Yıl: 2005 Cilt: 16 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 276 - 283 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi

Öz:
Huy (tem­pe­ra­ment), ka­rak­ter ve ki­şi­lik kav­ram­la­rı ço­ğu za­man yan­lış ola­rak eş an­lam­da kul­la­nıl­mak­la bir­lik­te fark­lı an­lam­lar ta­şı­mak­ta­dır. Hi­pok­rat’ın dört sıvı ku­ra­mın­dan be­ri ba­zı huy­la­rın ve ki­şi­lik özel­lik­le­ri­nin psi­ki­yat­rik bo­zuk­luk­la­ra yat­kın­lık ya­rat­tı­ğı dü­şü­nül­müş­tür. Kra­epe­lin, Schne­ider ve Kretsch­mer be­lir­gin psi­ki­yat­rik bo­zuk­luk­la­rın mi­nör çe­şit­le­ri ola­rak ta­nım­la­dık­la­rı huy özel­lik­le­ri­nin bir yel­pa­ze üze­rin­de yer al­dı­ğı­nı söy­le­yen ilk ya­zar­lar­dır. Akis­kal’ın “si­lik iki­uç­lu­luk” ve “duy­gu­la­nım­sal huy­lar” (af­fec­ti­ve tem­pe­ra­ments) kav­ram­la­rı, ta­nım­la­yı­cı psi­ki­yat­ri­de önem­li bir ge­liş­me­dir. Bu­nun ya­nı sı­ra, Clo­nin­ger’in hu­yun bi­yo­lo­jik ve ge­ne­tik yö­nü­nü vurgulayarak ge­liş­tir­di­ği dört bo­yu­tu huy ve üç bo­yu­tu ka­rak­te­ri ta­nım­la­yan psi­ko­bi­yo­lo­jik yak­la­şı­mı, ki­şi­li­ği huy ve ka­rak­te­rin bi­le­şi­mi ola­rak ta­nım­la­mak­ta­dır. Ki­şi­lik bo­zuk­luk­la­rı ve duy­gu­du­rum bo­zuk­luk­la­rı ara­sın­da­ki iliş­ki üze­ri­ne fark­lı var­sa­yım­lar öne sü­rül­müş­tür an­cak he­nüz hiç bi­ri tek ba­şı­na ye­ter­li açık­la­ma­yı sağ­la­ya­ma­mak­ta­dır. DSM-III ile çok ek­sen­li sı­nıf­la­ma ge­ti­ri­le­rek, ki­şi­lik bo­zuk­luk­la­rı, Ek­sen II bo­zuk­luk­lar al­tın­da in­ce­len­miş­tir. Bu ya­zı­da, duy­gu­du­rum bo­zuk­luk­la­rı­na ge­ti­ri­len sı­nıf­lan­dır­ma­cı ve bo­yut­sal yak­la­şım­lar in­ce­len­mek­te, eş­lik eden huy, ka­rak­ter ve ki­şi­lik bo­zuk­luk­la­rı tar­tı­şıl­mak­ta­dır. Bu amaç­la aşa­ğı­da­ki anah­tar söz­cük­ler kul­la­nı­la­rak, 1980-2004 yıl­la­rı ara­sın­da ya­pı­lan ya­yın­lar med­li­ne (Pub/med) ile ta­ran­mış­tır. Ula­şı­lan kay­nak­lar ışı­ğın­da huy, ki­şi­lik ve ka­rak­ter özel­lik­le­ri­nin duy­gu­du­rum bo­zuk­luk­la­rıy­la bir­lik­te­li­ği­nin kli­nik öne­mi tar­tı­şıl­mak­ta­dır.
Anahtar Kelime: Kişilik bozuklukları Kişilik Karakter Duygudurum bozuklukları Mizaç

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ak­de­niz F, Ke­se­bir S, Va­hip S ve ark. (2004) Duy­gu­du­rum bo­zuk­luk­la­rı ile mi­zaç ara­sın­da iliş­ki var mı? Türk Psi­ki­yat­ri Der­gi­si, 15: 183-190.
  • Akis­kal HS (1994) The tem­pe­ra­men­tal bor­ders of af­fec­ti­ve di­sor­ders. Ac­ta Psychi­atr Scand, 89 (Suppl.379): 32-37.
  • Akis­kal HS, Hirsch­feld MA, Ye­re­va­ni­an BI (1983) The re­la­ti­ons­hip of per­so­na­lity to af­fec­ti­ve di­sor­ders. Arch Gen Psychi­atry, 40: 801-810.
