Türk Dilinde Vasıta Hali
Yıl: 2008 Cilt: 0 Sayı: 23 Sayfa Aralığı: 63 - 97 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türk Dilinde Vasıta Hali
Öz: Türk dilinde vasıta hâli eki, Eski Türkçede “+n” idi. Bu ek kullanımdan düştükten sonra ile, birle edatları bu görevde kullanılmıştır. Eski Türkçede kullanılan vasıta hâli eki “+n”, Türkiye Türkçesinde sayılı birkaç kelimede kalıplaşmış olarak yaşamaktadır. Önceleri çok işlek olarak kullanılan bu ek, zaman içinde işlekliğini kaybetmiştir. Sadece bazı kelimelerin yapısında kalıplaşmış olarak varlığını sürdürmektedir. Bazen “+n” eki vasıta hâli yerine kullanılan “ile” edatından sonra gelerek ek yığılması dediğimiz durumu meydana getirmektedir. Bir edat ile vazife bakımından ona yakın bir ekin birleşmesi Türkçede sık görülen bir olaydır. Bu çalışma, Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine kadar bütün dönemleri içine almaktadır. Konunun bütünlüğü açısından Türkiye Türkçesi Ağızları ve Çağdaş Türk lehçeleri de bu çalışmaya dâhil edilmiştir. Her bölümde vasıta hâli eki ve bu görevde kullanılan edatların kullanılışı, fonksiyonları ayrı ayrı ele alınmış, vasıta hâli bir bütün olarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Instrumental Case in Turkish Language
Öz: In Türkish, instrument case affix was “n” in the ancient Turkish language. After this affix was abolished from usage, “ile” and “birle” particles come into usage. The instrument affix which was used in ancient Turkish language, lives in Turkish of Turkey as a prasal ending in a few words. This affix that was used very often in the past, lost its usage over time. It is used only in structure of some words. Sometimes “n” forms a situation called “compile of ending” by coming after particle of “ile”. That a particle and an ending which is close to it as regarts to function comprises is an event seen very often. This work absorbs all the terms from old Turkish to Turkish of Turkey. Inview of the wholeness of the subject, dialects of Turkish and regional accents of Modern Turkish were included to this work. In each part of this work, instrument affix, particles used in this function were examined one by one and instrumental affix were assessed as a whole.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdullayev, Elövset Zakiroğlu (1996), Türk Dillerinin Tarihsel Gelişme Sorunları,TDK Yayınları, Ankara.
- Arat, R., Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig I, Metin, TDK Yayınları, Ankara.
- Arat, R., Rahmeti (1994), Kutadgu Bilig II, Çeviri, TDK Yayınları, Ankara.
- Arat, R., Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III, İndeks, TDK Yayınları, Ankara.
- Arat, R., Rahmeti (1992), Atabetü’l-Hakâyık, TDK Yayınları, Ankara
- Banguoğlu, Tahsin (1986), Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Baykoca, Ahmet N. (1998), Kumuk Türkçesi Grameri, (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Elazığ.
- Bayniyazov, Ayabek (2004), Kazak Türkçesi Grameri, Gazi Kitapevi, Ankara.
- Bayrav, Süheyla (1998), Yapısal Dilbilim, Multilingual Yayınları, İstanbul
- Beserek, Ahmet (1991), Türkçede Cümle Yapısı, MEB Yayınları, İstanbul.
- Bozkurt, Fuat (1995), Türkiye Türkçesi, Cem Yayınları, İstanbul.
- Buran, Ahmet; Alkaya Ercan (1999), Çağdaş Türk Lehçeleri, TİSAV Elazığ Şubesi Yayınları, Elazığ.
- Buran, Ahmet (1999), “Türkçede İsim Çekim Ekleri”, Türk Gramerinin Sorunları II, TDK Yayınları, Ankara s.263–277
- Buran, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri, TDK Yayınları Ankara.
