Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi

ŞENKUL, Çetin; TANDOĞAN, Murat; Çiçek, Hatice; ÇİÇEK, Hasan

Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi

Hasan ÇİÇEK, (Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Afyon, Türkiye)

Hatice ÇİÇEK, (Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, Afyon, Türkiye)

Çetin ŞENKUL, (Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Afyon, Türkiye)

Murat TANDOĞAN (Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Afyon, Türkiye)

Türkiye Parazitoloji Dergisi

5 0

Yıl: 2008 Cilt: 32 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 288 - 294 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi

Öz:

Dünya'da hayvansal üretimde paraziter hastalıklar nedeniyle meydana gelen ekonomik kayıplar küçümsenmeyecek boyutlara ulaşmıştır. Gerek gelişmiş, gerekse gelişmekte olan ülkeler bu tür hastalıkların kontrolü için önemli bütçeler oluşturmaktadır. Bu durum paraziter hastalık kontrol yöntemlerinin gelişiminin hızlanmasına, paraziter hastalıkların izlenmesi, değerlendirilmesi ve mücadelesinde yeni arayışlar içerisine girilmesine neden olmuştur. Günümüzde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), birçok ülkede bilgisayar destekli hastalık enformasyon teknolojisi olarak kullanılan en yaygın yöntemlerden birisi haline gelmiştir. Sistemin en önemli özelliği güçlü bir veri tabanı oluşturması, sürekli güncellenebilmesi ve ilgili birimlerin koordinasyonunu hızlı bir biçimde sağlayabilmesidir. Sistem ile birlikte birçok faktör aynı anda değerlendirilerek, hastalık ve nedenlerine ait verilerin analizi sonucu elde edilen bilgiler hastalıktan meydana gelebilecek ekonomik kaybın boyutunu azaltabilmektedir. Bu çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin paraziter hastalıkların kontrolündeki kullanım olanakları üzerinde durulmuş ve konuya hayvan sağlığı ekonomisi açısından yaklaşılmıştır.

Anahtar Kelime: Ekonomi Veri tabanları, olgusal Parazitik hastalıklar, hayvan Coğrafi bilgi sistemleri Bilgi yayma

Konular: Bilgisayar Bilimleri, Bilgi Sistemleri

Use of geographical information systems in parasitic diseases and the importance of animal health economics

Öz:

In the world, economical losses due to the parasitic diseases reach enormous ratios in animal production. Both developed and developing countries set aside a considerable budget to control these parasitic diseases. This situation aids in the improvement of control methods of parasitic diseases. Also, it causes new ways of investigation that includes observation, evaluation and prevention of parasitic diseases. The Geographical Information System (GIS) has recently become one of the most common methods utilized to provide disease information technology with computer supported technology in many countries. The most important qualities of GIS are the formation of a powerful database, continual updating and rapid provision of coordination related to units. Many factors are evaluated at the same time by the system and also, results from analysis of data related to disease and their causes could reduce or prevent economical losses due to parasitic disease. In this study, possible uses of Geographical Information Systems against parasitic diseases and an approach in terms of animal health economics were presented.

Anahtar Kelime: Databases, Factual Parasitic Diseases, Animal Geographic Information Systems Information Dissemination Economics

