1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması
Yıl: 2008 Cilt: 23 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 137 - 156 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması
Öz: Osmanlı Devleti Karadeniz’in hâkimiyetine ve güvenliğine büyük önem vermiştir. Bu yolda önce Kırım Hanlığı ile anlaşmış, daha sonra Azak Denizi, Kefe ve Hocapaşa Körfezini Osmanlı topraklarına katmıştır. Dinyeper Nehri’nin ağzında bulunan Özi, XVI. asırdan itibaren Karadeniz’in güvenliğinin en önemli noktalarından biri olmuştur. XVII. asrın başında eyalet haline getirilen Özi ve çevresi, bu yüzyılda da aynı önemini muhafaza etmiştir. XVIII. yüzyılın başından itibaren güç kaybeden devlet için en büyük meselelerden biri Rus yayılmacılığı olmuştur. Ruslar, 1150/1737 tarihinde Özi’yi kuşatmışlar, kale komutanının cansiperane gayretine rağmen, Sadrazamın meseleye gerektiği şekilde eğilmemesi nedeniyle savaş Özi’nin işgaliyle sonuçlanmıştır. Bu çalışmada ilk olarak Özi’nin tarihine kısaca yer verilmiş, daha sonra 1737 Osmanlı-Rus savaşının gelişimi ve sonucu ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
Lost of Ozi the Ottoman-Russian War in 1737
Öz: The Ottoman State gave a special importance to the domination and security of the Black Sea region. To illustrate this: Firstly, the State made an agreement with the Crimean Khan. Secondly, the regions of the Sea of Azov, Kefe, and Hocapasha were annexed to the Ottoman lands. Since the 16th century, the Ozi, located at the estuary of the Dinyeper River, became one of the most important security points in the Black Sea. The Ozi, made a province at the beginning of the 17th century, and its periphery preserved their salience during the same century. Being in the state of gradual decadence especially since the turn of the 18th century, the Ottoman State saw Russian imperialism as one of the most detrimental threats. In 1150/1737 In spite of the fortress commander’s wholeheartedly effort, Ozi was taken over at the end of the war by the Russians; for the Grand Vizier did not pay enough attention to the case. In this study, firstly the history and importance of Ozi will be discussed, and then the processes, results, and effects of the Ottoman- Russian war in 1737 will be dealt with in details.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- A- Arşiv Belgeleri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi Askeriye Evrakı (BOA.C.AS), nr. 12278, 13836, 15632, 38074/1–2, 42877/1, 45276/2
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Ali Emiri, I.Mahmud, nr. 607.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Divan-ı Hümayun Mühimme Defterleri (BOA.DVN. MHM), Defter No.142, s., 42, 43, 81, 126/3, 132/2, 136/5, 224, 228/2, 253, 254,
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Nâme-i Hümâyûn Defterleri (BOA.DVNS NHM), 7, 428, 450, 451,499.
- Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrak (TSMA. E), 2546;
- Ali Emiri, I. Mahmud, nr. 607.
- B-Yazma Eserler: Selahaddin Abdullah ibn Abdülaziz el Uşşakî es-Salahî, Zabt-i Vekayi‘i Yevmiye-i Hazret-i Şehriyarî, İstanbul üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY, 2518
- Subhî Mehmed Efendi, 1148–1152 Savaşı Tarihi, Süleymaniye Esad Efendi Kütüphanesi Nr. 2100
- C-Kitaplar: Aktepe 1974 Münir Aktepe, Mehmed Emnî Beyefendi (Paşa)’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi, İstanbul
- Aynî Ali Efendi, Kavânîn-i ‘Âl-i Osman Der Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Divân, İstanbul, 1280
- Celâlzâde 1981 Celâlzâde Mustafa Çelebi, Geschichte Sultan Süleyman Kanunis von 1520 bis 1557 oder Tabakātü'l-Memâlik ve Derecâtü'l-Mesâlik, ( Von. Petro Kappert) Wiesbaden.
