TY  - JOUR
TI  - Late Cenozoic sedimentary evolution of the Antalya Basin,southern Turkey
AB  - Isparta Dirseği’nde yeralan Geç Senozoyik yaşlı Antalya Havzası Miyosen çökel dolgusunun stratigrafisi, fasiyes düzeni ve çökelme ortamları, tektonik olarak aktif bir bölgedeki havza oluşumunun, evriminin ve deformasyonunun anlaşılmasına katkı koymak amacıyla irdelenmiştir. Çalışma özellikle havza çökel dolgusunu oluşturan çökelme ortamlarının gelişimlerini denetleyen tektonik, iklimsel ve östatik kökenli etkenleri tartışmayı ve bunların Isparta Dirseği’nin kapanmasının son dönemlerinin açıklanmasına getireceği katkılar bakımından önemlerini ortaya koymaya yönelik olarak geliştirilmiştir. Antalya Havzası, Isparta Dirseği’nde Mesozoyik yaşlı paraotokton karbonat platform(ları) ile allokton birimlerden (Likya ve Antalya napları ile Alanya Metamorfik Masifi) oluşan bir temel üzerinde, genişleme-sıkışma tektonizması etkinliğinde, uyumsuz olarak gelişmiş bir geç orojen sonrası havzadır. Bu havzanın Miyosen yaşlı çökel dolgusu, yerel olarak gelişmiş resifler ve resifal karbonatlar içeren, kırıntılı egemen kalın çökel birikimi ile temsil edilmektedir. Antalya Havzası’nın bu Miyosen çökel dolgusu, kronostratigrafik ve litostratigrafik bulguların daha önceki çalışmalar tarafından ortaya konulmuş veriler ile birlikte değerlendirilmesi sonucu olarak dokuz formasyon ve oniki üye kapsamında ele alınarak tanımlanmıştır. Bu stratigrafik çatı kapsamında toplam ondokuz fasiyes tanımlanmıştır. Fasiyesler arası yatay (mekan) ve düşey (zaman) ilişkileri koluviyal yelpaze, alüvyon yelpazesi, yama resifleri içeren yelpaze deltası, delta önü-açık kırıntılı şelf, yamaç tabanı-havza düzlüğü yelpazesi, resifal karbonat şelf ve fay-denetimli resif önü yamacı ortamlarında gerçekleşen çökelimi yansıtan değişik fasiyes topluluklarının varlığını göstermektedir. Antalya Havzası Geç Miyosen şıkışma tektoniği deformasyonu nedeniyle parçalanarak üç alt havzadan oluşan günümüzdeki konumunu kazanmıştır. Birbirlerinden kuzey–güney uzanımlı Kırkkavak Fayı ve batı yönlü Aksu Bindirmesi ile ayrılan alt havzalar, bu çalışmada Aksu, Köprüçay ve Manavgat alt havzaları olarak tanımlanmışlardır. Doğuda yeralan kuzeybatı–güneydoğu uzanımlı Manavgat alt havzası, Burdigaliyen–Langiyen yaşlı alüvyon yelpazesi, yama resifleri içeren yelpaze deltası, resifal karbonat şelfi, Geç Langiyen–Serravaliyen yaşlı fay denetimli resif önü yamacı ve yamaç tabanı-havza düzlüğü yelpazesi ve Tortoniyen–Messiniyen yaşlı yelpaze deltası ortamlarına özgü çökeller ile temsil edilen bir çökel dolgu içermektedir. Hafif deformasyona uğramış bu alt havza olasılıkla Adana Havzası ile bağlantılıdır. Diğer taraftan kuzey–güney uzanımlı Köprüçay ve Aksu alt havzaları yoğun tektonizma geçirmişlerdir. Köprüçay alt havzası egemen olarak Burdigaliyen–Langiyen yaşlı koluviyal yelpaze, alüvyon yelpazesi, yama resifleri içeren yelpaze deltası ve delta önü-açık deniz çökelme ortamları ile resifal karbonat şelfi ortamına özgü çökel dolgulardan oluşan bir istif ile temsil edilmektedir. Fasiyes ilişkileri ve yaş bulguları, kuzeyden güneye doğru alüvyon yelpazesinden, yelpaze deltası ve sualtı fasiyeslerine doğru bir