Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi

UÇAK ÖZENÇ, Nazan; GÜZELDERE OLŞEN, Şemsa

Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi

Nazan UÇAK ÖZENÇ, (Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara, Türkiye)

Şemsa GÜZELDERE OLŞEN (Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Kütüphane Müdürlüğü, Ankara, Türkiye)

Türk Kütüphaneciliği

10 1

Yıl: 2006 Cilt: 20 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 7 - 28 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi

Öz:

Uzun yıllar bilgi erişim sistemleri, kullanıcı dikkate alınmaksızın, sadece sistem ve sistemden alınan çıktı üzerinde çalışılarak geliştirilmiştir. Ancak, bilgi erişim sistemlerinin işleyişi ve bilginin düzenlenmesi, kullanıcının bilgiyi zihninde işleyişinden farklıdır. 1970'lerin sonu ve 1980'lerin ilk yıllarında, kullanıcının bilişsel ve duygusal niteliğinin, sistemle olan iletişmini ve bilgi arama davranışını etkilediği anlaşılmıştır. Kullanıcının bilgi arama davranışı ve bilgi ihtiyacıyla ilgili araştırmalara yeni bir bakış açısı getiren Bilişsel Yaklaşım, çalışmalarda uygulanmıştır. Bu yaklaşım, kullanıcının zihinsel işlemlerinin ve duygusal güdülerinin bilgi arama davranışını nasıl etkilediği üzerinde odaklanmıştır. Bu makalede, kullanıcının bilişsel yapısı, ilgililik, bilgi arama davranışı ve bu kavramlar arasındaki ilişki incelenecek ve daha iyi bilgi erişim sistemleri geliştirme yönünde önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelime: bilişsel yapı bilgi erişim bilişsel yaklaşım bilişsel stiller bilgi arama bilişsel süreçler