  • Akis­kal HS, Mall­ya G (1987) Cri­te­ria for the ‘soft’ bi­po­lar spect­rum: tre­at­ment imp­li­ca­ti­ons. Psychop­har­ma­col Bull, 23: 68-73.
  • Akis­kal HS, Pin­to O (1999) The evol­ving bi­po­lar spect­rum: pro­toty­pes I, II, III and IV. Psychi­atr Clin N Am, 22: 517-534.
  • Akis­kal HS, Pla­ci­di GF, Ma­rem­ma­ni I ve ark. (1998) TEMPS-I: de­li­ne­ating the most disc­ri­mi­nant tra­its of the cyclothy­mic, dep­res­si­ve, hyperthy­mic and ir­ri­tab­le tem­pe­ra­ments in a non­pa­ti­ent gro­up. J Af­fect Di­sord, 51: 7-19.
  • Akis­kal HS, Ye­re­va­ni­an BI, Da­vis GC ve ark. (1985) The no­so­lo­gic sta­tus of bor­der­li­ne­bor­der­li­ne per­so­na­lity: cli­ni­cal and poly­som­nog­rap­hic study. Am J Psychi­atry, 142: 192-198.
  • Black DW, Bell S, Hul­bert J ve ark. (1988) The im­por­tan­ce of Axis II in pa­ti­ents with ma­jor dep­res­si­on: a cont­rol­led study. J Af­fect Di­sord, 14: 115-122.
  • Bri­eger P, Ehrt U, Mar­ner­nos A (2003a) Fre­qu­ency of co­mor­bid per­so­na­lity di­sor­ders in bi­po­lar and uni­po­lar af­fec­ti­ve di­sor­ders. Compr Psychi­atry, 44: 28-34.
  • Bri­eger P, Ro­et­tig S, Ehrt U ve ark. (2003b) TEMPS-A sca­le in ‘mi­xed’ and ‘pu­re’ ma­nic epi­so­des: new da­ta and met­ho­do­lo­gi­cal con­si­de­ra­ti­ons on the re­le­van­ce of jo­int an­xi­ous-dep­res­si­ve tem­pe­ra­ment tra­its. J Af­fect Di­sord, 73: 99-104.
  • Chess S, Tho­mas A (1990) The New York Lon­gi­tu­di­nal Study (NYLS): the yo­ung adult pe­ri­ods. Can J Psychi­atry, 35: 557-561.
  • Clo­nin­ger CR (1987) A syste­ma­tic met­hod for cli­ni­cal desc­rip­ti­on and cla­ssi­fi­ca­ti­on of per­so­na­lity va­riants. Arch Gen Psychi­atry, 44: 573-588.
  • Clo­nin­ger CR, Ba­yon C, Svra­kic DM (1998) Me­asu­re­ment of tem­pe­ra­ment and cha­rac­ter in mo­od di­sor­ders: a mo­del of fun­de­men­tal sta­tes as per­so­na­lity types. J Af­fect Di­sord, 51: 21-32.
  • Clo­nin­ger CR, Svra­kic DM, Przybeck TR (1993) A psycho­bi­olo­gi­cal mo­del of tem­pe­ra­ment and cha­rac­ter. Arch Gen Psychi­atry, 50: 975-90.
  • Cor­rub­le E, Gi­nes­tet D, Gu­el­fi JD (1996) Co­mor­bi­dity of per­so­na­lity di­sor­ders and uni­po­lar dep­res­si­on: a re­vi­ew. J Af­fect Di­sord, 37: 157-170.
  • Cos­ta PT, McCrae RR (1997) Sta­bi­lity and chan­ge in per­so­na­lity as­sess­ment: the re­vi­sed NEO Per­so­na­lity In­ven­tory in the ye­ar 2000. J Pers As­sess, 68: 86-94.
  • Du­na­ye­vich E, Sax KW, Kech PE ve ark. (2000) Twel­ve-month out­co­me in bi­po­lar pa­ti­ents with and wit­ho­ut per­so­nali­ty di­sor­ders. J Clin Psychi­atry, 61: 134-139.
  • Du­na­ye­vich E, Stra­kows­ki SM, Sax KW ve ark. (1996) Per­so­na­lity di­sor­ders in first-and mul­tip­le-epi­so­de ma­nia. Psychi­atry Res, 64: 69-75.