Konular: Bilgisayar Bilimleri, Bilgi Sistemleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1) Abdeen, ZA, Baneth G, 2005. Visceral Leishmaniasis in the West Bank and Israel – distribution and risk factors, using GIS. Project report (project number: C20-025), Israel.
2) Alparslan E, Divan NJ, 2001. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri teknolojilerinin birleşimi. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bi-lişim Günleri. 13-14 Kasım, İstanbul.
3) Anonim 2006: The problem of parasitic diseases. Erişim: http://www.mcgill.ca/chpi/centre/diseases/. Erişim Tarihi: 30.08.2007.
4) Aronoff S, 1989. Geographic Information Systems: A Management Perspective. Ottawa, Canada: WDL publications.
5) Berentsen PBM, Dijkhuizen AA, Oskam AJ, 1992. A dynamic model for cost benefit analysis of foot and mouth disease control strategies. Prev Vet Med, 12: 229-243.
6) Booman M, Durrheim DN, LaGrange K, Martin C, Mabuza AM, Zitha A, Mbokazi FM, Fraser C, Sharp BL, 2000. Using a geographical information system to plan a malaria control programme in South Africa. Bull World Health Organ, 78: 1438-1444.
7) Brooker S, Beasley M, Ndinaromtan M, Madjiouroum EM, Baboguel M, Djenguinabe E, Hay SI, Don Bundy AP, 2002. Use of remote sensing and a geographical information system in a national helminth control programme in Chad. Bull World Health Organ, 80: 783-789.
8) Cameron AR, 1997. Active surveillance and GIS as compo-nents of an animal health information system for developing countries Role of GIS in an animal health information system. PhD thesis, University of Queensland.
9) Ceccato P, Connor SJ, Jeanne I, Thomson MC, 2005. Application of Geographical Information Systems and Remote Sensing technologies for assessing and monitoring malaria risk. Parassitologia, 47: 81-96.
10) Christy RJ, Thirunavukkarasu M, 2006. Emerging importance of animal health economics - a note. Tamilnadu J Veterinary and Animal Sciences, 2: 113-117.
11) Çiçek H, Şenkul Ç, 2006. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve hayvancı-lık sektöründe kullanım olanakları. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 77: 32-38.
12) Çolak HE, 2007. Coğrafi bilgi sistemleri ile epidemiyolojik amaçlı konumsal analizler. TMMOB Harita ve Kadastro Mü-hendisleri Odası, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim- 02 Kasım 2007, Trabzon.
13) DPT, 2001. Harita, Tapu Kadastro, Coğrafi Bilgi ve Uzaktan Algılama Sistemleri. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ö.İ.K.R., Ankara.
14) Durr PA, 2004. Spatial epidemiology and animal disease: introduction and overview.. Durr PA, Gatrell AC. eds. GIS and Spatial Analysis in Veterinary Science. CABI Publishing, UK, p. 35-67.
15) Erdi A, Durduran SS, Özkan G, 2004. Türkiye'de Coğrafi Bilgi Sistemi çalışmalarında kurumsal politikalar ve bir öneri. 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 6-9 Ekim, Türkiye.
16) Fuentes MV, 2004. Proposal of a geographic information system for modeling zoonotic fasciolosis transmission in the Andes. Parasitol Latinoam, 59: 51-55.
17) Harvell CD, Mitchell CE, Ward JS, Altizer S, Dobsob A, Ostfeld RS, Samuel MD, 2002. Climate warming and disease risks for terrestrial and marine Biota. Science, 296: 2158-2162.
18) Hendrickx G, Biesemans J, Deken RD, 2004. The use of GIS in veterinary parasitology. Durr PA, Gatrell AC. eds. GIS and Spatial Analysis in Veterinary Science. CABI Publishing, UK, p. 145-176.
19) İşlem Şirketler Grubu, 2004. ArcGIS 9 Uygulama Dokümanı, İşlem Şirketler Grubu Eğitim Dokümanları, Ankara.
20) Kroschewski K, Kramer M, Micklich A, Staubach C, Carmanns R, Conraths FJ, 2006. Animal disease outbreak control: the use of crisis management tools. Rev Sci Tech off Int Epiz, 25: 211-221.
21) Lessard P, L'Eplattenier RL, Norval RAI, Kundert K, Dolan TT, Croze H, Walker B, Irvin AD, Perry BD, 1990. Geo-graphical information systems for studying the epidemiology of cattle diseases caused by Theileria parva. Vet Rec, 126: 255-262.
22) Martin C, Curtis B, Fraser C, Sharp B, 2001. The use of a GIS-based malaria information system for malaria research and control in South Africa. Health Place, 8: 227–236.
23) Mc Inerney JP, 1996. Old Economics for new problems-livestock disease: presidental address. J Agr Econ, 47: 295-314.
24) Norstrom M, 2001. Geographical Information System (GIS) as a tool in survaillance and monitoring of animal diseases. Acta Vet Scand, 94: 79-85.
25) Otte MJ, Chilonda P, 2000. Animal health economics: an introduction. Erişim: ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/ag275e/ag275e.pdf. Erişim Tari-hi: 15.08.2007.
26) Perry BD, Kruska R, Lessard P, Norval RAI, Kundert K, 1991. Estimating the distribution and abundance of Rhipicephalus appendiculatus in Africa. Prev Vet Med, 11: 261-268.
27) Pfeiffer DU, Morris RS, Sanson RL, 1994. Application of GIS in animal disease control-possibilities and limits. In Proceedings of WHO Consultation on Development and Application of Geographical Methods in the Epidemiology of Zoonoses, Germany, May 30 to June 2.
28) Robinson TP, Harris RS, Hopkins JS, Williams BG, 2002. An example of decision support for trypanosomiasis control using a geographical information system in Eastern Zambia. Int J Geogr Inf Sci, 16: 345-360.
29) Roger DJ, Williams BG, 1993. Monitoring trypanosomiasis in space and time. Parasitolgy, 106: 277-92.
30) Rougoor CW, Dijkhuizen AA, Barkema HW, Schukken YW, 1994. The Economics of caesarean section in dairy cows. Prev Vet Med, 19: 27-37.
31) Rogers DJ, 1991. Satellite imagery tsetse and trypanosomiasis in Africa. Prev Vet Med, 11: 201-220.
32) Sanson RL, Ster MW, Morris RS, 1994. Interspread-A spatial stochastic simulation model of epidemic foot-and-mouth disease. Kenya Veterinarian, 18: 493-495.
33) Slingenbergh JHW, Hendrickx G, Wint W, 2002. Will the livestock revolution in the developing world succeed? Agri World Vision, 2: 31-33.
34) Staubach C, Tackmann K, Löschner U, Mix H, Busse W, Thulke H-H, Territo BM, Conraths FJ, 1998. Geographic information system-aided analysis of factors potentially influencing the spatial distribution of Echinococcus multilocularis infections of foxes. Trushfield MV and Goodall EA, Proceedings of a meeting held at the West County Hotel Ennis CoClare on the 25th 26th and 27th of March 1998.
35) Vatansever Z, Gargılı A, Estrada-Pena A, Aysul NS, Şengöz G, 2007. İstanbul İlinde insanları tutan keneler: GIS kullanarak risk faktörleri ve çevresel özelliklerin belirlenmesi. XV. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp.
36) Yalçın C, Sipahi C, 2006. Kuş gribinin ulusal düzeyde sosyo-ekonomik etkileri. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 77: 32-38.