- Buran, Ahmet (1999), “Türkçede Kelimelerin Ekleşmesi Ve Eklerin Kökeni, 3.
- Uluslararası Türk Dili Kurultayı 1996, TDK Yayınları, Ankara. s. 207–214.
- Coşkun, Volkan (2000), Özbek Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Caferoğlu, Ahmet (1984), Türk Dili Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul
- Çağatay, Saadet (1987), Türk Lehçeleri Örnekleri, Ankara. Üniversitesi, DTCF Yayınları,Ankara.
- Çağatay, Saadet (1943), “Uygurca ve Eski Osmanlıcada İnstrumental –n”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, I/3, Ankara, s. 93–107
- Deny, Jean (1995), Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları, (Çev. :Oytun Şahin), TDK Yayınları, Ankara.
- Eckmann, Janos (1988), Çağatayca El Kitabı, (Çev.: Günay Karaağaç), İstanbul Üniversitesi,Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul
- Eckmann, Janos (1995), Nehcü’l-Ferâdis, (Tıpkı Basım ve Çeviri Yazı, Yayımlayanlar:Semih Tezcan- Hamza Zülfükar), TDK Yayınları, Ankara.
- Eckmann, Janos (2003), Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (Yay., Haz: Osman Fikri Sertkaya), TDK Yayınları, Ankara.
- Ercilasun, Ahmet Bican (1996), Örneklerle Bugünkü Türk Alfabesi, KB Yayınları, Ankara.
- Ercilasun, Ahmet Bican (2007), Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Ergin, Muharrem (1986), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- Ergin, Muharrem (1992), Türk Dili, Bayrak Yayınları, İstanbul.
- Ergin, Muharrem (1980), Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, 5. Baskı. İstanbul.
- Gabaın, A. Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. : Mehmet Akalın), TDK Yayınları,Ankara.
- Gemalmaz, Efrasiyap (1995), Erzurum İli Ağızları, I. Cilt, TDK Yayınları, Ankara.
- Gemici, Sabiha (1993), Sözcük Bilgisi I, Balıkesir Üniversitesi, Yayınları, Balıkesir
- Grönbech, K. (1995), Türkçenin Yapısı, (Çev. : Mehmet Akalın), TDK Yayınları, Ankara.
- Gülensoy, Tuncer (1995), Türkçe El Kitabı, Bizim Gençlik Yayınları, Kayseri.
- Gülsevin, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yayınları, Ankara
- Gürsoy-Naskali, Emine (1997), Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara
- Hacıeminoğlu, M., Necmettin (1971), Türk Dilinde Edatlar, MEB Yayınları, İstanbul.
- Hacıeminoğlu, M., Necmettin (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Hatipoğlu, Vecihe (1981), Türkçenin Ekleri, TDK Yayınları Ankara.
- Hengirmen, Mehmet (1998), Türk Dilbilgisi, Engin Yayınları Ankara.
- KTLS: Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I (1991), KB Yayınları, Ankara.
- Kara, Mehmet (2005), Türkmen Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Karahan, Leyla (1999), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Karakoç, Sezai (1998), Monna Rossa, Diriliş Yayınları, İstanbul.
- Karamanlıoğlu, Ali Fehmi (1959), “Nehcü’l- Ferâdis’in Dil Hususiyetleri II”,TDED, XVI, s. 33–56.
- Karamanlıoğlu, Ali Fehmi (1989), Gülüstan Tercümesi, TDK Yayınları Ankara.
- Karamanlıoğlu, Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Kasapoğlu-Çengel, Hülya (2005), Kırgız Türkçesi Grameri, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Kirişçioğlu, M. Fatih (1994), Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Korkmaz, Zeynep (1994), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK Yayınları, Ankara.
- Korkmaz, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
- Korkmaz, Zeynep (1960), “Türkçede Ek Yığılması Olaylarının Meydana Gelişi Üzerine”, TDAY Belleten, s. 175–180.