  • Enns MW, Swen­son JR, McInty­re RS ve ark. (2001) Cli­ni­cal gu­ide­li­nes for the tre­at­ment of dep­res­si­ve di­sor­ders: co­mor­bi­dity. Can J Psychi­atry, 46 (Suppl 1): 77-90.
  • Ey­senck HJ (1991) Di­men­si­ons of per­so­na­lity: 16, 5 or 3 cri­te­ria for a ta­xo­no­mic pa­ra­digm. Per­so­na­lity and In­di­vi­du­al Dif­fe­ren­ces, 12:773-790.
  • Fa­r­mer R, Nel­son-Gray RO (1990) Per­so­na­lity di­sor­ders and dep­res­si­on: hypot­he­ti­cal re­la­ti­ons, emp­rical fin­dings, and met­ho­do­lo­gi­cal con­si­de­ra­ti­ons. Clin Psychol Rev, 10: 453-476.
  • Gary­fal­los G, Ada­mo­po­ulou A, Ka­ras­ter­gi­ov A ve ark. (1999) Per­so­na­lity di­sor­ders in dysthymia and ma­jor dep­res­si­on. Ac­ta Psychi­atr Scand, 99: 332-340.
  • Ge­or­ge EL, Mik­lo­witz DT, Ric­hards JA ve ark. (2003) The co­mor­bi­dity of bi­po­lar di­sor­der and Axis II per­so­na­lity di­sor­ders: pre­va­len­ce and cli­ni­cal cor­re­la­tes. Bi­po­lar Di­sord, 5: 115-122.
  • Gun­der­son JG, El­li­ot GR (1985) The in­ter­fa­ce bet­we­en bor­der­li­ne per­so­na­lity di­sor­der and af­fec­ti­ve di­sor­der. Am J Psychi­atry, 142: 277-288.
  • Gun­der­son JG, Phil­lips KA (1991) A cur­rent vi­ew of the in­ter­fa­ce bet­we­en bor­der­li­ne per­so­na­lity di­sor­der and dep­res­si­on. Am J Psychi­atry, 148: 967-975.
  • Han­sen­ne M, Rog­gers J, Pin­to E ve ark. (1999) TCI and dep­res­si­on. J Psychi­atr Res, 33: 31-36.
  • Joy­ce P, Mul­der R, Clo­nin­ger CR (1994) Tem­pe­ra­ment pre­dicts clo­mip­ra­mi­ne and de­sip­ra­mi­ne res­pon­se in ma­jor dep­res­si­on. J Af­fect Di­sord, 30: 35-46.
  • McCrae RR (1991) The fi­ve fac­tor mo­del and its as­sess­ment in cli­ni­cal set­tings. J Pers As­sess, 57: 399-414.
  • Mil­lon T, Da­vis RD (1996) Di­sor­ders of per­so­na­lity DSM-IV and be­yond. Wi­ley-In­ters­ci­en­ce Pub­li­ca­ti­on, 2. baskı, s. 60.
  • Nel­son EC, Clo­nin­ger CR (1995) TPQ as a pre­dic­tor of res­pon­se to ne­fa­zo­do­ne tre­at­ment of dep­res­si­on. J Af­fect Di­sord, 35: 51-57.
  • O’Con­nell RA, Ma­yo JA, Scu­it­to MS (1991) PDQ-R per­so­na­lity di­sor­ders in bi­po­lar pa­ti­ents. J Af­fect Di­sord, 23: 217-221.
  • Os­her Y, Lef­kif­ker E, Kot­ler M (1999) Low per­sis­ten­ce in euthy­mic manic-dep­res­sive patients: a rep­lication. J Af­fect Disord, 53: 87-90.
  • Perugi G, Akis­kal HS (2002) The soft bipolar spect­rum redefined: focus on the cyclothy­mic, an­xious-sen­sitive, im­pul­se-dyscont­rol, and bin­ge-eating con­nec­tion in bipolar II and related con­ditions. Psychiatr Clin N Am, 25: 713-737.
  • Phil­lips KA, Gun­der­son JG, Trieb­was­ser J ve ark. (1998) Reliability and validity of dep­res­sive per­sonality disor­der. Am J Psychiatry, 155: 1044-1048.
  • Roth­bart MK, Ahadi SA, Evans DE (2000) Tem­perament and per­sonality: origins and out­comes. J Pers Soc Psychol, 78: 122-135.
