Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme

KARAKAŞ, Sirel; Can, Handan

Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme

Handan CAN, (Hacettepe Üniversitesi, Deneysel Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Sirel KARAKAŞ (Hacettepe Üniversitesi, Deneysel Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi

62 0

Yıl: 2005 Cilt: 14 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 22 - 25 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme

Öz:

Bu makalede, Alzheimer Tipi Demans (ATD), görülme sıklığı ve ATD'de görülen duygusal ve bilişsel bozukluklar ve hastalığın erken dönemde yakalanmasında birinci basamaktaki hekimin öneminden söz edilmektedir. ATD'nin erken dönemde yakalanabilmesi için birinci basamakta yapılabilecek değerlendirmeler ve bu aşamada nöropsikolojik testlerin önemi vurgulanmıştır. Nöropsikolojik testlerden tanı koyma, hastanın izlenmesi, tedavi etkinliğinin değerlendirilmesi ve rehabilitasyonda yararlanılmaktadır. ATD'de meydana gelen bellek ve diğer bilişsel işlev bozukluklarını değerlendirmede kullanılabilecek, standardizasyon çalışmaları tamamlanmış nöropsikolojik testler bulunmaktadır. Bir TÜBİTAK projesi kapsamında standardizasyon çalışmaları yapılıp ülkemize kazandırılmış olan bu nöropsikolojik testler Bilişsel Potansiyeller için Nöropsikolojik Test (BİLNOT) Bataryası altında toplanmıştır (Karakaş, 2004). Makalede bu nöropsikolojik testler ve bu testlerin hangi bilişsel süreçleri değerlendirmede kullanabilecekleri de ele alınmıştır. Ayrıca bu nöropsikolojik testlerin kullanıldığı ve ATD'nin evrelerine göre farklı bellek türlerinin incelendiği bir çalışma ve bulgularından da söz edilmiştir. Birinci basamakta yapılacak doğru yönlendirme, ATD'nin erken dönemde yakalanmasını ve tedaviye daha erken başlanmasını sağlayacaktır. Böylece ATD hastasının var olan yaşam kalitesini daha uzun süre koruması olanaklı olabilir.

Anahtar Kelime: Nöropsikolojik testler Alzheimer hastalığı Kavrayış bozuklukları Duygudurum bozuklukları

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

The dementia of Alzheimer type and neuropsychological assessment in primary health care

Öz:

In this article, the dementia of Alzheimer type (DAT), cognitive and emotional disorders seen in DAT and the importance of the general practitioners in primary health care units to detect DAT in its early stages were described. The assessments for detection of DAT in its early stages and the importance of neuropsychological tests at these stages were emphasized. Diagnosis by using neuropsychological tests, and follow-up and treatment efficacy in DAT progression were also mentioned. There are several neuropsychological tests which have been standardized completely and assessable for the memory and other cognitive disorders observed in DAT. These neuropsychological tests studied for the Turkish culture within the scope of a project of TUBITAK (Scientific and Technical Research Council of Turkey) were collected under the name of BILNOT Neuropsychological Battery (Karakaþş 2004). In this article, these neuropsychological tests and cognitive disorders which are assessable by them were mentioned. Further, a study about examining different memory types at different stages of DAT by using these neuropsychological tests and its findings were presented here. Appropriate referral of the patient in the primary health service units will provide us with early detection and chance to initiate DAT treatment in the early stages of the disease. By this way, it will be possible to protect the current life quality of DAT patients for a longer period of time.

Anahtar Kelime: Neuropsychological Tests Alzheimer Disease Cognition Disorders Mood Disorders