- Danişmend 1972 İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt III; İstanbul 1972
- Defterdar 1995 Defterdar Sarı Mehmet Paşa Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), (Haz. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995
- Erbakan 1938 Cevat Erbakan, 1736-1739 Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları, İstanbul.
- Evliya Çelebi Seyahatnâme, (yay. Mümin Çevik) cilt V, İstanbul 1983,
- Hammer 1983 Baron Josefh Von Purgstall Hammer, Osmanlı Devleti Tarihi; cilt VIII-XIV, (Çev. M. Ata; haz. M. Çevik, E.Kılıç), İstanbul.
- Hasan Bey-zâde 2004 Hasan Bey-zâde Ahmed Paşa, Hasan Bey-zâde Tarihi Metin İndeks 1003-1045/1595-1635),(Haz. Şevki Nezihi Aykut), cilt III, Ankara.
- Keralio 1780 M. De Keralio, Histoire de la guerre des russes et des imperiaux conre les Turcs en 1736, 1737, 1738, 1739 de la paix de Belgrade qui la termina, Paris: Chez Debure L'anie, 1780, Tome I.
- Kılıç 1997 Orhan Kılıç, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ.
- Kırzıoğlu 1993 Fahrettin Kırzıoğlu, Osmanlılar’ın Kafkas-Ellerini Fethi (1451–1590), Ankara.
- Koçibey Koçibey, Risale, (Sadeleştiren; Zuhuri Danışman), Ankara 1985
- Kurat 1992 Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara.
- Kurat 1993 A. N. Kurat, Rusya Tarihi, Ankara.
- Mehmed Neşri Kitâb-i Cinan-nümâ, (Yay. Faik Reşit Unat, Mehmed Altay Köymen), cilt II, Ankara 1987
- Mustafa Nuri Paşa 1992 Netaicü’l-Vukuat Kurumları ve Örgütleri ile Osmanlı Tarihi, (Sadeleştiren; Neşet Çağatay) cilt I-II, Ankara
- Naîmâ 2007 Naîmâ Mustafa Efendi, Tarih-i Na‘îmâ(Ravzatü’l- Hüseyn Fî hulâsati Ahbari’l-Hafikayn), cilt II, Ankara
- Oruç Bey 2007 Oruç Beğ Tarihi, (Haz. Necdet Öztürk), İstanbul
- Öntuğ 1995 M. Murat Öntuğ, Özü İle İlgili XVII. Yüzyıl Mühime Hükümleri ve Kalesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir 1995
- Öztürk 2000 Yücel Öztürk, Osmanlı Hâkimiyetinde Kefe, Ankara
- Peçevi 1982 Peçevi İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara.
- Râşid 1282 Râşid Târihi, cilt III, İstanbul.
- Selânikî 1999 Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî 971- 1003/1563-1595, (Haz. Mehmet İpşirli) Ankara.
- Sofyalı Ali Çavuş 1992 Sofyalı Ali Çavuş, Sofyalı Ali Çavuş Kanunnamesi: Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak Tasarruf Sistemi’nin Hukuki Ve Mali Müeyyede ve Mükellefiyetleri ; (yay. haz. Midhat Sertoğlu), İstanbul.
- Şem‘dani-zâde 1976 Şem‘dani-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür‘i’t- Tevârih, (Haz. M.Münir Aktepe), cilt I, İstanbul.
- Tansel 1999 Selahattin Tansel, Fatih Sultan Mehmet’in Siyasi ve Askeri Faaliyetleri, İstanbul.
- Topçular Kâtibi 2003 Topçular Kâtibi Abdülkâdir Efendi, Tarih, (haz Ziya Yılmazer), cilt I, Ankara
- Tursun Bey 1977 Tursun Bey, Târih-i Ebu’l-Feth, (yay. Mertol Tulum), İstanbul.
- Uzunçarşılı 1988 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, cilt II-IV, Ankara.