- Kuznetsov, Petro İ. ( 1997), “Türkiye Türkçesinin Morfo-Etimolojisine Dair”, Belleten 1995, TDK Yayınları, Ankara s.193–262
- Öner, Mustafa (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, TDK Yayınları, Ankara
- Özkan, Nevzat (1996), Gagavuz Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Öztürk, Rıdvan (1994), Yeni Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
- Öztürk, Rıdvan (2005), Özbek Türkçesi El Kitabı, Çizgi Kitabevi, Konya.
- Paçacıoğlu, Burhan (1995), Orta Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi, Dilek Matbaacılık,Sivas.
- Pehlivan, Battal (1984), Âşık Veysel, Deniz Kitapları Yayınları, İstanbul
- Salman, Ramazan (1997), “Gagavuz Türkçesi”, Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi S.15, Ekim, s.73–85.
- Şahin, Hatice (2003), Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara
- Şçerbak, A., M. (1994), “Türkçe Morfoloji Tarihini İnceleme Meselesine Dair”, TDAY- Belleten 1989, TDK Yayınları, Ankara, s.317–321.
- Tekin, Şinasi (1992), “Eski Türkçe”, Türk Dünyası El Kitabı, C.2, TKAE Yayınları,Ankara.
- Tekin, Talat (2003), Orhun Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları (Yayımlayan:Mehmet Ölmez), Yayınını, İstanbul.
- Timurtaş, Faruk Kadri (1992), “Eski Anadolu Türkçesi”, Türk Dünyası El Kitabı, C.2, TKAE Yayınları, Ankara.
- Toparlı, Recep (1998), Harezm Türkçesi, Dilek Ofset Matbaacılık, Sıvas.
- Toparlı, Recep-vd. (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
- Toparlı, Recep-Vural, Hanifi (1999), Kıpçak Türkçesi, Dilek Matbaası, Sıvas.
- Türkçe Sözlük (1988), TDK Yayınları, Ankara.
- Uğurlu, Mustafa (1987), Münyetül-Guzât, KB Yayınları, Ankara.
- Yüce, Nuri (1993), Mukaddimetü’l-Edeb, TDK Yayınları, Ankara.
- Yücel, Bilâl (1995), Bâbür Divânı, AKM Yayınları, Ankara.
| APA | İPEK B (2008). Türk Dilinde Vasıta Hali. , 63 - 97. |
| Chicago | İPEK BİROL Türk Dilinde Vasıta Hali. (2008): 63 - 97. |
| MLA | İPEK BİROL Türk Dilinde Vasıta Hali. , 2008, ss.63 - 97. |
| AMA | İPEK B Türk Dilinde Vasıta Hali. . 2008; 63 - 97. |
| Vancouver | İPEK B Türk Dilinde Vasıta Hali. . 2008; 63 - 97. |
| IEEE | İPEK B "Türk Dilinde Vasıta Hali." , ss.63 - 97, 2008. |
| ISNAD | İPEK, BİROL. "Türk Dilinde Vasıta Hali". (2008), 63-97. |
| APA | İPEK B (2008). Türk Dilinde Vasıta Hali. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(23), 63 - 97. |
| Chicago | İPEK BİROL Türk Dilinde Vasıta Hali. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.23 (2008): 63 - 97. |
| MLA | İPEK BİROL Türk Dilinde Vasıta Hali. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.23, 2008, ss.63 - 97. |
| AMA | İPEK B Türk Dilinde Vasıta Hali. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2008; 0(23): 63 - 97. |
| Vancouver | İPEK B Türk Dilinde Vasıta Hali. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2008; 0(23): 63 - 97. |
| IEEE | İPEK B "Türk Dilinde Vasıta Hali." Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.63 - 97, 2008. |
| ISNAD | İPEK, BİROL. "Türk Dilinde Vasıta Hali". Türkiyat Araştırmaları Dergisi 23 (2008), 63-97. |
