Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?

CANGÖZ, Banu

Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?

Banu CANGÖZ (Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Türk Geriatri Dergisi

73 25

Yıl: 2008 Cilt: 11 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 143 - 150 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?

Öz:

Yaşlılık sözcüğü yaşam süresinin geç dönemindeki gelişmenin devamını ve bireydeki değişimleri anlatır. Yaşlama bazı bilişsel ve duygusal değişiklikler meydana getirir. Bilişsel yaşlanmanın şekillenmesinde biyolojik ve sosyo-kültürel dinamikler önemli faktörlerdir. Bu nedenle, araştırmacılar bilişsel yaşlanmayı basitçe bir gerileme süreci olarak açıklamak yerine, potansiyel ve sınırlılıklarıyla birlikte açıklamalıdır. Bilişsel psikoloji bağlamında yürütülen çalışmaların büyük bölümü (deney desenleri, araç-gereçler ve yöntemler açısından) sınırlılıklar yaklaşımını desteklemek üzere planlanmaktadır. Bu nedenle, bizler yaşlılık resminin sadece bir yönünü görebilmekteyiz. Oysa, başarılı yaşlanma, yaşlanma sürecinin kazanç ve kayıplarını dengelemektir. Anılan başarılı yaşlanma modeli, yaşlanmanın sadece bir kayıplar dönemi olmadığını göstermesi açısından önemlidir. Bu makalede, bilişsel yaşlanma farklı boyutlarıyla irdelenecektir.

Anahtar Kelime: Zeka Yaşlanma Psikoloji, sosyal

Konular: Cerrahi

Aging: Is only loss? or concession?

Öz:

The word of aging describes the changes in the person and continuation of development in the late period of the life. Aging is accompanimented by some cognitive and emotional changes. Biological and socio-cultural dynamics were important factors in shaping cognitive aging. Therefore, researchers have moved from an approach of the potential and limits of cognitive aging, instead of a simple decline process. In cognitive psychology context, big part of researches have planned (experimental designs, materials and methods) for support an approach of limits. So that, we are recognizing only one side of aging picture. However a model of succesful aging is to be balanced between gains and looses. This article will explain to different dimensions of cognitive aging.