APA	ÇİÇEK H, Çiçek H, ŞENKUL Ç, TANDOĞAN M (2008). Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. , 288 - 294.
Chicago	ÇİÇEK Hasan,Çiçek Hatice,ŞENKUL Çetin,TANDOĞAN Murat Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. (2008): 288 - 294.
MLA	ÇİÇEK Hasan,Çiçek Hatice,ŞENKUL Çetin,TANDOĞAN Murat Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. , 2008, ss.288 - 294.
AMA	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. . 2008; 288 - 294.
Vancouver	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. . 2008; 288 - 294.
IEEE	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M "Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi." , ss.288 - 294, 2008.
ISNAD	ÇİÇEK, Hasan vd. "Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi". (2008), 288-294.

APA	ÇİÇEK H, Çiçek H, ŞENKUL Ç, TANDOĞAN M (2008). Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32(3), 288 - 294.
Chicago	ÇİÇEK Hasan,Çiçek Hatice,ŞENKUL Çetin,TANDOĞAN Murat Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. Türkiye Parazitoloji Dergisi 32, no.3 (2008): 288 - 294.
MLA	ÇİÇEK Hasan,Çiçek Hatice,ŞENKUL Çetin,TANDOĞAN Murat Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. Türkiye Parazitoloji Dergisi, vol.32, no.3, 2008, ss.288 - 294.
AMA	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2008; 32(3): 288 - 294.
Vancouver	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2008; 32(3): 288 - 294.
IEEE	ÇİÇEK H,Çiçek H,ŞENKUL Ç,TANDOĞAN M "Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi." Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32, ss.288 - 294, 2008.
ISNAD	ÇİÇEK, Hasan vd. "Paraziter hastalıkların kontrolünde coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım olanakları ve hayvan sağlığı ekonomisi açısından önemi". Türkiye Parazitoloji Dergisi 32/3 (2008), 288-294.