Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği

Özügül, Mehmet Doruk

Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği

Mehmet Doruk ÖZÜGÜL (Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Megaron

13 1

Yıl: 2006 Cilt: 1 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 201 - 217 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği

Öz:

Doğal değerleri bir koruma kullanma dengesi içerisinde ele almak fikri, bir diğer deyişle doğal kaynakların sürdürülebilirliği, planlama disiplininde ağırlıklı olarak geçen yüzyılın son çeyreğinden başlayarak kendisine yer bulmuştur. Pratik bir gereksinmeden (yaşanan geniş çaplı çevre sorunlarına çözüm arayışı) kaynaklanan bu bilinç, planlamayı, doğa bilimlerini özellikle de ekolojiyi daha iyi tanımaya yöneltmiştir. Bu yöneliş doğal değerleri daha iyi içselleştiren bir planlama anlayışının ve bu amaca yönelik olarak kullanılabilecek araç arayışlarının da önemli birer çalışma sahası olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Günümüzde “Ekolojik Planlama” olarak bilinen yaklaşım yukarıda sözü edilen arayışların ürünüdür.Bu yazı, Ekolojik Planlama yaklaşımı çerçevesinde geliştirilen ve üç temel adımı içeren analitik bir model önerisi ışığında Ömerli İçme Suyu Havzası’nın yerleşmeye uygunluk değerlendirmesi sonucunda ulaşılan bulguları sunmaktadır. Bu üç adım; çalışma alanının doğal değerlerinin hassasiyetlerini saptamaya yönelik analitik bir çalışma, değerlendirmede ele alınan faktörlerin, faktör puanlarının ve ağırlıklarının (Analitik Hiyerarşi Süreci yardımı ile) tespiti ve “Uygunluk Analizi” şeklinde sıralanabilir. Havza 1970 yılındaki görece bakir yapısı ile ele alınmakta (dolayısıyla 1970 yılının analitik verileri kullanılmakta) ve yerleşmeye uygunluk yönündeki bulgular günümüzdeki gelişme deseni ile karşılaştırılarak yaşanan çevre sorunları neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde yorumlanmaktadır. Diğer bir deyişle bahsi geçen bilincin ürünü olmayan bir gelişme anlayışının sonuçları bu bağlamda tartışılmaktadır.

Anahtar Kelime: sürdürülebilirlik arazi kullanımı model tarım Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHP) doğal kaynaklar ekolojik planlama İstanbul yer seçimi ömerli içme suyu havzası uygunluk analizi bölgesel planlama çevre yönetimi

An Analytic Model Proposal for Ecological Planning - Ömerli Watershed Case

Öz:

The idea of disscussing natural values within the context of conservation – use balance (in other words sustainability of natural resources), has been taking place in planning agenda particularly starting from the last quarter of the former century. This consciousness, which is based on a practical necessity (solution proposals for the wide range environmental problems), directed planning discipline to a well recognition of the natural sciences and particularly ecology. This new orientation, caused some new research fields, like a planning approach that aims to internalize the natural values and some tools serving this aim, to develop. Today, the approach known as “Ecological Planning” is a product of the above-mentioned attempts. This article, is presenting the findings of a settlement suitability evaluation, which was developed within the framework of Ecological Planning Approach and carried out with the help of a three stepped analytic model proposal, for Ömerli Watershed. These three steps could be summarized as follows; an analytic study to state the natural sensitivities of the study area, determination of factors, factor scores and weights (with the help of Analytic Hierarchy Process) for evaluation and “Suitability Analysis”. The watershed is disscussed with its relatively virgin structure in 1970’s (using the data of 1970’s) and the findings of suitability evaluation is compared with today’s landuse pattern also interpreting actual environmental problems within their cause and effect relations. In other words, the effects of a development approach which is not considering the before-mentioned consciousness is evaluated.

Anahtar Kelime: ecological planning Istanbul site selection omerli watershed suitability analysis regional planning environmental management sustainability land use model agriculture Analytic Hierarchy Process (AHP) natural resources