Anahtar Kelime: Intelligence Aging Psychology, Social

Konular: Cerrahi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Papalia DE, Sterns HL, Feldman RD, Camp CJ. Adult development and aging. (2nd.ed.). McGraw Hill, Boston 2002; pp.1-62.
2. Savaşır I. Yaşlılık. In: Okyayuz ÜH (ed). Sağlık Psikolojisi. Türk Psikologlar Derneği Yayını No: 19, Ankara 1999; pp.201-219.
3. Hayslip B, Panek EP. Adult development and aging. 3. Baskı. Krieger Publishing Company, Şorida 2002; pp:. 39-57.
4. Baltes PB. The aging mind: potential and limits. The Gerontologist 1993; 33(5): 580-594.
5. Salthouse TA. Theoretical perspectives on cognitive aging. Erlbaum, Hillsdale NJ 1991; pp: 63-78.
6. Salthouse TA. Expertise as the circumvention of human processing limitations. In K.A.Ericsoon & J.Smith (Eds.). Toward a general theory of expertise. Cambridge University Press, New York 1992; pp: 322-396.
7. Tufan, İ. Antik çağdan günümüze yaşlılık. Aykırı, İstanbul 2002; pp: 43-49.
8. Light LL. Memory and aging: Four hypotheses in search of data. Ann Rev Psychol 1991; 42: 333-376.
9. Baltes PB, Baltes MM. Psychological perspectives on succesful aging: The model of selective optimization with compansation. In: Baltes PB,Baltes MM (eds). Successful aging: Perspective from behavioral sciences. Cambridge University Press, New York 1990; pp: 178-205.
10. Baltes PB, Staudinger UM. The search for a psychology of wisdom. Current Direc Psychological Sci 1993; 2: 75-80.
11. Bien Z. Intention reading is essential in human-friendly interfaces for the elderly and handicaped. Transac Indust Electronics 2005; 52(6): 1500-1510.
12. Hürriyet-USA (2007, 2 Nisan). IBM’den yaşlılar için kolay bilgisayar. (www.hurriyetusa.com/haber).
13. Belgin E. Yaşlılık ve işitme duyusu kaybı. Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi (GEBAM) Bülteni 2006; Ankara. pp: 1-2.
14. Scialfa CT. The role of sensory factors in cognitive aging research. Can J Exp Psychol 2002; 56: 153-163.
15. Mitrushina MN, Boone KL, D’Elia L. Handbook of normative data neuropsychological assessment. Oxford University Press, New York 1999; pp: 18-22.
16. Bornstein RA. Normative data on selected neuropsychological measures from a non-clinical sample. J Clin Psychol 1985;42:651-659.
17. Ivnik RV, Malec JF, Smith GE ve ark. Mayo’s older American study. Clin Neuropsychologist 1992; 6: 1-30.
18. Podell K, Lovell MR. Neuropsychological assessment. In: Coffey EC, Cummings JL (eds). The American Psychiatric Press Textbook of Geriatric Neuropsychiatry. Bares & Noble, New York 2000; pp: 197-395.
19. Gımzal A, Yazgan Ç. Hafif bilişsel bozulma. Türk Psikiyatri Dergisi 2004; 15 (4): 309-316.
20. Petersen RC. Mild cognitive impairement: Where are we? Alzheimer Dis Assoc Disord 2005; 19(3): 166-169.
21. Underwood,BJ. Psychological research. Appleton-Century Crofts, New York 1957; pp: 128-123.
22. Baltes PB. Theoretical propositions of life-span developmental psychology: On the dynamics between growth and decline. Develop Psychol 1987; 23: 611-626.
23. Cattel RB. Abilities: Their structure, growth, and action. Houghton Mifşin, Boston 1971; pp: 86-95.
24. Hultsch DF, Hertzog C, Small BJ, Dixon RA. Use it or lose it: Engaged life-style as a buffer of cognitive decline in aging? Psychological Aging 1999; 14(2): 245-263.
25. Selekler K. Alzheimer hastalığında koruyucu faktörler var mı? Eğitim, mental aktiviteler, fiziksel egzersizler, sosyal ilişkiler ve alkol. Türk Geriatri Dergisi, 2007;10 (3): 156-168.
26. Gilhooly K. The ‘use it or lose it’ hyphotesis: Activity patterns and cognitive functioning. I.Uluslararası Gerontoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı. Gero-Yay, Antalya 2005; pp: 159-163.
27. Bickel H, Cooper B. Incidence and relative risk for dementia in an urban elderly popultion: Findings of a prospective field study. PsycholMed 1994; 24(1): 179-192.
28. Rupprechth R, Oswald WD. The role of cognitive and physical activity in delaying the onset of dementia: Findings from the SIMA study 2005. Book of Presentations of 1st. International Gerontology Symposium. Gero-Yay, Antalya 2005; pp:63-69.
29. Cangöz B. Yaşlanmaya bağlı olarak bellek süreçlerinde meydana gelen değişiklikler. In: Gökçe-Kutsal Y (ed). Geriatri-2002 Sempozyum Tam Metin Kitabı . Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi (GEBAM) Yayı nları, Ankara 2002; pp: 119-123.
30. Gilhooly KJ, Gilhooly MLM, Phillips LH, Hanlon P. Cognitive functioning and quality of life. In Proceedings Book of the 2nd. International Symposium on Social and Applied Gerontology in Turkey. Gero-Yay, Antalya 2007; pp: 260-278.
31. Selekler K, Cangöz B, Karakoç E. işlevsel Faaliyetler Anketi’nin 50 yaş ve üzeri grupta Türk Kültürü için Uyarlama ve Norm Belirleme Çalışması. Türk Nöroloji Dergisi 2004;10(2):102-107.
32. Baltes PB, Staudinger, UM. Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. Am Psychol 2000; 55: 122-136.
33. Goldberg E. The wisdom paradox: How your mind can grow stronger as your brain grows older. Gotham Books, New York 2005; pp: 149-151.
34. Stern PC, Carstensten LL (eds.). The aging mind: Opportunities cognitive research. National Academies Press, Boston 2000; pp: 180-212.
35. Baltes PB, Baltes MM. Plasticity and variability in psychological aging: Methodological and theoretical issues. In: Gurski G (ed). Determining the effects of aging on the central nervous system. Schering, Berlin 1980; pp: 337-454.
36. Lovestone S. Alzheimer hastalığında erken tanı ve tedavi. (Çev.M.Emre). Novartis, İstanbul 2001; pp: 40-53.
37. Lovestone S , Gauthier S. Management of dementia. Martin Dunitz Ltd., London 2001; pp:109-121.
38. Selekler K.Yaşlanma ve Alzheimer hastalığı. In: Gökçe Kutsal Y (ed). Sağlıklı ve Başarılı Yaşlanma. Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004;pp:19-23.
39. Erricson KA, Charnes N. Expert performance: Its structure and acqusition. Am Psychol, 1994; 49: 725-747.
40. Eliakim K. Hasat zamanıdır yaşlılık. Anahtar Kitaplar, İstanbul 1999. p: 10-12.
41. Caferoğlu A. Karahanlılar devri Türk edebiyatı. Türk dünyası el kitabı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1976; pp: 405-413.
42. Boratav PN. Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınevi, İstanbul 1973; p: 27-34.
43. Kaya B. Yaşlılık ve depresyon-I: Tanı ve değerlendirme. Türk Geriatri Dergisi 1999; 2(2): 76-82.
44. Erikson E. Childhood and society. (2nd ed.). Norton, New York 1963; p: 78-92.
45. Yalom I. Treating the elderly with psychotheraphy. International University Press, Madison CT 1987; pp: 54-72.
46. Yazgan Y. Beyin böler, kalp çarpar. (6.baskı). Kapital, İstanbul 2007; pp: 151-155.
47. Tufan İ. Yaşlılıkta bakıma muhtaçlık ve yeni bir bakım kültürü. Gero-Yay, Antalya 2007; pp: 38-59.
48. Geriatrik Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezi: GEBAM. Yaşlanma 2002 Uluslararası Eylem Planı (Çev.ed. Koçoğlu GO, Bilir N). Hacettepe Üniversitesi: GEBAM Yayınları, Ankara 2002; pp: 3-12.
49. Tufan İ. Birinci Türkiye yaşlılık raporu-2007. Gero-Yay, Antalya 2007; pp: 11-35.
50. Bramstedt KA. Scientific breakthroughs: Cause or cure of the aging ‘problem’. Gerontology 2001; 47: 52-54.
51. Callahan D. What kind of life: The limits of medical progress. Georgetown University Press, Washington 1990; pp: 97-126.

