Problem Durumu: Birey ve çevre karmaşık bir etkileşim içindedir. Bu etkileşim de birey ve çevrenin sürekli değişimine bağlı olarak zamanla değişmektedir. Bu değişim, bireylerin stres yaşantılarını ve stresle başa çıkma yollarını da etkilemektedir. Özellikle ergenlik, gelişim sürecinde en hızlı değişimin olduğu bir evredir. Stresle başa çıkma konusunda önceki araştırmalar değerlendirildiğinde, strese neden olan önemli etkenlerden birinin, hızlı değişim olduğu görülmektedir. Ergenlik, hızlı bedensel büyümenin, kimlik kazanımının gerçekleştiği, eğitsel ve mesleki kararların verildiği, gelecek yöneliminin, artan cinsel ve fiziksel enerjiyi kontrol etmenin, ailenin ve okulun ergenden beklentilerinin arttığı, aileden dengeli bir bağımsızlığın sağlanmasının önemli hale geldiği çocukluktan yetişkinliğe bir geçiş evresidir. Geçiş evreleri stres vericidir. Yeni bir gelişim evresinin fiziksel, duygusal, sosyal, eğitsel ve mesleki gelişim görevlerini karşılamaya çalışmak, ergenlerde farklı düzeylerde strese yol açmaktadır. Bu tür gelişimsel stres yaşantılarına gündelik sıkıntılar ve travmatik stresler de eklendiğinde ergenlere sunulabilecek yardımların önemi daha iyi anlaşılabilmektedir. Bunun yanı sıra, ilgili araştırmaların ve kuramsal görüşlerin de ortaya koydukları gibi, ergenlik dönemine uyum düzeyi, yetişkinlikteki uyum düzeyini belleyici olmaktadır. Ergenlere etkili yardımlar sunmanın temel basamağı, onları doğru ve ayrıntılı bir biçimde tanımaktır. Bireyi doğru ve ayrıntılı bir biçimde tanımanın etkili bir yolu ise,farklı kuramsal görüşleri temel alan geçerlik ve güvenirliği sağlanmış birden fazla ölçme aracı kullanmaktır. Alan yazın incelendiğinde, ergenlik dönemine özgü ve farklı kuramsal görüşlere dayalı stresle başa çıkma stratejileri ölçeklerinin geliştirildiği görülmektedir. Bu araştırma kapsamında geliştirilen Stresle Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği (SBSÖ) ise, akış kuramı (flow theory) temel alınarak Türk kültüründe yaşayan ergenler üzerinde geliştirilmiştir. Akış kuramı stresle başa çıkmada en temel kişisel kaynak olan bilinci kontrole dayalı stratejiler öne sürmektedir. Bu araştırma 9. sınıfta öğrenim gören ergenler üzerinde yapıldı. Alan yazın incelendiğinde, sınıf düzeyinin stres yaşantılarını etkilediği, özellikle de 9. sınıfın diğer sınıf düzeylerine göre stres yükünün daha yüksek olduğu görüldü. 9. sınıf ilköğretimden ortaöğretime geçiş düzeyidir. Bu düzeyde gelişimsel strese okul geçişinin yarattığı stres de eklenmektedir. Okulun ve ailenin ergenden beklentileri, ergenin bireysel sorumluluğu bir önceki döneme göre daha da artmaktadır. Tüm bunlar bu araştırmanın önemini ortaya koyar niteliktedir. Araştırmanın Amacı: Ergenlerin stresle başa çıkma düzeylerini ölçmek amacıyla akış kuramını temel alan bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırmada betimsel yöntem kullanıldı. SBSÖ’nün geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Ankara’nın merkez ilçelerindeki genel liselerin 9. sınıfında öğrenim gören 14-17 yaşları arasındaki 331 (172’si kız, 159’u erkek) öğrenci üzerinde yapıldı. Veriler SPSS programında analiz edildi. SBSÖ’nün yapı geçerliği temel bileşenler analizi ile; ölçüt bağıntılı geçerliliği ise Beck Depresyon Envanteri ile incelendi. SBSÖ’nün güvenirliği Cronbach alpha ve test-tekrar test (rxx) teknikleriyle incelendi. Bulgular ve Sonuçlar: Verilerin analizi sonucunda, SBSÖ’nün üç faktörlü olduğu görüldü. Bunlar: Mücadele (M), Kişisel Kontrol (KK) ve Çevreyle Etkin Temastır (ÇET). Mücadeleci bir birey, amaçlarını gerçekçi bir biçimde belirlemekte, yılmaz, iyimser ve sosyal ilgili davranmaktadır. Kişisel kontrollü bir birey, içinde yaşadığı dış dünyanın gerçekleri doğrultusunda duygu, düşünce ve davranışlarını yeniden düzenleyebilmektedir. Çevreyle etkin temasta bulunabilen bir birey, akademik, sosyal vb. konulara aktif olarak katılmakta ve bunlara dikkatini yoğunlaştırabilmektedir. Stresle başa çıkma stratejilerinin tümü, uyarıcıları yeniden anlamlandırmaya, bilişleri etkin kullanmaya ve öz güvene dayalı problem çözme yollarıdır. SBSÖ, 48 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin ölçüt bağıntılı geçerlik katsayıları, r= - .16 (M), r= -.23 (KK), r= -.57 (ÇET) ve r= -.40 (tüm ölçek)’dır. Cronbach Alpha katsayıları, α = .85 (M), α = .83 (KK), α =.81 (ÇET) ve α = .88 (tüm ölçek)’dir. Ölçeğin bir hafta arayla yapılan test-tekrar test sonuçları, r=.84 (M), r=.91 (KK), r=.84 (ÇET) ve r= .91 (tüm ölçek)’dir. SBSÖ’nün, geçerlik ve güvenirliğine ilişkin elde edilen tüm bulgular, benzer gruplarda uygulanabilecek güçte olduğunu gösterdi. Ölçeğin toplamından alınabilecek en yüksek puan 240, en düşük puan ise 48’dir. Ölçeğin tamamında ve alt ölçeklerde yüksek puan, bireyin stresle etkin başa çıkma düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir. SBSÖ, gelişimsel stres yaşantılarını ve bilinci kontrole dayalı stresle başa çıkma stratejilerini temel aldığı için olası stres yaşantılarına karşı da önceden hazırlayıcı (proactive coping) nitelikte bir ölçektir. Öneriler: Psikolojik danışmanlar, psikologlar ve psikiyatrılar; içsel motivasyon düşüklüğü, gerçekçi amaç belirleyememe, yılgınlık, kötümserlik, sosyal ilgisizlik,başkaları tarafından olumsuz değerlendirilme kaygısı ve öz güven eksikliği gibi sorunları belirleme ve bunlara etkili çözümler bulmada SBSÖ’yü kullanabilirler. Ergenlik döneminde sıkça gözlenen olumsuz beden imgesi, tepkisel, ben-merkezci davranışlar gibi sorunları belirleme ve bunlara etkili çözümler bulmada SBSÖ’yü kullanabilirler. Okul psikolojik danışmanları, SBSÖ aracılığıyla 9. sınıf öğrencilerinin stresle başa çıkmaya ilişkin yardım gereksinimlerini belirleyebilirler; okul psikolojik danışma ve rehberlik programlarını öğrencilerin gereksinimleri yönünde yeniden düzenleyebilirler. Araştırmacılar, benzer gruplar üzerinde SBSÖ’nün, akış yaşantısı (flow experience), okula uyum, okul doyumu, okul başarısı ve ruh sağlığı değişkenlerini ölçen ölçeklerle ilişkisini inceleyebilirler.