Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım
Yıl: 2006 Cilt: 0 Sayı: 132 Sayfa Aralığı: 75 - 90 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım
Öz: ÖZ.- Kuzeybatı Anadolu'da, Sakarya Kıtası ile Anatolid-Torid Platformunun çarpışması sonucu oluşan İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Zonu (İAEKZ) boyunca izlenen dağ kuşaklarında her iki kıtaya ait kaya bileşenleri, Neotetis Okyanusunun kuzey koluna ait ofiyolit napları, granotoidler ve volkanik kayaçlar bulunur. Sivrihisar İlçesinin (Eskişehir) kuzeybatısında, alkalen karakterli fonolit-trakitler, ofiyolit napını keser. Ultramafik-mafik kayaçlardan oluşan Üst Kretase yaşlı ofiyolit napı, Anatolid-Torid Platformunun üzerine bindirme ile yerleşmiştir. Alkalen volkanitler, domlar şeklinde bindirme hattına yakın ve paralel konumlu olarak dizilmiştir. Fonolitler üzerinde yapılan 39Ar/40Ar yaş tayini verilerine göre bu kayaçların 23-25 Ma (Geç Oligosen-Erken Miyosen) zaman aralığında oluştuğu tespit edilmiştir. Alkalen volkanitler, MORB'a göre büyük iyon yarı çaplı elementler/LİLE'den Ba, Sr, Rb, Th bakımından ve yüksek değerlikli katyonlar/HFSE'den Nb, Ta, Hf, Zr bakımından zenginleşme sunar. Ayrıca, hafif nadir toprak elementler (LREE), ağır nadir toprak elementlere (HREE) göre yüksek değerlere sahiptir. Bununla beraber, Pb içeriklerinin çok yüksek oluşu dikkat çekicidir. Jeokimyasal verilere göre fonolit-trak-itlerin daha önce dalan okyanusal litosferden kaynaklanan sulu ergiyikler tarafından zenginleştirilmiş astenosferik manto kaynağından oluşan alkalen magmanın, bölgede etkili olan K-G gerilme sisteminin yarattığı derine inen doğrultu atımlı fayları kullanılarak yüzeye çıkması ile oluştuğu ve kıtasal kirlenmeye maruz kaldığı sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
- DEĞİNİLEN BELGELER Alıcı, R, Temel, A. ve Gourgaud, A. 2002. Pb-Nd-Sr isotope and trace element geochemistry of Quaternary extention-related alkaline volka- Burg, J, R, Ivanov, Z., Ricou, L.E., Dimor, D ve Klain, L. 1990. Implications of shear-sense criteria for the tectonic evolution of the Central Rhodope massif, southern Bulgaria. Geology, 18, 451-474. Cox, K.G., Bell, J.D. ve Pankhurst, R.J. 1979. The interpretation of igneous rocks. Allen and Unwin, London, 450s. Dewey, J.F. ve Şengör, A.M.C. 1979. Aegean and sur¬roundings regions: complex multiplate and con-tinium tectonics in a convergent zone. Geological Society America Bulletin I., 90, 84-92. Edwards, C, Menzies, M. ve Thirlwall, M. 1991. Evidence from Muriah, Indonesia, for the inter¬play of supra-subduction zone and intraplate processes in genesis of potassic alkaline mag¬mas. Journal of Petrology, 32(3). 555-592. Ercan, T, Satır, M., Kreuzer, H., Türkecan, A., Günay, E., Çevikbaşı, A., Ateş, M. ve Can, B. 1985. Batı Anadolu Senozoyik volkanitlerine ait yeni kimyasal, izotopik ve radyometrik verilerin yorumu. MTA Dergisi, 28, 121-136. ..Satır, M., Steinitz, G., Dora, A., Sarıfakıoğlu,E., Adis.C, Walter, H.J. ve Yi İd irim,T. 1995. Biga Yarımadası ile Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan adalarındaki (KB Anadolu) Tersiyer volkaniz-masının özellikleri. MTA Dergisi, 117, 55-86. Fitton, J.G., James, D., Kempton, P.D., Ormerod, D.S. ve Leeman, W.P. 1998. The role of lithosperic mantle in the generation of Late Cenozoic Ba¬sic Magmas in the western United States. Journal of Petrology. Special Litosphere Issue. 