APA	CANGÖZ B (2008). Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. , 143 - 150.
Chicago	CANGÖZ Banu Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. (2008): 143 - 150.
MLA	CANGÖZ Banu Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. , 2008, ss.143 - 150.
AMA	CANGÖZ B Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. . 2008; 143 - 150.
Vancouver	CANGÖZ B Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. . 2008; 143 - 150.
IEEE	CANGÖZ B "Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?." , ss.143 - 150, 2008.
ISNAD	CANGÖZ, Banu. "Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?". (2008), 143-150.

APA	CANGÖZ B (2008). Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. Türk Geriatri Dergisi, 11(3), 143 - 150.
Chicago	CANGÖZ Banu Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. Türk Geriatri Dergisi 11, no.3 (2008): 143 - 150.
MLA	CANGÖZ Banu Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. Türk Geriatri Dergisi, vol.11, no.3, 2008, ss.143 - 150.
AMA	CANGÖZ B Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. Türk Geriatri Dergisi. 2008; 11(3): 143 - 150.
Vancouver	CANGÖZ B Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?. Türk Geriatri Dergisi. 2008; 11(3): 143 - 150.
IEEE	CANGÖZ B "Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?." Türk Geriatri Dergisi, 11, ss.143 - 150, 2008.
ISNAD	CANGÖZ, Banu. "Yaşlılık: Sadece kayıp mı? Bir ayrıcalık mı?". Türk Geriatri Dergisi 11/3 (2008), 143-150.