- D-Makaleler: Aktepe 1997 M. Münir Aktepe, “Mahmud I”, İA, Cilt VII
- Bala 1997 Mirza Bala, “Kırım”, İA, cilt VI.
- Ersoy ve Belieaeva 1999 Ersoy, Bozkurt - Beliaeva, Switlana, “Özi Kalesi (Ukrayna-Ochakiv) Arkeolojik Çalışmaları”, Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara, s.
- İnalcık 1995 Halil İnalcık, “Eyalet”, DİA, cilt XI, İstanbul 1995
- İnalcık 2002 H.İnalcık, “Kırım”, DİA, cilt XXV, Ankara 2002
- İnalcık 1999 H.İnalcık, “Osmanlı-Rus İlişkileri 1492–1700”, Türk-Rus ilişkilerinde 500 Yıl 1491–1992, Ankara 1999
- İnalcık 1944 H.İnalcık, “Yeni Vesikalara Göre Kırım’ın Osmanlı Tabiliğine Girmesi ve Ahitname Meselesi”, Belleten VIII/30, Nisan 1944,
- İnan 2002 Kenan İnan, “II. Bayezid Dönemi”, Türkler, cilt IX, Ankara
- İnciciyan ve Andresyan 1976 L. İnciciyan - H. D. Andreasyan, “Osmanlı Rumelisi’nin Tarih ve Coğrafyası”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 4-5, İstanbul 1976
- Maxim 2002 Mihai Maxim, “ Kili”, DİA, XXVI, İstanbul
- Ostapchuk 1999 Victor Ostapchuk, “Doğu Avrupa’da (Ukrayna-Rusya- Polonya-Türkiye) Yeni Bir Düzen Kurma Yolunda Yapılan Mücadeleler”, Türk-Rus ilişkilerinde 500 Yıl 1491–1992, Ankara
- Panaite 2002 Viorel Panaite, “Osmanlı Hâkimiyetinin Tuna Nehrinin Kuzeyine Yayılışı XIV ve XVI. Yüzyıllarda Eflak ve Boğdan, (Çev. Numan Elibol), Türkler, cilt IX, Ankara 2002,
- Soucek 1995 S . Soucek “Özi”, The Encyclopaedia of İslam, Volume VIII, Leiden
- Şahin 1979 İlhan Şahin, “Timar Sistemi hakkında bir Risale”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, sayı 32,
- Yinanç 1997 Mükrimin Halil Yinanç, “Gedik Ahmed Paşa”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, cilt I, Eskişehir
| APA | GÜLER M (2008). 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. , 137 - 156. |
| Chicago | GÜLER MUSTAFA 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. (2008): 137 - 156. |
| MLA | GÜLER MUSTAFA 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. , 2008, ss.137 - 156. |
| AMA | GÜLER M 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. . 2008; 137 - 156. |
| Vancouver | GÜLER M 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. . 2008; 137 - 156. |
| IEEE | GÜLER M "1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması." , ss.137 - 156, 2008. |
| ISNAD | GÜLER, MUSTAFA. "1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması". (2008), 137-156. |
| APA | GÜLER M (2008). 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. Tarih İncelemeleri Dergisi, 23(1), 137 - 156. |
| Chicago | GÜLER MUSTAFA 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. Tarih İncelemeleri Dergisi 23, no.1 (2008): 137 - 156. |
| MLA | GÜLER MUSTAFA 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. Tarih İncelemeleri Dergisi, vol.23, no.1, 2008, ss.137 - 156. |
| AMA | GÜLER M 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2008; 23(1): 137 - 156. |
| Vancouver | GÜLER M 1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2008; 23(1): 137 - 156. |
| IEEE | GÜLER M "1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması." Tarih İncelemeleri Dergisi, 23, ss.137 - 156, 2008. |
| ISNAD | GÜLER, MUSTAFA. "1737 Osmanlı-Rus Savaşında Özi'nin Elden Çıkması". Tarih İncelemeleri Dergisi 23/1 (2008), 137-156. |