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Allen, Bryce L. (1991). Cognitive research in information science: Implications for design. M. E. Williams (Yay. Haz.), Annual review of information science and technology içinde (Cilt 26, ss. 1-37 ). New Jersey: American Society for Information Science.
Ausubel, D.P. (1963). Cognitive structure and the facilitation of meaningful verbal learning. Journal of Teacher Education, 14, 217-221.
Barnett, George A. ve Siegel G. (1988). The diffusion of computer assisted legal research systems. Journal of the American Society for Information Science, 39(4), 224-234.
Barry, Carol L. ve Schamber L. (1998). Users' criteria for relevance evaluation: A cross-situational comparison. Information Processing and Management, 34(2/3), 219- 236.
Bates, M.J. (1989). The design of browsing and berrypicking techniques for the online search interface. Online Review, 13, 407-424.
Belkin, N.J., Oddy R.N. ve Brooks H.M. (1982a). ASK for information retrieval: Part I. background and theory. Journal of Documentation, 38(2), 61-71.
Belkin, N.J., Oddy R.N. ve Brooks H.M. (1982b). ASK for information retrieval: Part II. result of design study. Journal of Documentation, 38(3), 145-164.
Borgman, Christine L. (1986). The user's mental model of an information retrieval system: An experiment on a prototype online catalog. International Journalof Man-Machine Studies, 24(1), 47-64.
Bruce, Harry W. (1994). A cognitive view of the situational dynamism of user centered relevance estimation. Journal of the American Society for Information Science, 45 (3), 142-148.
Burnkrant, R. E. (1976). Amotivational model of information-processing intensity. Journal of Consumer Research, 3, 21-30.
Cosijn, E. ve Ingwersen, P. (2000). Dimensions of relevance. Information Processing and Management, 36,533-550.
Cuadra, C.A. ve Katter, R.V. (1967). Opening the black box of relevance. Journal of Documentation, 23(4), 291-303.
Das, J.P., Kirby, J.R. ve Jarman, R.F. (1979). Simultaneous and sequential cognitive processes. New York: Academic Press.
Davidson, D. (1977). The effect of individual differences of cognitive style on judgments of document relevance. Journal of the American Society for Information Science, 28, 273-184.
Dervin, B. (1983). An overview of sensemaking research, concepts, methods and results to date. Seattle,WA: School of Communication, University of Washington.
Dervin, B. ve Nilan, M. (1986). Information needs and uses. M.E. Williams (Yay. Haz.), Annual Review of Information Science and Technology içinde (Cilt 21, ss. 3-33). White Plains, NY: Knowledge Industry Publications.
Doyle, Lauren B. (1963). Is relevance an adequate criterion in retrieval system evaluation? H.P. Luhn (Yay. Haz.), Automation and scientific communication. 26th Annual Meeting of the American Documentation Institute, Washington, D.C.'de sunulan kısa bildiri.
Driscoll, Marcy Perkins. (1993). Psychology of learning for instruction: Learning and instructional technology. Boston: Allyn & Bacon.
Dumais, Susan T. ve Landauer T. K. (1984). Describing categories of objects for menu retrieval systems. Behaviour Research Methods, Instruments and Computers, 16(2), 242-248.
Fenichel, Carol Hansen. (1981). Online searching: measures that discriminate among users with different types of experiences. Journal of the American Society for Information Science, 32(1), 24-34.
Glass, Arnold Lewis ve Holyoak, K. J. (1986). Cognition (2. bs.). New York: Random House.
Halpern, David ve Nilan, M. (1988). Astep toward shifting the research emphasis in information science from the system to the user: an empirical investigation. C.L. Borgman ve E.Y.H. Dai (Yay. Haz.), ASIS'88: Information and Technology: Planning for the American Society for Information Science 51st Annual Meeting: Cilt.25, ss. 169-176, Oct. 23-27 Atlanta, GA. and Medford, NJ: Learned Information, Inc.
Hancock, Micheline. (1987). Subject searching behaviour at the library catalogue and at the shelves: Implications for online interactive catalogues. Journal of Documentation, 43(4), 303-321.
Harter, Stephen P. (1992). Psychological relevance and information science. Journal of the American Society for Information Science, 43(October), 602-615.
Howard, Helen. (1982). Measures that discriminate among online searches with different training and experience. Online Review, 6(4), 315- 327.
Howard, John A. (1963). Marketing : Executive and buyer behavior. New York: Columbia University Press.
Ingwersen, Peter. (1987). Towards a new research paradigm in information retrieval. Irene Wormell (Yay. Haz.), Knowledge engineering: Export systems and information retrieval içinde (ss. 150-168). London: Taylor Graham.
Janes, J. W. (1991). Relevance judgments and the incremental representation of document representations. Information Processing and Management, 26,6,629-646.
Kartzer, J. ve Snyder, H. (1990). Toward a more realistic assessment of information retrieval performance. Proceedings of the ASIS. Washington, DC, 80-85.
Kuhlthau, Carol Collier. (1988). Developing a model of the library search process: Cognitive and affective aspects. RQ, 28(2), 232-242.
Kuhlthau, Carol Collier. (1991). Inside the search process: Information seeking from the user's perspective. Journal of the American Society for Information Science, 42(5), 361-371.
Kuhlthau, Carol Collier. (1993). Aprinciple of uncertainty for information seeking. Journal of Documentation, 49(4), 339-355.
Luger, George F. (1994). Cognitive science:The science of intelligent systems. Sand Diego: Academic Press.
Michel, Dee Andy (1994). "What is used during cognitive processing in information retrieval and library searching? Eleven sources of search information. Journal of the American Society for Information Science, 45(7), 498- 514.
Mick, C.K., Lindsey G.N. ve Callahan D. (1980). Toward usable user studies. Journal of the American Society for Information Science, 31(5), 347-365.
Morehead D.R., Pejtersen A.M. ve Rouse W.B. (1984). The value of information and computer aided information seeking: Problem formulation and application to fiction retrieval. Information Processing and Management, 20(5/6), 583-601.
Morgan, C.T. ve King, R.A. (1971). Introduction to psychology (3. bs.). New York: McGraw- Hill.
Neisser, Ulric (1967). Cognitive psychology. (Century Psychology Dizisi) New Jersey: Prentice-Hall.
Olşen, Şemsa (2000). Kullanıcının bilgi seçiminde karar vermesini etkileyen bilişsel yapısı üzerine bir inceleme. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara: H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Park, T.K. (1993). The nature of relevance in Information retrieval: An empirical study. Library Quarterly, 63, 318-351.
Saracevic, Tefko. (1975). Relevance: Areview of and a framework for the thinking on the notion in information science. Journal of the American Society for Information Science, 26(6), 321-343.
Saracevic, Tefko. (1996). Relevance reconsidered 96. Proceedings of the Second International Conference on Conceptions of Library and Information Science:Integration in Perspective, içinde s.201-218. Copenhagen: The Royal School of Librarianship.
Schamber, L. (1994). Relevance and information behavior. Annual Review of Information Science and Technology, içinde vol. 29, s. 3-48. Medford, N. J: Information Today.
Schamber, L., Eisenberg, M.B. ve Nilan, M.S. (1990). Are-examination of relevance: Toward a dynamic, situational definition. Information Processing and Management, 26(6), 755-776.
Shih, Hung-Pin (2004). Extended technology acceptance model of internet utilization behaviour. Information and Management, 41, 6, 719-729.
Swanson, D.R. (1986). Subjective versus objective relevance in bibliographic retrieval systems. Library Quarterly, 56, 389-398.
Taylor, Robert S. (1968). Question negotiation and information seeking in libraries. College and Research Libraries, 29(May), 178-194.
Uçak, Nazan Özenç. (1997). Bilgi gereksinimi ve bilgi arama davranışı. Türk Kütüphaneciliği, 11(4), 315-325.
Van Gigch, John P. (1991). System design modeling and metamodeling. New York: Plenum Press.
Vigil, Peter J. (1983). The psychology of online searching. Journal of the American Society for Information Science, 34(4), 281-287.
Wilson, T. (1981).On user studies and information needs. Journal of Documentation, 37(1), 3-15.
Wilson, T. (1984). The cognitive approach to information seeking behaviour and information use. Social Science Information Studies, 4, 197-204.
Wilson, Tom ve Walsh, C. Information behaviour: An inter-disciplinary perspective. 16 Kasım 2005 tarihinde http://www.shef.ac.uk/~is/publications/prelims.html adresinden erişildi.
Whitmire, E. (2002). Disciplinary differences and undergraduates' information seeking behaviour. Journal of the American Society for Information Science and Technology. 53, 8, 631-638.