  • Roth­bart MK, Ahadi SA, Hers­hey KL ve ark. (2001) In­ves­tigations of tem­perament at three to seven years: The Child­ren’s Behaviour Ques­tion­naire. Child Dev, 72: 1394-1408.
  • S. Köse, K. Sayar, İ Ak ve ark. (2004) Mizaç ve karak­ter en­van­teri (Türk­çe TCI): Geçer­lik, güvenir­liği ve fak­tör yapısı. Klinik Psikofar­makoloji Bül­teni, 14:107-131.
  • Sato T, Narita T, Hirano S ve ark. (2001) Fac­tor validity of TCI in patients with major dep­res­sion. Compr Psychiatry, 42: 337-341.
  • Soloff PH, Cor­nelius J, Geor­ge A (1991) The dep­res­sed bor­der­line: one disor­der or two? Psychop­har­macol Bull, 27: 23-30.
  • Strakows­ki SM, Stoll AL, Tohen M ve ark. (1993) TPQ as a predic­tor of six-month out­come in first episode mania. Psychiatr Res, 48: 1-8.
  • Svrakic DM, Przybeck TR, Clonin­ger CR (1992) Mood states and per­sonality traits. J Af­fect Disord, 24: 217-226.
  • Tet­suya S, Hirano S, Narita T ve ark. (1999) TCI dimen­sions as a predic­tor of res­pon­se to an­tidep­res­sant treat­ment in major dep­res­sion. J Af­fect Disord, 56: 153-161.
  • Teme MB, Clonin­ger CR, Wat­son JP ve ark. (1997) Serotoner­gic autorecep­tor bloc­kade in the reduc­tion of an­tidep­res­san latency: per­sonality variab­les and res­pon­se to paroxetine and pin­dolol. J Af­fect Disord, 44: 101-109.
  • Uluşahin A, Uluğ B (1997) Clinical and per­sonality cor­relates of out­come in dep­res­sive disor­ders in a Tur­kish samp­le. J Af­fect Disord, 42: 1-8.
  • Üçok A, Karameli D, Kun­dak­çı T ve ark. (1997) Comor­bidity of per­sonality disor­ders with bipolar mood disor­ders. Compr Psychiatry, 39: 72-74.
  • Vahip S, Kesebir S, Al­kan M ve ark. Af­fec­tive tem­peramen­tal features in Tur­key: fin­dings from the validity and reliability study of TEMPS-A. J Af­fect Disord (bas­kıda).
  • Von­Zers­sen D, Akis­kal HS (1998) Per­sonality fac­tors in af­fec­tive disor­ders: his­torical develop­ments and cur­rent is­sues with special referen­ce to the con­cepts of tem­perament and charac­ter. J Af­fect Disord, 51: 1-5.
  • Young LT, Bagby RM, Cooke RG ve ark. (1995) A com­parison of TPQ dimen­sions in bipolar disor­der and unipolar dep­res­sion. Psychiatr Res, 58: 139-143.
APA SAYIN A, Aslan S (2005). Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. , 276 - 283.
Chicago SAYIN Aslıhan,Aslan Selcuk Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. (2005): 276 - 283.
MLA SAYIN Aslıhan,Aslan Selcuk Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. , 2005, ss.276 - 283.
AMA SAYIN A,Aslan S Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. . 2005; 276 - 283.
Vancouver SAYIN A,Aslan S Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. . 2005; 276 - 283.
IEEE SAYIN A,Aslan S "Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi." , ss.276 - 283, 2005.
ISNAD SAYIN, Aslıhan - Aslan, Selcuk. "Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi". (2005), 276-283.
APA SAYIN A, Aslan S (2005). Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(4), 276 - 283.
Chicago SAYIN Aslıhan,Aslan Selcuk Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi 16, no.4 (2005): 276 - 283.
MLA SAYIN Aslıhan,Aslan Selcuk Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, vol.16, no.4, 2005, ss.276 - 283.
AMA SAYIN A,Aslan S Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi. 2005; 16(4): 276 - 283.
Vancouver SAYIN A,Aslan S Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi. 2005; 16(4): 276 - 283.
IEEE SAYIN A,Aslan S "Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi." Türk Psikiyatri Dergisi, 16, ss.276 - 283, 2005.
ISNAD SAYIN, Aslıhan - Aslan, Selcuk. "Duygudurum bozuklukları ile huy, karakter ve kişilik ilişkisi". Türk Psikiyatri Dergisi 16/4 (2005), 276-283.