331-349. Genç, Ş.C ve Yılmaz, Y. 1997. Post collisional maga-matism in Armutlu Peninsula, NW Anatolia: IAVCEI International Volcanology Congress, Abstracts, Ankara. ve , 1997. An example of the post-col- lisional magmatism in Northwestern Anatolia: Kızderbent volcanics (Armutlu peninsula, Tur¬key). Turkish Journal of Earth Science (TÜBİTAK), 6, 33-42. Göncüoğlu, M.C., Turhan, N., Şentürk K., Özcan, A., Uysal, Ş. ve Yalınız, K. 2000. A geotraverse across northwestern Turkey: tectonic units of the Central Sakarya region and their tectonic evolution. In: Bozkurt, E., Winchester, J.Aand Piper, J.D.A. (ed). Tectonics and Magmatism in Turkey and Surrounding Area Geological Society, London, Special Publications, 173, 137-161. Gözler, M.Z., Cevher, R, Ergül, E. ve Asutay, H.J. 1996. Orta Sakarya ve Güneyinin Jeolojisi. MTA Rapor No: 9973 (yayımlanmamış). .Cevher, R, Küçükayman, A., Taşanyürek, M., Asutay, H.J. ve Acar, Ş. 1984. Kızılcaören (Sivrihisar-Eskişehir) Kompleks (Flourit, Barit, Toryum ve Nadir Toprak Elementleri) Cevher yatağı ile Yunusemre nikel cevherleşmesinin jeolojisi. MTA Rapor No: 7718 (yayımlan¬mamış). Gültekin, A.H. ve Örgün, Y. 2000. Kızılcaören (Sivrihisar-Eskişehir) Yöresi Tersiyer Volkanit- - leri ile ilişkili Nadir Toprak Elementti Fluorit-Barit Yatakları. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknik Dergisi, 1, 85-94. Harris, N.B.W., Kelley, S. ve Okay, A.I. 1994. Post-collision magmatism and tectonics in northwest Anatolia. Contributions to Mineralogy and Pet¬rology, 117,241-252. Hatzle, T. 1992. Die Genese Der Karbonatit-und Al-kalivulkanit - Assoziierten Fluorit - Baryt - Bast-nasit-Vererzung Bei Kızılcaören (Turkei). Mün-chner Geol. Hefte. Technischen Universitat München. 271s. Irvine, T.N. ve Baragar, W.R.A. 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Journal Earth Science Canada, 8, 523-548. Jung, S. ve Masberg, P. 1998. Major-and trace-ele¬ment systematic and isotope geochemistry of Cenozoic mafic volcanic rocks from the Vo-gelsberg (Central Germany): constraints on the origin of continental alkaline and tholeiitic basalts and their mantle sources. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 86, 151-177. Kaplan, H. 1977. Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören köyü yakın güneyi nadir toprak elementleri ve toryum kompleks cevher yatağı. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 2, 29-34. Keskin, M. 2003. Magma generation by slab steepen¬ing and breakoff beneath a subduction-accre-tion complex: An alternative model for collision-related volcanism in Eastern Anatolia, Turkey. Geophysical Research Letters, 30, doi: 10.1029/2003 GL 018019. Kırıkoğlu, M.S. 1983. Fluorit-Baryt-Th-REE-Lager-staetten im gebiet von Kızılcaören, Provinz Eskişehir, West-Turkei: Dissertation an der Montan Universitaet, Leoben, Austria. 276s. Le Pichon, X. ve Angelier,-J. 1979. The Hellenic arc and trench system: a key to the neotectonic evolution ou eastern Mediterranean area. Tectonophysics, 60, 1-42. McKenzie, D. 1978. Active tectonics of the Alpine-Himalayan belt: the Aegean sea and surround¬ing regions. Geophys. J. R. Astron Soc. 55, 217-254. Monod, O., Andrieux, J., Gautier, Y. ve Kienast, J.R. 1991. Pontides-Taurides Relationships in the region of Eskişehir (NW Turkey) Bull. Tech. Univ. İstanbul, 44, 257-278. Nakamura, N. 1974. Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary chondrites. Geochim. Cosmochim. Acta, 38, 757-775. Nono, A., Deruelle, B., Demaiffe, D. ve Kambou, R. 1994. Tchabal Nganha volcano in Adamawa (Cameroon): petrology of a continental alkaline lava series. Journal of Voloanology and Geothermal Research, 60, 147-178 Norman, M.D. ve Garcia, M.O. 1999. Primitive mag¬mas and source characteristics of the Hawaiian plume: petrology and geochemistry of shield picrites. Earth Planet Sci. Lett., 168, 27-44. Okay, A.I. 1984. Distribution and characteristics of the northwest Turkish Blueschists: Geological So¬ciety, London, Special Publications, 17, 455-466. .Siyako, M. ve Burkan, K.A. 1990. Biga yarım¬adasının jeolojisi ve tektonik evrimi. TPJD