Yıl: 2005 Cilt: 0 Sayı: 32 Sayfa Aralığı: 125 - 144 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar

Öz:
Türk Halkbilimindeki sözlü anlatımlar içinde, olağanüstü özellikler taşıyan, gizli güçlere sahip oldukları düşünülen fakat ne olduğu bilinmeyen varlıklarla ilgili pek çok inanç ve uygulama vardır. Bunlara genel olarak cin, peri, cadı denirse de; bir kısmı karakoncolos, Congolos, Kara-kura, Karakorşak, Kamos, Kayış Ayak, At Binen Cin, Çarşamba Karısı, Ağırlık, Albastı gibi özel isimler taşırlar. Bu makalede sözü edilen esrarengiz varlıkların kimlikleri, yaşadıkları ortamlar, birbirleriyle ve insanlarla olan ilişkileri ve zararlarından korunmak için alınması gereken tedbirler üzerinde durulmuştur. Ayrıca İslam öncesi Türk kültürünün çeşitli dönemlerinde de yer-su ruhları olarak adlandırılan bu varlıkların, islâmî dönem içinde yer alışları, Kur’ân-ı Kerim’de cin adıyla anılışları ve insanlarda yarattıkları etki ile psikolojiye konu edilişleri üzerinde durulmuştur. Sonuçta konu halkbilimi açısından değerlendirilmiş, bu tür varlıklarla ilgili anlatımların doğu ve batı kültürlerinde eş inanç kalıpları şeklinde karşımıza çıktığı belirtilmiştir.
Anahtar Kelime: inanç doğaüstü varlıklar doğaüstü halk kültürü Anadolu Türkler

Belge Türü: Makale Makale Türü: Olgu Sunumu Erişim Türü: Erişime Açık
  • ACIPAYAMLI, Orhan (1974), Türkiyede Doğumla İlgili İnanmaların Etimolojik Etüdü, Ankara.
  • ADASAL, Rasim (1977), Medikal Psikoloji, İstanbul: Minnetoğlu Yayını,
  • AKSOY, Ömer Asım (1984), Deyimler Sözlüğü II, , Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
  • BALCIOĞLU, Neriman Refik (1952), Anadoluda Cinler, Periler ve Devlere dair İnanışlar, Türk Folklor Araştırmaları, II, 35.
  • BAYRI, Mehmet Halit (1972), İstanbul Folkloru, İstanbul: Eser Yay.
  • BİLMEN, Ömer Nasuhi (tarihsiz) Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meâli Âlisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 88.
  • BOLAY, Süleyman Hayri (1977), Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayını .
  • BORATAV, Pertev Naili (1984), 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • BORATAV, Pertev Naili (1976), Les Maitres de l’espace sauvage, Pratiques et representations de l’espace dans les communautes mediterraneennes, Paris: Editions du Sentre National de la Recherche Scientifique
  • CAMPBEEL, Joseph (2000), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Kabalcı yayınevi
  • ÇELİK, Ali (1995), İslamın Kabul veya Reddettiği İslam İnançları, İstanbul: Beyaz Yayını
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (2003) Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara, Akçağ Yayınevi.
  • GENÇ, Reşat (1999), Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
  • GÖKBEL, Ahmet (1998), Anadolu Varsaklarında İnanç ve Adetler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
  • GÜNGÖR, Harun - ARGUNŞAH Mustafa (1991), Gagavuz Türkleri, Tarih-Dil-Folklor ve Halk Edebiyatı Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları / 1300.
  • HANÇERLİOĞLU, Orhan (1975), İnanç Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi
  • HANÇERLİOĞLU, Orhan (1994) İslam İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • HJORLEİFOR, Rafn Jonson (1990), Ttolls Chifs and Children, Nort Nytt41, Forestillingsverden, Oslo
  • HULUSİ, Ahmet (1972), Ruh-İnsan-Cin, Ankara: Yüksel Matbaası,
  • İNAN, Abdülkadir (1987), Makaleler ve İncelemeler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • İNAN, Abdülkadir (1933), Al ruhu hakkında, Türk, Tarih, Arkeologya ve Etnoğrafya Dergisi, I-1, Ankara.
  • KARADENİZ, Fikret (1986), Giresun Yöresinde Cin, Peri, Büyü, Cadı’nın İnanç ve Masallara Katılımı, Türk Folklor Araştırmaları, VII, 80-81
  • KALAFAT, Yaşar (1993), Gök Tanrı İnancından Günümüze Kadar Efsunlama “tu, tu, tu” Uygulamaları, Çukurova Üniversitesi Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Adana.
  • KALAFAT, Yaşar (1999), Doğu Anadoluda Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi yayını.
