Bu makalede, II. Mahmud döneminde yeniçeri ocağının ortadan kaldırılmasın­dan sonra, İstanbul’da öncelikle doğum, ölüm, göç, nakil ve sair nüfus hareketlerini kontrol altına alıp güvenliği sağlamak amacına matuf olarak kurulan muhtarlık teşkilâtının tarihî gelişimi ele alınacaktır. İlk olarak 1829 yılında İstanbul’da kuru­lan bu teşkilât, uygulamadan olumlu neticeler alınması üzerine 1833’ten itibaren taşraya da yaygınlaştırıldı; ancak taşrada tatbiki plânlı ve programlı olmaktan ziyade fiilî durumun bir neticesi olarak ortaya çıktı. Öncelikle Kastamonu’da kurulan muhtarlık kurumu, taşrada âyanlığın yerine ikame edildi. Gördüğü görevler za­manla merkezde gerçekleştirilen bürokratik reformlara ve bunların taşraya yaygınlaş­tırılmasına paralel olarak bir genişleme ve değişim gösterdi. Bu birim, Osmanlı Devleti’nin ortadan kalkmasından sonra özellikle Arap coğrafyasında bir müddet daha varlığını sürdürdü. Cumhuriyet döneminde ise gördüğü vazifeler bir ara beledi­yelere devredildiyse de, işlerin bu şekilde yürümediği ortaya çıkınca tekrar görevleri iade edildi.