Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması

karayurt, ozgul; ZORUKOŞ, Sedef Nur

Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması

Özgül KARAYURT, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, İzmir, Türkiye)

Sedef Nur ZORUKOŞ (Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye)

Meme Sağlığı Dergisi

35 6

Yıl: 2008 Cilt: 4 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 56 - 61 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması

Öz:

Meme kanseri, geçmişte olduğu gibi, bu gün de mortalite ve morbiditeyi artıran hastalıklardan biri olmaya devam etmektedir. Dünya’da her yıl bir milyon yeni meme kanseri tanısı konmakta ve meme kanseri tüm kanser olgularının % 18’ini oluşturmaktadır. Meme kanserinin yüksek oranda görülmesi, meme kanseri risk kaygısını ve farkındalığı artırmaktadır. Meme kanserinde rol oynayan major risk faktörleri, ileri yaş, kadın olmak, aile öyküsünde meme kanseri, atipik hiperplazi, BRCA-1 ve BRCA-2 genlerinde mutasyon olarak bildirilmektedir. Minör risk faktörleri ise, menarş ve menapoz arasındaki intervalde uzama, hiç doğum yapmama, ilk çocuğunu 30 yaş sonrasında doğurma, günde bir bardaktan fazla alkol tüketimi ve yağlı diyet olarak belirtilmektedir. Meme kanserinde yüksek risk değerlendirmede kriterler; (a) birinci derece akrabalarında veya ikinci derece akrabalarında meme veya over kanseri öyküsü, (b) birinci veya ikinci derece yakınlarında bilateral veya premenopozal meme kanseri varlığı, (c) atipik hiperplazi, (d) lobüler karsinoma insitu ve (e) pozitif gen testi olarak gösterilmektedir. Yapılan çalışmalarda, meme kanseri yüksek kadınların korku, anksiyete, belirsizlik, çaresizlik gibi duygular yaşadıkları saptanmıştır. Hemşireler, risk değerlendirme araçları kullanılarak risk tanılama, eğitim, psikososyal destek, sağlığı koruma ve kanser risk yönetimi için danışmanlık sağlamada önemli bir role sahiptir. Hemşireler, kadınların gereksinimlerine yönelik sözlü- yazılı eğitim ve danışmanlık hizmeti vererek, riski daha doğru anlamalarına yardımcı olabilir.

Anahtar Kelime: Meme neoplazmları Hemşirelik Bilgi Risk faktörleri Duygular Sosyal destek

