TY  - JOUR
TI  - The relative effects of family socio-economic characteristics on participation in education in Turkey
AB  - Problem Durumu: Bilgiye dayalı ekonomi ve insan haklarına dayalı gelişme eğilimleri eğitimi kalkınmanın anahtar rolü haline getirmiştir. Son yarım yüzyılda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki ilköğretim tamamlama farkı giderek azalırken, ortaöğretimi tamamlama farkı ise giderek artmıştır. Bunun içindir ki ortaöğretim Herkesi İçin Eğitim çabalarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Zorunlu öğretim sonrası eğitim kademelerinde okullaşma düzeyinin artırılması için engelleyici faktörlerin belirlenmesi ve önleyici politikaların geliştirilmesi için dünya çapında artan bir biçimde politika tartışmaları ve analizler yapılmaktadır. Yapılan çalışmalarda okulu terk etmeyi etkileyen faktörlerin birçoğunun uluslararası düzeyde benzerlik gösterdiği belirtilmekle birlikte birçok faktörün ise ülkelere özgü olduğu hatta ülke içinde cinsiyet, bölge ve yerleşim yerine göre farklılık gösterdiği belirtilmektedir. Yapılan ilgili çalışmalarda anne-baba eğitim düzeyi ve gelirin eğitime katılımda önemli değişkenler olduğu ve diğer sosyo ekonomik değişkenlerle yüksek düzeyde bir korelasyon gösterdiği belirtilmektedir. Genç nüfus yapısına sahip Türkiye’de bölge, cinsiyet, yerleşim yeri düzeyinde önemli eğitim eşitsizliklerinin olması zorunlu öğretim sonrası eğitim kademelerinde okullaşmayı artırmak için kapsamlı politikalara geliştirilmesini gerektirmektedir. Eğitime katılımda etikli ailesel değişkenlerin belirlenmesinin uygulanan eğitim politikalarının sonuçlarını görebilme, geliştirilecek eğitim politikalarında ailesel dinamikleri dikkate almada ölçülebilir ve karşılaştırılabilir ham ve işlenmiş veri sağlama açısından önemli olacağı düşünülmektedir. Araştırmanın Amacı: Bu çalışma; cinsiyet ve yerleşim yerine (kır-kent) göre 15–18 yaş arası nüfusun öğrenci olmasında rol oynayan ailesel değişkenlerinin (anne/babanın eğitim düzeyi, hanehalkı büyüklüğü, gelir düzeyi) göreli etkisini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın Yöntemi: Bu çalışma, Devlet İstatistik Enstitüsü 2005 Hanehalkı Bütçe Anketi Sonuçları ile elde edilen ham verilere dayanarak yapılmıştır. Araştırmada bağımlı değişken olarak “öğrenci olma (öğrenci)” alınmıştır. Bağımlı değişken ikili ve kesiklidir (öğrenci (1)/öğrenci değil (0)). Bu çalışma; 15–18 yaş arası nüfusu kapsamaktadır. Bu çağ nüfusun belli bir eğitim kademesine göre öğrenci olma durumu dikkate alınmamıştır. Bağımsız değişkenler ise, babanın eğitim düzeyi, annenin eğitim düzeyi, hanehalkı büyüklüğü ve gelir düzeyi alınmıştır. Bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenlerin etki durumlarını belirlemek için iki aşamalı Binary Logistic Regresyon modeli denenmiştir. Modelin ilk aşamasında babanın eğitim düzeyi, annenin eğitim düzeyi, hane halkı büyüklüğü ve gelir düzeyi değişkenlerinin her birinin bağımlı değişken üzerindeki tek başına etkisi belirlenmiştir. Modelin ikinci aşamasında ise etkili her bir bağımsız değişkenin alt kategorilerinin bağımlı değişken üzerindeki göreli etkisini belirten katsayılar (Exp(B)) belirlenmiştir. Bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenlerin alt kategorilerinin etki durumları (Exp(B)) incelenerek “eşik” etkileri yorumlanmıştır. Bağımlı değişken üzerinde alt kategorilerin etki durumlarının yorumlanmasında; Anne/babanın eğitim düzeyinde “mezun değil”, hanehalkı büyüklüğünde “ 8 ve daha fazla kişi” ve gelir düzeyinde ise “alt gelir” referans değer olarak alınmıştır. Bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenlerin etkili olup olmadığı P<0,05 anlamlılık düzeyine göre değerlendirilmiştir. Araştırmanın Bulguları: Babanın eğitim düzeyi, annenin eğitim düzeyi, hanehalkı büyüklüğü ve gelir düzeyi çocuğun öğrenci olmasında etkili değişkenlerdir. Gelir ve anne/babanın eğitim düzeyindeki artış çocuğun öğrenci olmasını olumlu, hanedeki fert sayısının artması ise olumsuz etkilemektedir. Kısmi korelasyon değerleri (R) sıralandığında, etki düzeyi en yüksek olan değişkenin babanın eğitim düzeyi, en düşük değişkenin ise gelir düzeyi olduğu söylenebilir. Ancak Exp(B) değerlerine göre ise çocuğun öğrenci olmasında en fazla annenin eğitim düzeyindeki bir birimlik artışın etkili olduğu söylenebilir. Çocuğun öğrenci olmasında bu ailesel değişkenlerin etki durumu cinsiyet ve yerleşim yerine göre farklılık göstermektedir. Babanın eğitim düzeyi arttıkça çocuğun öğrenci olma olasılığı artmaktadır. Genel olarak babası mezun olmayan çocuğa göre babası yükseköğretim mezunu çocuğun öğrenci olma olasılığı 12 kat daha fazladır. Babanın eğitim düzeyindeki artışın etkisi erkeklere göre kızların eğitime katılımı üzerinde daha fazladır. Kentlere göre kırsal kesimde çocuğun öğrenci olmasında babanın eğitim düzeyindeki artış daha fazla etkili olmaktadır. Annenin eğitim düzeyi arttıkça çocuğun öğrenci olma olasılığı artmaktadır. Genel olarak annesi mezun olmayan çocuğa göre annesi yükseköğretim mezunu çocuğun öğrenci olma olasılığı 13 kat daha fazladır. Bu etki annenin ortaokul ve lise mezunu olması düzeyleri arasında giderek artmaktadır. Erkek çocuklarına göre kız çocukların eğitime katılımı üzerinde annenin eğitim düzeyinin etkisi daha fazladır. Lise mezunu annenin eğitimi çocuğun öğrenci olmasında marjinal etki yapmaktadır. Kırsal kesimde annenin yükseköğretim mezunu olması çocuğun öğrenci olmasında etkili değildir. Kentlerde lise mezunu annenin eğitimi çocuğun öğrenci olmasında marjinal etki yapmaktadır. Hanehalkı büyüklüğü arttıkça ailedeki çocuğun öğrenci olma olasılığı azalmaktadır. Hanehalkı büyüklüğü küçüldükçe eğitime katılma olasılığı artmaktadır. Sekiz ve daha fazla kişili hanedeki çocuğa göre, üç ve daha az kişili hanede olan çocuğun okula gitme olasılığı 3 kat fazladır. Hane büyüklüğünün kırsalda dört kişi, kentte ise üç ve daha az kişi olması çocuğun öğrenci olmasında marjinal etki göstermektedir. Çocuğun öğrenci olmasında hanedeki gelir artışı etkilidir. Çocuğun öğrenci olmasında gelir artışının etkisi “orta gelir” düzeyine kadar artmakta ve daha sonraki düzeylerde bu etki azalma eğilimine girmektedir. Hanedeki gelir artışının etkisi erkeklere göre kızların eği
AU  - TOMUL, EKBER
PY  - 2008
JO  - Eurasian Journal of Educational Research
VL  - 8
IS  - 30
SN  - 1302-597X
SP  - 153
EP  - 168
DB  - TRDizin
UR  - http://search/yayin/detay/73381
ER  -