mothers of handicapped and nonhandicapped infants: A longitudinal study. Am J Ment Retard 94: 259-271.
Haris VS, McHale SM (1989) Family life problems, daily caretaking activities, and the psychological well-being of mothers of mentally retarded children, Am J Ment Retard 94: 231-239.
Hovardaoğlu S (1997) Stres belirtileri ile durumsal ve sürekli kaygının yordanması. Kriz Dergisi 5: 127-134.
Kazak AE, Marvin RS (1984) Diffirences, difficulties and adaptation:Stres and social networks in families with a handicapped child. Family Relations 33:67-77.
Kim HW, Greenberg JS, Seltzer MM ve ark. (2003) The role of coping in maintaining the psychological well-being of mothers of adults with intellectual disability and mental ilness. J Intellect Disabil Res 47:313-327.
Küçüker S (2001) Erken eğitimin gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi 3:1-11.
McKinney B, Peterson RA (1987) Predictors of stress in parents of developmentally disabled children. J Pediatr Psychol 62: 133-150.
Onbaşıoğlu M (2004) Stresle bafl etmede zihinsel yöntemler. Türk Psikoloji Bülteni, 10: 34-35.
Parkes KR (1984) Locus of control, cognitive appraisal and coping in stressful episodes. J Pers Soc Psychol 46: 655-688.
Pelchat D, Ricard N, Bouchard JM ve ark. (1999) Adaptation of parents in relation to their 6-month-old infant’s type of disability. Child: Care, Health and Development 25: 377-397.
Penley JA, Tomaka J, Wiebe JS (2002) The association of coping to physical and psychological health outcomes. J Behav Med 25: 551-603.
Petrosky MJ, Birkimer JC (1991) The relationship among locus of control, coping styles and psychological symptom reporting. J Clin Psychology 47:336-345.
Rotter JB (1966) Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychol Monogr 80:1-28.
Salisbury CL (1987) Stressors of parents with young handicapped and nondandicapped children. Journal of the Division for Early Childhood 11:154-160.
Saloviita T, Itälinna M, Leinonen E (2003) Explaining the parental stres of fathers and mothers caring for a child with intellectual disability: aDouble ABCX Model. J Intellect Disabil Res 47: 300-312.
Schilling RF, Schinke SP, Kirkham M (1985) Coping with ahandicapped child: Differences between mothers and fathers. Soc Sci Med 21: 857-863.
Scott BS, Atkinson L, Minton HL ve ark. (1997) Psychological distress of parents of infants with Down Syndrome. Am J Ment Retard 102: 161-171.
Shapiro J (1983) Family reactions and coping strategies in response to the physically ill or handicapped child: A review. Soc Sci Med 17: 913-931.
Şahin NH, Durak A (1995) Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi 10: 56-73.
Taanila A, Syrjä L, Kokkonen J ve ark. (2002) Coping of parents with physically and/or intellectually disabled children. Child Care Health Dev 28: 73-86.
Walker LS, Van Slyke DA, Newbrough JR (1992) Family resources and stres: a comparison of families of children wiyh cystic fibrosis, diabetes and mental retardation. J Pediatric Psychology 17:327-343.
Wilkler L (1981) Chronic stresses of families with handicapped children. Family Relations 30:281-288.

APA	BİLAL E, DAĞ İ (2005). Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. , 56 - 68.
Chicago	BİLAL Emek,DAĞ İhsan Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. (2005): 56 - 68.
MLA	BİLAL Emek,DAĞ İhsan Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. , 2005, ss.56 - 68.
AMA	BİLAL E,DAĞ İ Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. . 2005; 56 - 68.
Vancouver	BİLAL E,DAĞ İ Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. . 2005; 56 - 68.
IEEE	BİLAL E,DAĞ İ "Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması." , ss.56 - 68, 2005.
ISNAD	BİLAL, Emek - DAĞ, İhsan. "Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması". (2005), 56-68.

APA	BİLAL E, DAĞ İ (2005). Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), 56 - 68.
Chicago	BİLAL Emek,DAĞ İhsan Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 12, no.2 (2005): 56 - 68.
MLA	BİLAL Emek,DAĞ İhsan Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, vol.12, no.2, 2005, ss.56 - 68.
AMA	BİLAL E,DAĞ İ Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2005; 12(2): 56 - 68.
Vancouver	BİLAL E,DAĞ İ Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2005; 12(2): 56 - 68.
IEEE	BİLAL E,DAĞ İ "Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması." Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12, ss.56 - 68, 2005.
ISNAD	BİLAL, Emek - DAĞ, İhsan. "Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması". Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 12/2 (2005), 56-68.