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1) Sheinfeld Gorin S, Albert SM. The meaning of risk to first degree relatives of women with breast cancer. Women Health 2003; 37(3): 97-117 (PMID: 12839310)
2) Topuz E, Aydıner A, Dinçer. Meme Kanseri, Nobel Tıp Kitabevi, 2003
3) McPherson K, Steel C, Dixon JM. Breast cancer -Epidemiology, risk factors, and genetics. British Medical Journal 2000; 321: 624–628.
4) American Cancer Society. Breast cancer facts and figures, htpp://www. cancer.org/docroot/STT/content/STT Ix Cancer Facts Figures 2006.asp. Ulaşım Tarihi:10.11.2006.
5) Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, organlara göre kanser sıklığının dağılımı ve kadınlarda en sık görülen 10 kanser, http://www.saglik.gov.tr/extras/statistics 2001. Ulaşım Tarihi:07.04.2007.
6) Fidaner C, Eser SY, Parkin DM. Incidence in Izmir in 1993-1994: first results from Izmir cancer registry. Eur J Cancer 2001; 37:83-92. (PMID: 11165134)
7) Stacey D, DeGrasse C, Johnston L. Addressing the support needs of women at high risk for breast cancer: evidence-based care by advanced practice nurses. ONF 2002; 29(6): 77–84. (PMID: 12096298)
8) Gençtürk N, Akyolcu N. Meme kanserli kadınların, birinci derece akrabalarının bilgi alma davranışlarının değerlendirilmesi ve bilgi gereksinimlerinin giderilmesinde eğitimin etkinliği. İstanbul Üniversitesi Florance Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 13, 55, 1-19.
9) Gross RE. Breast cancer: Risk factors, screening, and prevention. Seminars in Oncology Nursing 2000; 16: 176–184.
10) Vogel VG. Breast cancer prevention: A review of current evidence, CA: A Cancer Journal for Clinicians 2000; 50: 156–170.
11) Ignatavicius DD, Wormen MN, Mishler MA. Medical Surgical Nursing, A Nursing Process Aproach, Second Edition, W.B. Saunder Company, Phidelphia, 1995.
12) Dozier KJ, Mahon SM. Cancer prevention, detection, and control: a nursing perspective. Oncology Nursing Society, Pitsburg PA, 2002; 389-443.
13) Frank TS, Deff enbaugh AM, Hulick M, Gumpper K. Hereditary susceptibility to breast cancer: significance of age of onset in family history and contribution of BRCA1 and BRCA2. Disease Markers 1999; 16: 89–92. (PMID: 10595259)
14) Magnusson C, Colditz G, Rosner B, Bergström R, Persson I. Association of family history and other risk factors with breast cancer risk. Cancer Causes and Control 1998; 9: 259–267.
15) Ziogas A, Gildea M, Cohen P, Bringman D, Taylor TH, Seminara D, Barker D, Casey G, Haile R, Liao S, Thomas D, Noble B, Kurosaki T, Anton-Culver H. Cancer risk estimates for family members of a population-based family registry for breast and ovarian cancer. Cancer Epidemiological Biomarkers Prevention 2000; 9: 103–111. (PMID: 10667470)
16) McCredie M, Skegg DC, Williams S. Family history and risk of breast cancer in New Zealand. International Journal of Cancer 1997; 73: 503– 507. (PMID: 9389563)
17) Negri E, Braga C, La Vecchia C, Franceshi S, Parazzini F. Family history of breast cancer and risk of breast cancer. International Journal of Cancer 1997; 72: 735–738.
18) Sellers TA, King RA, Cerhan JR, Chen P, Grabrick DM, Kushi LH, Oetting WS, Vierkant RA, Vachon CM, Couch FJ, Therneau TM, Olson JE, Pankratz VS, Hartmann LC, Anderson VE. Fifty-year follow-up of cancer incidence in a historical cohort of Minnesota breast cancer families. Cancer Epidemiological Biomarkers Prevention 1999; 8: 1051–1057. (PMID: 10613336)
19) National Cancer Institute, Genetics of Breast and Ovarian Cancer, Characteristics of the Gail and Claus Models (http://www.cancer.gov/ cancertopics/pdq/genetics/breast-and-ovarian/HealthProfessional/ Table1).Ulaşım Tarihi 13-05.2007
20) Gail MH, Berinton LA, Byar DP, Corle DK, Gren SB, Schairer C, Mulvihill JJ. Projecting individualized probabilities of developing breast cancet for white females who are being examined annually. J Natl Cancer Inst. 1989; 81: 1879-1886.
21) Claus EB, Risch N, Thompson WD. Autosomal dominant inheritance of early-onset breast cancer: Implications for risk prediction. Cancer 1994; 73:643–651. (PMID: 8299086)
22) Euhus DM. Understanding mathematical models for breast cancer risk assessment and counseling. Breast Journal 2001; 7: 224–232. (PMID: 11678799)
23) McTiernan A, Kuniyuki A, Yasui Y, Bowen D, Burke W, Culver JB, Anderson R, Durfy S. Comparisons of two breast cancer risk estimates in women with a family history of breast cancer. Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention 2001; 10: 333–338.
24) Vogel WH. The Advanced Practice Nursing Role in a High-Risk Breast Cancer Clinic. ONF 2003; 30(1): 115–122. (PMID: 12515989)
25) Chalmers K, Thomson K. Coming to terms with the risk of breast cancer: perceptions of women with primary relatives with breast cancer. Qualitative Health Research 1996; 6: 256–282.
26) Chalmers K, Thomson K, Degner L. Information, support, and communication needs of women with a family history of breast cancer. Cancer Nursing 1996; 19: 204–213.
27) Kristjanson LJ, Chalmers KI, Woodgate R. Information and support needs of adolescent children of women with breast cancer. ONF 2004; 31(1): 111–119. (PMID: 14722595)
28) Rees CE, Bath PA. Meeting the information needs of daughters of women with early breast cancer: patients and health care professionals as providers. Cancer Nursing 2000a; 23: 71–79. (PMID: 10673810)
29) Drossaert CC, Boer H, Seydel ER. Perceived risk, anxiety, mammogram uptake, and breast cancer selfexamination of women with a family history of breast cancer: the role of knowing to be at increased risk. Cancer Detection and Prevention 1996; 20: 76–85.
30) Brain K, Norman P, Gray J, Mansel R. Anxiety and adherence to breast self-examination in women with a family history of breast cancer. Psychosomatic Medicine 1999; 61: 181–187.
31) Benedict S, Goon G, Hoomani J, Holder P. Breast cancer detection by daughters of women with breast cancer. Cancer Practice 1997; 5: 213– (PMID: 9250077)
32) Vogel VG, Schreiber-Graves D, Vernon SW, Lord JA, Winn RJ, Peters GN. Mammographic screening of women with increased risk of breast cancer. Cancer 1990; 66: 1613–1620.
33) Rees CE, Bath PA. The information needs and source preference of women with breast cancer and their family members: a review of the literature published between 1988 and 1998. Journal of Advanced Nursing 2000b; 31: 833–841.
34) Chalmers K, Luker KA, Leinster S, Ellis I, Booth K. Information and support needs of women with primary relatives with breast cancer: development of the Information and Support Needs Questionnaire. Journal of Advanced Nursing 2001; 34: 497–507. (PMID: 11529948)
35) Chalmers K, Marles S, Tataryn D, Scott-fındlay S, Serfas K. Reports of information and support needs of daughters and sisters of women with breast cancer. European Journal of Cancer Care 2003; 12: 81–90 (PMID: 12641560)
36) Audrain J, Rimer B, Cella D, Garber J, Peshkin BN, Ellis J, Schildkraut J, Stefanek M, Vogel V, Lerman C. Genetic counseling and testing for breast-ovarian cancer susceptibility: what do women want? J Clin Oncol 1998; 16:13-3138 (PMID: 9440734)
37) Hopwood P, Keeling F, Long A, Pool C, Evans G, Howell A. Psychological support needs for women at high genetic risk of breast cancer: some preliminary indicators. Psycho-Oncology 1998; 7: 402–412 (1998) (PMID: 9809331)
38) Wellısch DK, Hoff man A, Goldman S, Hammerstein J, Klein K, Bell M. Depression and anxiety symptoms in women at high risk for breast cancer: pilot study of a group ıntervention. Am J Psychiatry 1999; 156: 1644–1645.(PMID: 10518180)
39) Hurt GJ, McQuellon RP, Michielutte R, Conrad DM, Carter S, Anderson H. Risk assessment of first-degree relatives of women with breast cancer: A Feasibility Study. ONF 2001; 28 (7): 1097–1104. (PMID: 11517843)