Bülteni, 1(3), 83-121. ve Tüysüz, O. 1999. Tethyan sutures of north¬ern Turkey. ln:Durand, B., Jolivet, L., Horvath, F. Serrane, M (ed). The Mediterranean Basins: Tertiary Extension within the Alpine Orogene. Geological Society, London, Special Publica¬tions, 156,475-515. ,Tansel, İ. ve Tüysüz, O. 2001. Obduction, subduction and collision as reflected in the Upper Cretaceous-Lower Eocene sedimentary record of western Turkey. Geological Maga¬zine, 138, 117-42. Özen, H., Koç, İ., Gültaşlı, Ö.F., Şayak, H., Çolakoğlu, A. ve Sarıfakıoğlu, E. 2001. Sivrihisar (Eskişe¬hir) Kuzeyi Ofiyolitlerin jeolojisi ve ofiyolitlere bağlı cevherleşmeler. MTA Rapor No: hazırlan¬makta. ve Sarıfakıoğlu, E. 2002. Dağküplü Ofiyoliti ile Sivrihisar (Eskişehir) dolayındaki ofiyolitlerin petrografisi ve jeokimyası. Jeoloji Mühendisleri Dergisi, 26, 33-40. ,Sarıfakıoğlu,E., Koçj., Gültaşlı, Ö.F., Şayak, H., Çolakoğlu, A., Mineraci, F. ve Erdal, H. 2002. Sivrihisar (Eskişehir) dolayındaki ofiyolit naplarının jeolojisi ve cevherleşmedeki rolü. 55. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara. Özler, 220-222. ve Sarıfakıoğlu, E. 2003. Sivrihisar (Eskişehir) Dolayındaki Volkanitlerin Petrografik-Petrolojik Özellikleri. 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara. Özler, 20-21. Özgenç, İ. 1993. Kızılcaören (Sivrihisar-Eskişehir) Karbotermal Bastneazit-Fluorit-Barit Yatağının Jeolojisi ve Nadir Toprak Element Jeokimyası. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 36, 1-11. Pearce, J.A. 1982. Trace element characteristics of lavas from destructive plate boundries. In: Thorpe, R.S. (ed). Andesite. Wiley. Chichester, 525-548. ,1983. The role of sub-continental lithosphere in magma genesis at destructive plate margins. In: Hawkesworth, C.J. and Norry M.J. (ed). Continental basalts and mantle xenolith. Nant-wich: Shiva, 49-230. _,Bender, J.F., DeLong, S.E., Kidd, W.S.F., Low, P.J. Güner,Y, Şaraoğlu.F., Yılmaz,Y, Moorbath, S. ve Mitchell, J.G. 1990. Genesis of collision volcanism in Eastern Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology Geothermal Research, 44, 189-229. Pe-Piper, G. ve Piper D.J.W. 2001. Late cenozoic, post-collisional Aegean igneous rocks: Nd, Pb and Sr isotopic constraints on petrogenetic and tectonic models. Geological Magazine, 138, 653-668. Robertson, A.H.F. 2002. Overview of the genesis and emplacement of Mesozoic ophiolites in the Eastern Mediterranean Tethyan Region. Lithos, 65. 1-67. Sarıfakıoğlu, E. 2004. The petrographic and geoche-mical features of the ophiolite nappes along Izmir-Ankara Suture Zone from Eskişehir-Kutahya (Turkey) Surroundings. 32nd Interna¬tional Geological Congress, Florence-İtaly. Abstracts (Part 1), p.373. ,ve Özen, H. 2006. The Geology and Petroge-nesis of the Ophiolites around Orhaneli (Bursa)- Tavsanli (Kütahya)- Dagkuplu (Eski¬şehir) in the Western of Izmir-Ankara-Erzincan Suture Zone, Turkey. The 6th International Conference on the Geology of the Middle East, Al-Ain (United Arab Emirates). Abstracts. 313s. Savaşçın, M.Y. 1990. Magmatic activities of Cenozoic compressional and extensional tectonic re¬gimes in western Anatolja. International Earth Science Congress of Aegean Regions, İzmir. Procedings, 420-434. Seyitoğlu, G. ve Scott, B.C. 1991. Late Cenozic crustal extension and basin formation in west Turkey. Geological Magazine, 128, 155-166. ve , 1992. Late Cenozoic volcanic evo¬ lution of the NE Aegean region. Journal of Volcanology Geothermal Research, 54, 157- 176. Sun, S.S. ve McDonough, W.F. 1989. Chemical and isotopic systematics of oceanic basalts: impli¬cations for mantle composition and processes. In: Saunders, A.D. and Norry, M.J. (ed). Magmatism in the Ocean Basins. Geological ' Society Special Publication, 42, 313-345. Şen-Alıcı, P., Temel, A. ve Gourgaud, A. 2004. Pet¬rogenetic modelling of Quaternary post-colli¬sion volcanism: a case study of central and eastern Anatolia. Geological Magazine, 141, 81-98. Şengör, A.M.C. 1980. Türkiye'nin Neotektoniğinin Esasları. Türkiye Jeoloji Kurumu yayınları. 