27 8

Proje Grubu: YDABÇAG Sayfa Sayısı: 1 Proje No: 102Y103 Proje Bitiş Tarihi: 15.12.2003 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi

Öz:
Bölgesel sıkışmalı-gerilmeli tektono-volkanik rejim ürünü kaldera sistemlerinden birisi olan Nemrut Stratovolkanı, Doğu Anadolu'da kuzey-güney yönlü açılmayla başlayan, volkanizma sürecinin karakteristik en genç üyesidir. Nemrut Stratovolkanı, Bitlis ili Tatvan ilçesinin 15 km kuzey batısında yer almakta olup kaldera taban alanı yaklaşık 36 km2 dir. Kaldera öncesi evre yaklaşık kuzey-güney yönlü çatlaklardan, ikincil çıkış noktalarından ve Stratovolkana ait ana bacadan yer yüzüne ulaşan lavlar ve piroklastik türevler ile temsil edilmektedir. Kaldera öncesi evrede meydana gelen volkanik ürünler K-G, KD-6B, KB-SD yönlü açılma çatlakları ve KD-GB doğrultulu sol yönlü, KB-SD doğrultulu sağ yönlü doğrultu atımlı faylara bağlı olarak yüzeylemişlerdir. Kaldera öncesi evrenin ilk ürünleri Bitlis Vadisi içerisindeki bazaltik lav ve trakitik ignimbirit akıntısı ile Kaldera kuzeybatısında yüzeylenen trakitik ve bazaltik lav çıkışları olarak ayırtlanmıştır. Bazaltik lavlar Bitlis Vadisi'ni tamamen doldurmuş ve Baykan ilçesine kadar ulaşmıştır. Nemrut Volkanizmasına ait ilk bazaltik lavlar (effüzif) düşük enerjilidir. Lav akıntılarında 25-30 m. kalınlığa ulaşan blok yapısı 'Hawaii T/p' volkanizmalara özgü Aa tipi lavları karakterize etmektedir. Trakitik ignimbiritik akış ise yüksek enerjili patlamalar (eksplozif) sonucu oluşmuştur. Kaldera kuzeybatısında yüzeylenen trakitik lav çıkışları orta enerjili (ekstrüzif), bazaltik lav çıkışları ise blok yapısı gösterir. Büyük miktarlarda volkanik malzeme püskürten Nemrut Volkanı, daha sonraki evrede koni oluşum aşamasını tamamlayarak yeni bir sürece girmiştir. Yaklaşık 800 metrelik bir kısmın içe çöktüğü tahmin edilmektedir. Jeolojik süreç içinde Stratovolkanın bir süre suskunluk dönemi geçirdiği daha sonra tekrar aktivitesini sürdürdüğü anlaşılmaktadır. Bu süreç esnasında lav ve piroklastik ürünler gelişmiştir. Kaldera oluşumunu takiben eden evrede krater gölü ile magma etkileşimi ürünü 'hidrovolkanik püskürmeler1 meydana gelmiştir. Bol gaz boşluklu vitrofir riyolit lav çıkışları, piroklastik yayılım oluşumları bu sürece ait volkanik ürünlerdir. Kaldera kuzeyinde yer alan Nemrut Kırığına bağlı volkanik etkinlik devam etmiş ve parazitik bir koni oluşmuştur. Daha sonra koni üzerindeki küçük ölçekli göçük küçük bir krater şeklinde gelişmiştir. Bu püskürmenin ardından vitrofir riyolit lavlar çıkış yaparak parazitik koni gelişimini tamamlamıştır. Açılma çatlağı üzerinde ve parazitik koni çevresinde bilinen en son lav akışları meydana gelmiştir. Bu lavlar düşük enerjili' (effüzif) Aa tipi lav akışlarıdır. Patlama daha çok 'Fissiir Tip' volkanik etkinlik olarak gözlenir. Stratovolkana ait tüm lavlarda porfirik doku yaygındır. Sanidin asit karakterli tüm lavlarda değişmez mineraldir. Olivin fenokristalleri bazaltik kayaçlarda, klinopiroksenler bazaltik ve trakiandezitik kayaçlarda, amfibol ve biyotit mineralleri ise trakitik ve riyolitik kayaçlarda yaygın olarak gözlenmektedir. Kaldera duvarlarında yer alan trakit karakterli lavlarda ise yaygın olarak kuvars mineralleri gözlenmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji

Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi

Öz:
Nemrut Stratovolcano which occurred result with compressional-extensional tectono-volcanic regime and to been one of the best caldera systems at world, is an example to volcanism activities that started to extension with N-S trending. The Nemrut Stratovolcano that is situated 15 kms north of Bitlis City (Tatvan) is the most important Quaternary volcano in the East Anatolia. The Nemrut Caldera approximately has a base of 36 square km approximately. Pre caldera phase is characterised: N-S trending extensional fissures, secondary volcanism activity and lavas and pyroclastits that originated from main vent of Stratovolcano. Products of this phase are formed depend on N-S, NE-SW, NW-SE trending extensional faults, NE-SW trending sinistral strike-slip faults, NW-SE trending dextral strike-slip faults. Pre caldera phase is started with basaltic lavas and trachitic ignimbrite flow in Bitlis Valley with trachitic and basaltic activities at northwest of caldera. Basaltic lavas have filled up Bitlis Valley have reached to Siirt (Baykan) city. The region have been exposed a compression N-S trending after that occurred extension crack at same direct and volcanic activity commenced from these crack. Basaltic lavas that have low energy (effusive) are the first product of Nemrut Volcanism. Block lavas that have 25-30 m. height, characterized 'Aa lava type' especially observed at 'Hawaii Volcanism'. Trachitic ignimbrite flows formed after high energy (Explosive). Data that formed this eruption result with caldera aren't enough. Trachitic lavas extrusions which located NW of caldera have weak energy and block structure. Nemrut Stratovolcano that erupted huge amount of volcanic material has completed cone building and started new period. It has been suggested collapsing about 800 m as hypothetically. Stratovolcano has trended a dormant period latter time has activated again. Kinds of lavas and pyroclastits observe at this phase. Hydrovolcanic eruptions have happened resulting with interactions of magma and lake of crater when occurred after the post caldera phase. Vitrophir-rhyolithic lava extrusions having with a great many of gases cavities, pyroclastic surge deposits have indicated effect of these processes. Plinian eruption have gone on where is Nemrut Crack at north of caldera and have been occurred a parasitic cone. A small crater has developed due to collapsing on the cone after this time. Porphyric texture is the main texture in volcano's lavas. Sanidin is the dominanat mineral in asidic lavas. Olivin phenocrystals found in basaltic lavas, cylinopyroxene in basaltic lavas and trachyandesitic lavas, amphybol in trachytic and rhyolitic lavas. Quartz is found only in quartz trachytic lavas.
Anahtar Kelime:

Konular: Jeoloji
Erişim Türü: Erişime Açık
APA TOLLUOĞLU A, KARAOĞLU Ö, Ozdemir Y (2003). Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. , 1 - 1.
Chicago TOLLUOĞLU Arif Ümit,KARAOĞLU ÖZGÜR,Ozdemir Yavuz Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. (2003): 1 - 1.
MLA TOLLUOĞLU Arif Ümit,KARAOĞLU ÖZGÜR,Ozdemir Yavuz Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. , 2003, ss.1 - 1.
AMA TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. . 2003; 1 - 1.
Vancouver TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. . 2003; 1 - 1.
IEEE TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y "Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi." , ss.1 - 1, 2003.
ISNAD TOLLUOĞLU, Arif Ümit vd. "Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi". (2003), 1-1.
APA TOLLUOĞLU A, KARAOĞLU Ö, Ozdemir Y (2003). Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. , 1 - 1.
Chicago TOLLUOĞLU Arif Ümit,KARAOĞLU ÖZGÜR,Ozdemir Yavuz Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. (2003): 1 - 1.
MLA TOLLUOĞLU Arif Ümit,KARAOĞLU ÖZGÜR,Ozdemir Yavuz Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. , 2003, ss.1 - 1.
AMA TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. . 2003; 1 - 1.
Vancouver TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi. . 2003; 1 - 1.
IEEE TOLLUOĞLU A,KARAOĞLU Ö,Ozdemir Y "Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi." , ss.1 - 1, 2003.
ISNAD TOLLUOĞLU, Arif Ümit vd. "Nemrut kalderasının mineralojik-petrografik karakteristikleri ve tektonizma-volkanizma ilişkilerinin incelenmesi". (2003), 1-1.