APA	karayurt o, ZORUKOŞ S (2008). Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. , 56 - 61.
Chicago	karayurt ozgul,ZORUKOŞ Sedef Nur Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. (2008): 56 - 61.
MLA	karayurt ozgul,ZORUKOŞ Sedef Nur Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. , 2008, ss.56 - 61.
AMA	karayurt o,ZORUKOŞ S Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. . 2008; 56 - 61.
Vancouver	karayurt o,ZORUKOŞ S Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. . 2008; 56 - 61.
IEEE	karayurt o,ZORUKOŞ S "Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması." , ss.56 - 61, 2008.
ISNAD	karayurt, ozgul - ZORUKOŞ, Sedef Nur. "Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması". (2008), 56-61.

APA	karayurt o, ZORUKOŞ S (2008). Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. Meme Sağlığı Dergisi, 4(2), 56 - 61.
Chicago	karayurt ozgul,ZORUKOŞ Sedef Nur Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. Meme Sağlığı Dergisi 4, no.2 (2008): 56 - 61.
MLA	karayurt ozgul,ZORUKOŞ Sedef Nur Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. Meme Sağlığı Dergisi, vol.4, no.2, 2008, ss.56 - 61.
AMA	karayurt o,ZORUKOŞ S Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. Meme Sağlığı Dergisi. 2008; 4(2): 56 - 61.
Vancouver	karayurt o,ZORUKOŞ S Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması. Meme Sağlığı Dergisi. 2008; 4(2): 56 - 61.
IEEE	karayurt o,ZORUKOŞ S "Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması." Meme Sağlığı Dergisi, 4, ss.56 - 61, 2008.
ISNAD	karayurt, ozgul - ZORUKOŞ, Sedef Nur. "Meme kanseri riski yüksek olan kadınların yaşadıkları duygular ve bilgi - destek gereksinimlerinin karşılanması". Meme Sağlığı Dergisi 4/2 (2008), 56-61.