40s. Ankara ve Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Tur¬key: A plate tectonic approach: Tectonophsics, 75, 181-241. ,Satır, M. ve Akkök, R. 1984. Timing of tectonic events in the Menderes Massif, western Tur¬key: Implications for tectonic evolution and evi¬dence for Pan-African basement in Turkey. Tectonics, 3, 603-707. Taylor, S.R. ve McLennan, S.M. 1985. The continental crust: Its composition and evolution: Oxford, UK, Blackwell Scientific Publications, 312 p. Temel, A. 2001. Post-Collision Miocene Alkaline Volcanism in the Oglakçi Region, Turkey: Pet¬rology and Geochemistry. International Geolo¬gy Review, 43, 640-660. Türkecan, A., Yıldırım, T., Satır, M., Açıkgöz, S. ve Se¬vin, D., 2001, Ankara ve yakın çevresinin Ter¬siyer volkanizması. 54. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriler No: 54-37. Uncugil, G. 1984. Türkiye'nin Uranyum ve Toryum Potansiyeli, Uygulanan Arama Yöntemleri ve Uranyum-Toryum Yataklarımız. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 5, 169-176. Wilson, M. 1989. Igneous Petrogenesis. London: Un-win Hyman, 465s. Winchester, J.A. ve Floyd, P.A. 1977. Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation .products using immobile elements. Geochemical Geology, 20, 325-343. Yılmaz, Y. 1981. Sakarya Kıtası güney kenarının tek¬tonik evrimi. İstanbul Yer bilimleri. İst. Üniv. 1-2 33-52. Yılmaz, Y. 1990. Comparisons of young volcanic asso¬ciation of western and eastern Anotolia formed under a compressional regime: a review. Journal of Volcanology and Geothermal Re¬search, 44, 69-87.
| APA | SARIFAKIOĞLU E, ÖZEN H, ÇOLAKOĞLU A, SAYAK H (2006). Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. , 75 - 90. |
| Chicago | SARIFAKIOĞLU Ender,ÖZEN Hayrettin,ÇOLAKOĞLU A. Olcay,SAYAK Hüseyin Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. (2006): 75 - 90. |
| MLA | SARIFAKIOĞLU Ender,ÖZEN Hayrettin,ÇOLAKOĞLU A. Olcay,SAYAK Hüseyin Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. , 2006, ss.75 - 90. |
| AMA | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. . 2006; 75 - 90. |
| Vancouver | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. . 2006; 75 - 90. |
| IEEE | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H "Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım." , ss.75 - 90, 2006. |
| ISNAD | SARIFAKIOĞLU, Ender vd. "Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım". (2006), 75-90. |
| APA | SARIFAKIOĞLU E, ÖZEN H, ÇOLAKOĞLU A, SAYAK H (2006). Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0(132), 75 - 90. |
| Chicago | SARIFAKIOĞLU Ender,ÖZEN Hayrettin,ÇOLAKOĞLU A. Olcay,SAYAK Hüseyin Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 0, no.132 (2006): 75 - 90. |
| MLA | SARIFAKIOĞLU Ender,ÖZEN Hayrettin,ÇOLAKOĞLU A. Olcay,SAYAK Hüseyin Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, vol.0, no.132, 2006, ss.75 - 90. |
| AMA | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2006; 0(132): 75 - 90. |
| Vancouver | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2006; 0(132): 75 - 90. |
| IEEE | SARIFAKIOĞLU E,ÖZEN H,ÇOLAKOĞLU A,SAYAK H "Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım." Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0, ss.75 - 90, 2006. |
| ISNAD | SARIFAKIOĞLU, Ender vd. "Sivrihisar (Eskişehir) Kuzeybatısındaki Dağküplü Ofiyolitini kesen alkalen volkanitlerin petrojenezine ve yaşına yeni bir yaklaşım". Maden Tetkik ve Arama Dergisi 132 (2006), 75-90. |