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1-Berrios GE. Non cognitive symptoms and the diagnosis of dementia, historical and clinical aspects. Br J Psychiatry 1989; 154 (Suppl 14):11-16.
2-Jorm AF, Jolley D. The incidence of dementia: A meta- analysis. Neurology 1998; 51:728-733
3-Geldmacher DS, Whitehouse PJ. Differential diagnosis of Alzheimer's disease. Neurology 1997; 48 (5):43-49.
4-Small GW, Rabins PV, Barry PR Buckholtz NS, Dekosky ST, Ferris SH, Finkel SI, Gwitther LR Khachaturian ZS. Diagnosis of Alzheimer's disease and related disorders. JAMA 1997; 278: 1363-1371.
5- Drachman DA. If we live long enough, will be all demented? Neurology 1994; 44: 1563-1565.
6-Ippen CG, Olin J, Schneider LS. Can caregivers independently rate cognitive and behavioral symptoms in Alzheimer's disease patients: A longitidunal analysis. Am J Geriatr Psychiatry 1999; (7) 4: 321-330.
7- Karakaş S, İrkeç C. Alzheimer hastalığı kliniğinin nöropsikolojik profili. Türkiye Klinikleri Nöroloji 2003; 1(1):13-22.
8-Binetti G, Cappa SF, Magni E., Padovani A, Bianchetti A, Trabucchi M. Visual and spatial perception in the early stage of Alzheimer's disease. Neuropsychology 1998; 12 (1): 29-33.
9- Can H, Gömceli Y, Koçer B, İrkeç C, Karakaş S. Farklı bellek türlerinin Alzheimer hastalığının klinik evrelerine göre değişimi. 38. Ulusal Nöroloji Kongresi 2002: s. 115-116, Antalya.
10-Can H, irkeç C, Karakaş S. Açık ve örtük belleğin demans evrelerine göre değişimi. 39. Ulusal Nöroloji Kongresi 2003: s. 215, Antalya.
11- Can H, İrkeç C, Karakaş S. Bellek türlerindeki bozukluk Alzheimer hastalığının (AH) evrelerine göre değişmektedir. XIII. Ulusal Psikoloji Kongresi 2004a: İstanbul.
12-Can H, irkeç C, Karakaş S. Memory profile of the Reisberg stages of Alzheimer's Disease. 12th World Congress of Psychophysiology (IOP). Int J Psychophysiol 2004b; 54 (1-2):117-118.
13-Kaptanoğlu G. Alzheimer ve Parkinson hastalığında nöropsikolojik değerlendirme ve olaya ilişkin potansiyeller.Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi 1998. istanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi.
14-Almkvist O. Neuropsychological features of early Alzheimer's disesase; preclinical and clinical stages. Acta Neurol Scand Suppl 1996; 165: 63-71.
15-Salmon DP, Chan AS. Semantic memory deficits associated with Alzheimer's disease. In: Cermak LS (Ed). Neuropsychological Explorations in Memory and Cognition, essays in honor Nelson Butters. New York: Plenum Press; 1994: p. 61-76.
16-Nebes R, Brady C B, Huff FJ. Semantic and attentional mechanisms of semantic priming in Alzheimer's disease. J Clin Exp Psychol 1989; 11: 219-230
17-Lehto J. Are executive function tests dependent on working memory responsibility. Q J Exp Psychol 1996; 49A(1): 29-50.
18-Flemming KC, Adams AC ve Peterson RC. Demans: Tanı ve Değerlendirme. Literatür 1997; Eylül: 5-16.
19-Medina J. What You Need to Know About Alzheimer's. Hong Kong: New Harbiger Publications;1999.
20-Işık E, İrkeç C. Demans. Işık E. (Ed.), Organik Psikiyatri, Ankara: Tayf Matbaası; 1999.
21-Can H, Karakaş S. 50-54 yaş grubu bireylerinin Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formundan (WMS-R) aldıkları puanların 20-24 yaş grubu bireylerinkilerle karşılaştırılması. II. Ulusal Geropsikiyatri Sempozyumu Bildirileri 1994: s. 19.
22-Öktem Ö. Demansların Nöropsikolojik Değerlendirilmesi. Selekler K (Ed.). Alzheimer ve diğer demanslar. Ankara: Güneş Kitabevi; 2003.
23-Hamilton MA. Rating Scale for Depression. J Neurosurg Psychiatry 1960; 23: 56-62.
24-Beck AT, Ward CH, Mendelson M. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychol 1961; 4: 561-571.
25-Tegin B. Depresyonda bilişsel bozukluklar: Beck modeline göre bir inceleme. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe üniversitesi, Ankara.1980.
26-Folstein MF, Folstein SE, Mchaugh PR. Mini-mental state: apractical method for grading the cognitive state of patients for clinician. J Psychiatry Research 1975; 12: 189-198.
27-La Rue M. Aging and Neuropsychological Assesment. New York, Plenum, Press;1992
28-Nebes RD. Cognitive dysfunction in Alzheimer's disease. The Handbook of Aging and Cognition, Craik FIM, Salthouse TA (Eds.) Hillsdale NS, Lawrence Erlbaum; 1992.
29-Öktem Ö. Nöropsikolojik testler ve nöropsikolojik değerlendirme.Türk Psikoloji Dergisi 1994; 9 (33): 33-44.
30-Karakaş S. Nöropsikoloji bilimi. Tanımı, faaliyet alanları, ülkemizdeki durumu. Türk Psikoloji Bülteni 1996; 2: 21-26.
31-Karakaş S, Bekçi B, Irak M. Nöropsikoloji, nöropsikolojik testler, ülkemizdeki durum. S. Karakaş, C. irkeç, N. Yüksel (Ed.), Beyin ve Nöropsikoloji: Temel ve Klinik Bilimler Ankara: Çizgi Tıp Yayınevi; 2003: s. 213-232.
32-Karakaş S. BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları. Ankara: Dizayn Ofset; 2004.
33-Karakaş S. Başar E. Nöropsikolojik Değerlendirme Araçlarının Standardizasyonu, Nöropsikolojik Ölçümlerin Elektrofizyolojik Ölçümlerle ilişkileri. Proje No: TÜBİTAK-TBAG 17-2; 1993.
34-Wechsler D. WMS-R: Wechsler Memory Scale Revised. NewYork: The Psychological Corporation, Harcourt Brace Jovanovich;1987
35-Karakaş S, Eski R, Başar E. Türk Kültürü İçin Standardizasyonu Yapılmış Nöropsikolojik Testler Topluluğu: BİLNOT Bataryası. 32. Ulusal Nöroloji Kongresi 1996; Askeri Müze Kültür Sitesi, Harbiye/ İstanbul.
36-Moss M, Albert M, Butters N. Differential patterns of memory loss among patients with Alzheimer's disease, Huntington disease and Alcoholic Korskoff's Syndrome. Arch Neurology 1986; 43: 239-246.
37-Koppitz EM. The Visual Aural Digit Span Test. Newyork: Grune and Stratton; 1977.
38-Karakaş S, Yalın A. Görsel işitsel Sayı Dizileri Testi B Formu (GİSD-B).Ankara: Medikomat; 1993.
39-Karakaş S, Yalın A, Irak M, Erzengin Ö. Digit span changes from puberty to old age for different levels of education. Dev Neuropsychol 2002; 22 (2):423-453.
40-Zangwill OL. Clinical tests of memory impairment. Proceedings of Royal Society of Medicine 1943;36:576-580.
41-Karakaş S. Alzheimer Hastalığı ve Nöropsikolojik Testler. Türk Nöroloji Dergisi 2000; 1 (2): 59-69.
42-Berg EA. A simple objective technique for measuring flexibility in thinking. J Gen Psychol 1948; 29: 15-22.
43-Heaton RK. Wisconsin Card Sorting Test Manual. Odesa: Psychological Assessment. Test Resources; 1981.
44-Karakaş S, Irak M, Kurt M, Erzengin ÖU. Wisconsin Kart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu: Ölçülen özellikler açısından karşılaştırmalı analiz. 3P Dergisi 1999;17(3):179-192.
45-Can H. Farklı bellek türlerinin Alzheimer hastalığının klinik evrelerine göre değişimi Yayınlanmamış doktora tezi 2004; Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