geçişin varlığını ve Kırkkavak Fayı’na doğru bir derinleşmenin gerçekleştiğini göstermektedir. Bu fay boyunca izlenen kaba taneli kireçtaşı breşi (kısmen Langiyen yaşlı) çökelme ile eşzamanlı tektonik etkinliğe işaret etmektedir. Ayrıca havzanın batı kenarındaki Langiyen ve daha genç yaşlı yelpaze deltası çakıltaşlarının havza tabanındaki resifal şelf karbonatlarının (Oymapınar Kireçtaşı) üzerine belirgin bir şekilde aşmalı olarak gelmesi, havza gelişiminin erken aşamasında eğimlendiğini göstermektedir. Aksu alt havzası çökel dolgusu Serravaliyen–Tortoniyen yaşlı alüvyon yelpazesi, yama resifleri içeren yelpaze deltası ve delta önü-açık deniz ortamları ile Messiniyen–Erken Pliyosen yaşlı resifal karbonat şelfi ortamı ile temsil edilen çökel istiflerden oluşmaktadır. Geç Tortoniyen yaşlı Aksu Bindirmesi’nin önünde batıya doğru gelişmiş bindirmeler bulunmaktadır. Eskiköy yakınındaki Pliyosen yaşlı çakıltaşlarında izlenen bir genç bindirme Isparta Dirseği’nin kapanmasının son dönemini yansıtmaktadır. Algli mercan resifleri, her üç alt havzada da, Miyosen yaşlı kırıntılı çökel istifler içerisinde yaygın olarak bulunmaktadırlar. Bu resifler Akdeniz çevresi mercan faunası ile oldukça benzerlik sunan mercan toplulukları ile temsil edilmektedirler. Bu resiflerin bileşimleri ile fasiyes ve ortamsal konumları, Miyosen stratigrafisinin daha iyi kavranmasına ve tektonik olarak aktif bir havzadaki resiflerin zaman ve mekan içerisindeki gelişimlerinin anlaşılmasına katkı koymak amacıyla ayrıntılı olarak irdelenmişlerdir. Masif, küçük boyutlu yama resifleri olarak bulunan bu resifler, Erken–Orta Miyosen (Burdigaliyen–Langiyen) ve Geç Miyosen (Tortoniyen–Messiniyen) dönemlerinde ilerleyen yelpaze deltası çakıltaşları ve transgresif şelf karbonatları olmak üzere iki farklı zaman aralığında ve çökelme ortamında gelişmişlerdir. Bu alt havzaların oluşumları ve deformasyonları Anadolu mikrolevhasının güneydoğu Anadolu’da gerçekleşen Miyosen çarpışmasını izleyen dönemdeki batıya doğru kaçışı ile bağlantılı olarak açıklanabilir. Isparta Dirseği, Burdigaliyen–Langiyen sırasında halen tümüyle açık bulunmaktadır ve bu dönemde burada gerçekleşen sıkışma kökenli deformasyona ilişkin herhangi bir bulgu bulunamamıştır. Aksine bu dönemde, yeni oluşan Manavgat alt havzası ile Kıbrıs’ı Anadolu karasından ayıran Mut ve Adana havzalarının da açılması gerçekleşmiştir. Langiyen’de Kırkkavak Fayı’nın yeniden harekete geçtiği bu fay boyunca izlenen kireçtaşı breşlerinin varlığı ile kanıtlanmaktadır. Bunun sonucu olarak Köprüçay alt havzası asimetrik olarak derinleşmiştir. Taban birimini oluşturan Oymapınar Kireçtaşı’nın doğuya doğru eğimlenmesi ve bunun üzerine Langiyen–Serravaliyen yaşlı kırıntılı çökellerin aşmalı olarak gelmeleri bu olayın diğer kanıtlarıdır. Bu deformasyon Serravaliyen sırasında batıya doğru göç ederek Isparta Dirseği’nin kapanmasına ve Isparta Dirseği’nin ekseni boyunca bir sıkı
AU  - DEYNOUX, Max
AU  - ÇİNER, Attila
AU  - KARABIYIKOĞLU, Mustafa
AU  - MONOD, Olivier
AU  - TUZCU, Sevim
PY  - 2008
JO  - Turkish Journal of Earth Sciences
VL  - 17
IS  - 1
SN  - 1300-0985
SP  - 1
EP  - 41
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/72764
ER  -