  • KAŞGARLI, Mahmut (1986), Divanü Lügat-it Türk Tercümesi, (Hazırlayan: B. Atalay), III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • KOCA, Salim (2000), Türk Kültürünün Temelleri II, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon: Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını
  • KOÇU, Reşat Ekrem (1962), Tırnova Cadıları, Türk Folklor Araştırmaları, Sayı 154
  • MALİNOWSKİ (1990), Büyü, Bilim ve Din, Ankara: Kabalcı Yayını
  • ÖGEL, Bahattin (1975), Türk Mitolojisi II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını
  • ÖNAL, Mehmet Naci (1998), Romanya Dobruca Türkleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını
  • ÖZBAŞ, Hasan (1967), Yozgatta Congoloz, Türk Folklor Araştırmaları, Sayı 12
  • SABRİ, Melâhat (1933), Cinler, Halk Bilgisi Haberleri, Yıl 3, Sayı 29
  • SAYGI, Osman (1962), Cadılar ve Cadıcılar, Türk Folklor Araştırmaları, VII, 150
  • ŞAKİR, Sabri (1939), Muhtelif Ruhlar Hakkında, Halk Bilgisi Haberleri, Sayı 98
  • TANER, Nuri (1983), Halk İnanmalarında Cin ve Cin Tutma, Türk Folkloru, IV, 43
  • TANYU, Hikmet (1967), Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri, Ankara: İlahiyat Fak. Yayını,
  • TATLIOĞLU, Durmuş (2000), Türkmen Irımları (Halk İnançları) Cumhuriyet üniversitesi . İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas, Sayı 4,
  • TEZEL, Naki (1968), Türk Halk Edebiyatında Masal, Türk Dili, Halk Edebiyatı Özel Sayısı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, Sayı 207
  • TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANSİKLOPEDİSİ(1977), Cin Maddesi, İstanbul: Dergâh Yayını, II.
  • ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir (1933), Cinler ve Periler, Halk Bilgisi Haberleri, Yıl 3, Sayı 28
  • VİNGER; Ronald Grambo, (1964-65) The Lord Forest and Mountain Game in the Recent Folk Traditions of Norway, Fabula, 7 . Band, Berlin
  • YILMAZ, Mithat (1967), Elazığda El Karısı İnanması, Türk Folklor Araştırmaları, Sayı 215
  • WESTERMARCK (1962), İslam Medeniyetinde Puta Tapınma Devrinden Artakalan İtikatlar, Cin, Ankara: Yeni Matbaa
  • Kaynak Kişiler
  • BİLEN, Ümmühan (1926 Ödemiş, Zeytinova doğumlu, Okur – yazar değil, ev hanımı, derleme tarihi 1989).
  • DUVARCI, Yüksel (1945 Beyşehir, Bayındır Köyü doğumlu, ortaokul mezunu, çiftçi, derleme tarihi 2001).
  • FAKIOĞLU;Binnaz, (1928 Tire doğumlu, İlkokul mezunu, ev hanımı, derleme tarihi, 1989).
  • FARSAK, Mustafa (1935 Anamur, Bozyazı doğumlu, ilkokul mezunu, seracı, derleme tarihi 2000).
  • GÜRLER, Lütfiye, (1955 Ankara, Elmadağ doğumlu, ilkokul mezunu, temizlikçi, derleme tarihi 2002).
  • SANCAK, Safinaz, (Doğum tarihi bilinmiyor, Sürmene Güneşara köyü doğumlu, ev hanımı, derleme tarihi 1993).
  • ÜNLÜ, Ahmet, (1950 Bursa doğumlu, ortaokul mezunu, berber, derleme tarihi, 1990).
  • ZAYIF, Hamdi, (İstanbul, Tuzla doğumlu, işçi, okur yazar, derleme tarihi 1999)
  • KAPILIOĞLU, Ayşe (Tire doğumlu, İlkokul mezunu, ev hanımı, derleme tarihi 2000).
APA Duvarcı A (2005). Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. , 125 - 144.
Chicago Duvarcı Ayşe Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. (2005): 125 - 144.
MLA Duvarcı Ayşe Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. , 2005, ss.125 - 144.
AMA Duvarcı A Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. . 2005; 125 - 144.
Vancouver Duvarcı A Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. . 2005; 125 - 144.
IEEE Duvarcı A "Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar." , ss.125 - 144, 2005.
ISNAD Duvarcı, Ayşe. "Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar". (2005), 125-144.
APA Duvarcı A (2005). Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0(32), 125 - 144.
Chicago Duvarcı Ayşe Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.32 (2005): 125 - 144.
MLA Duvarcı Ayşe Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.32, 2005, ss.125 - 144.
AMA Duvarcı A Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 0(32): 125 - 144.
Vancouver Duvarcı A Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 0(32): 125 - 144.
IEEE Duvarcı A "Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.125 - 144, 2005.
ISNAD Duvarcı, Ayşe. "Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 32 (2005), 125-144.