APA	Can H, KARAKAŞ S (2005). Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. , 22 - 25.
Chicago	Can Handan,KARAKAŞ Sirel Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. (2005): 22 - 25.
MLA	Can Handan,KARAKAŞ Sirel Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. , 2005, ss.22 - 25.
AMA	Can H,KARAKAŞ S Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. . 2005; 22 - 25.
Vancouver	Can H,KARAKAŞ S Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. . 2005; 22 - 25.
IEEE	Can H,KARAKAŞ S "Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme." , ss.22 - 25, 2005.
ISNAD	Can, Handan - KARAKAŞ, Sirel. "Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme". (2005), 22-25.

APA	Can H, KARAKAŞ S (2005). Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14(2), 22 - 25.
Chicago	Can Handan,KARAKAŞ Sirel Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 14, no.2 (2005): 22 - 25.
MLA	Can Handan,KARAKAŞ Sirel Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, vol.14, no.2, 2005, ss.22 - 25.
AMA	Can H,KARAKAŞ S Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2005; 14(2): 22 - 25.
Vancouver	Can H,KARAKAŞ S Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2005; 14(2): 22 - 25.
IEEE	Can H,KARAKAŞ S "Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme." STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14, ss.22 - 25, 2005.
ISNAD	Can, Handan - KARAKAŞ, Sirel. "Alzheimer tipi demans ve birinci basamakta nöropsikolojik değerlendirme". STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 14/2 (2005), 22-25.