APA	UÇAK ÖZENÇ N, GÜZELDERE OLŞEN Ş (2006). Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. , 7 - 28.
Chicago	UÇAK ÖZENÇ Nazan,GÜZELDERE OLŞEN Şemsa Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. (2006): 7 - 28.
MLA	UÇAK ÖZENÇ Nazan,GÜZELDERE OLŞEN Şemsa Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. , 2006, ss.7 - 28.
AMA	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. . 2006; 7 - 28.
Vancouver	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. . 2006; 7 - 28.
IEEE	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş "Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi." , ss.7 - 28, 2006.
ISNAD	UÇAK ÖZENÇ, Nazan - GÜZELDERE OLŞEN, Şemsa. "Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi". (2006), 7-28.

APA	UÇAK ÖZENÇ N, GÜZELDERE OLŞEN Ş (2006). Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 20(1), 7 - 28.
Chicago	UÇAK ÖZENÇ Nazan,GÜZELDERE OLŞEN Şemsa Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği 20, no.1 (2006): 7 - 28.
MLA	UÇAK ÖZENÇ Nazan,GÜZELDERE OLŞEN Şemsa Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği, vol.20, no.1, 2006, ss.7 - 28.
AMA	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği. 2006; 20(1): 7 - 28.
Vancouver	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi. Türk Kütüphaneciliği. 2006; 20(1): 7 - 28.
IEEE	UÇAK ÖZENÇ N,GÜZELDERE OLŞEN Ş "Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi." Türk Kütüphaneciliği, 20, ss.7 - 28, 2006.
ISNAD	UÇAK ÖZENÇ, Nazan - GÜZELDERE OLŞEN, Şemsa. "Bilişsel Yapının ve İşlemlerin Bilgi Arama Davranışı Üzerine Etkisi". Türk Kütüphaneciliği 20/1 (2006), 7-28.