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

[1] Faludi, A., (1973), A Reader in Planning Theory, Cox & Wyman Ltd, London, Fakenham and Reading.
[2] Healey, P., McDougall, G. ve Thomas, J., (1981), “Theoretical Debates in Planning: Towards a Coherent Dialogue”, Planning Theory Prospects for the 1980s, Pergamon Pres, pp. 5-23.
[3] Keleş, R., (1972), Şehirciliğin Kuramsal Temelleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No: 332, Ankara.
[4] Paden, R., (2003), “Marxism, Utopianism and Modern Urban Planning”, Utopian Studies, pp. 82-111.
[5] Naess, P., (1992), “Urban Development and Environmental Philosophy”, Urban Ecology, Seventh Conference on Urban and Regional Research, Ankara, pp. 53-71.
[6] Colby, M., E., (1989), “The Evolution of Paradigms of Environmental Management in Development”, Strategic Planning and Review Department, The World Bank, SPR Discussion Paper No.1.
[7] Eraydın, A., (1994), “Değişen Planlama Kuramları Çerçevesinde Ekolojik Planlama Yaklaşımları”, Kentsel Tasarıma Ekolojik Yaklaşım, 12-13 Mayıs 1994 tarihli Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Kitabı, MSÜ Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul, sf. 240-254.
[8] Tekeli, İ., (1999), “Çevre ve İnsan Yerleşme Sistemlerine İlişkin Ontolojik Kabullerin Planlama Yaklaşımlarını Farklılaştırması Üzerine”, Modernite Aşılırken Siyaset, İmge Kitabevi, Ankara, sf. 111-129.
[9] Stitt, F., A., (1999), Ecological Design Handbook – Sustainable Strategies for Architecture, Landscape Architecture, Interior Design and Planning, McGraw-Hill, New York.
[10] Marsh, W., M., (1991), Landscape Planning: Environmental Applications, John Wiley&Sons, Inc.
[11] Özügül, M., D., (2004), Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
[12] Atabay, S. ve Özügül, M., D., (2000), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Ekolojik Planlama”, 2000 GAP Çevre Kongresi Kitabı, Şanlıurfa, Harran Üniversitesi Mühendislik ve Ziraat Fakülteleri, 2. cilt, sf. 357-353.
[13] Kaule, G., (1995), Ecological Orientated Planning, Institut für Landschaftsplanung und Ökologie Universtat, Stutgart.
[14] Steiner, F., (1999), The Living Landscape – An Ecological Approach to Landscape Planning, McGraw-Hill, New York.
[15] Klosterman, R.,E., Brail, R.,K., Bossard, E.,G., (1993), Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis, New Jersey.
[16] Gholamnezhad, A., H. and Xia, S., R., (1984), “Formulating Energy Startegies and Policies for China; A Systematic Approach”, Environment and Planning B, 11:213-228.
[17] Golden, B., L., Wasil, E., A. and Harker, P., T., (1989), The Analytic Hierarchy Process: Applications and Studies, Springer-Verlag, Berlin.
[18] Hamalainen, R., P. and Seppalainen, T., O., (1986), “The Analytic Network Process in Energy Policy Planning”, Socio-Economic Planning Sciences, 13:399-405.
[19] Rahman, S. and Frair, L., C., (1984), “A Hierarchical Approach to Electricity Utility Planning”, International Journal of Energy Research, 8:185-196.
[20] Nijkamp,P. and Vreeker, R., (2000), “Sustainability Assessment of Development Scenarios: Methodology and Application to Thailand”, Ecological Economics, 33:7-27.
[21] Vreeker, R., Nijkamp,P. and Welle, C., (2001), “A Multicriteria Decision Support Methodology for Evaluating Airport Expansion Plans”, Transport and Environment, 7:27-47.
[22] Suri, L., (2000), İçme Suyu Havzalarında Planlama ve Yönetim Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
[23] Özügül, M., D., (2000), İstanbul’un İçme Suyu Havzalarının Değerlendirilmesi, Ekolojik Planlama Doktora Dersi Raporu, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul.
[24] İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, (1997), Nüfus ve Demografi 1927-1990, İstanbul Külliyatı Cumhuriyet Dönemi İstanbul İstatistikleri 1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi, EKSEN Basım Yayın, İstanbul.
[25] Özden, P., (2004), “Kentsel Gelişim Politikaları ve Su Havzaları: İstanbul Metropoliten Alanına Yansımalar”, İstanbul ve Su, 8-9 Ocak 2004, , İstanbul, sf.169-186.
[26] Coşkun, H., G, Sen, Z., Ekercin, S., Coşkun, M., Z., Özpolat, A. ve Erdem, T., (2001), “Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Ömerli Barajı ve Havzasında Uygulanması”, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-14 Kasım 2001, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
[27] Suher, H., (1963), İstanbul’da Bölge Planlamasına Yardımcı Bir Araştırma, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Teknik Üniversite Matbaası, İstanbul.
[28] İmar ve İskan Bakanlığı Marmara Bölge Planlama Teşkilatı, (1960), Doğu Marmara Bölgesi Ön Planı, İstanbul.
[29] İSKİ, (1990), Havza Koruma Daire Başkanlığı Bilgisayar Dökümleri, İstanbul.
[30] İSKİ, (1999), Havza Koruma Daire Başkanlığı Bilgisayar Dökümleri, İstanbul.
[31] D.S.İ. 14. Bölge Müdürlüğü, (1990), İstanbul Baraj Gölleri Kirlilik Araştırma Raporları, İstanbul.
[32] Üçüncü İstanbul Su Temini ve Kanalizasyon Projesi (TIWS) ÇED Raporu, (2000), Üçüncü İstanbul Su Temini ve Kanalizasyon Projesi (TIWS) ÇED Raporu, cilt 6 – Çevresel Değerlendirme.
İnternet Kaynakları http://www.die.gov.tr

APA	Özügül M (2006). Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. , 201 - 217.
Chicago	Özügül Mehmet Doruk Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. (2006): 201 - 217.
MLA	Özügül Mehmet Doruk Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. , 2006, ss.201 - 217.
AMA	Özügül M Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. . 2006; 201 - 217.
Vancouver	Özügül M Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. . 2006; 201 - 217.
IEEE	Özügül M "Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği." , ss.201 - 217, 2006.
ISNAD	Özügül, Mehmet Doruk. "Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği". (2006), 201-217.

APA	Özügül M (2006). Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Megaron, 1(4), 201 - 217.
Chicago	Özügül Mehmet Doruk Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Megaron 1, no.4 (2006): 201 - 217.
MLA	Özügül Mehmet Doruk Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Megaron, vol.1, no.4, 2006, ss.201 - 217.
AMA	Özügül M Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Megaron. 2006; 1(4): 201 - 217.
Vancouver	Özügül M Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği. Megaron. 2006; 1(4): 201 - 217.
IEEE	Özügül M "Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği." Megaron, 1, ss.201 - 217, 2006.
ISNAD	Özügül, Mehmet Doruk. "Ekolojik Planlamada Kullanılabilecek Analitik Bir Model Önerisi - Ömerli İçme Suyu Havzası Örneği". Megaron 1/4 (2006), 201-217.